şiyan

Kurmancî

Bilêvkirin

• IPA^(kilîd): /ʃɪˈjɑːn/, شیان
• Kîtekirin: şiy·an

Lêker

Lêkera gerguhêz
Rehê dema niha	-şê-
Rehê dema borî	-şiya-
TEWANDINA LÊKERÊ

şiyan lêkera xwerû, gerguhêz

1. (Badînî) karîn; hêz / taqet yan hinêr yan derfet / delîv yan zanîn hebûn bo kirina tiştekî
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: شیان‎

Jê

• bêşiyan
• bişiyan
• neşê
• neşiyan
• şiyandar
• şiyandarî
• şiyayî

Etîmolojî

Hevreha soranî شیان‎ (şiyan, “mimkin bûn”), farisî شایستن‎ (şayesten, “hêja bûn, hejî bûn, mimkin bûn”), pehlewî û avestayî xşa-, sanskrîtî kşeyeti-, ji proto-hindûewropî *kşê- (“zal bûn, serwer bûn”) ku herwiha serekaniya van peyvan e jî: şah, şêr, şar, şehr. Şiyan di soranî de maneya pêkanbûnê dide û carinan jî (bi tesîra hevreha farisî شایستن‎ (“hêjabûn, layiqbûn”) >şayeste) ya "hêjabûn, layiqbûn", lê di zimanên kurdî de maneya resen a karîn parastiye, binêre zazakî şayene. Bi soranî bi maneya "karîn, şiyandar û qadirbûn" dibêjin tiwanîn. Bo mînakeke ji guherîna lêkera ku ji reha bi wateya qudret tê maneya wê bûye pêkanbûn binêre ingilîziya îro may/might, hevreha might (“şiyan, qudret”).

Werger

• Albanî: mund, mundem → sq
• Almanî: können → de

  Elmanîşî: chöne

• Aragonî: poder
• Aromanî: pot
• Assamese:

  Asamî: পাৰা (para)

  Asamî: পৰা (pora)

• Astûrî: poder → ast
• Azerî: bilmək → az, bacarmaq → az
• Baskî: ahal izan
• Belarusî: магчы́ impf (mahčý), змагчы́ pf (zmahčý); уме́ць impf (umjécʹ), ўмець impf (ŭmjecʹ), суме́ць pf (sumjécʹ)
• Bretonî: gallout
• Bulgarî: мо́га impf (móga), уме́я impf (uméja)
• Burmayî: နိုင် → my (nuing)
• Çekî: moci, umět
• Çînî:

  Kantonî: 識得 (sik¹ dak¹)

  Mandarînî: 會 → zh (huì), 能 → zh (néng), /不了 → zh (-buliǎo)}}, 能夠 → zh (nénggòu)

  Minnanî: 會得 → zh-min-nan (ē-tit), 會當 → zh-min-nan (ē-tàng), 會凍 (ē-tàng)

• Dalmatî: potar
• Danmarkî: kunne
• Endonezyayî: boleh → id, bisa → id
• Erebî: قَدَرَ‎ (qadara), اِسْتَطَاعَ‎ (istaṭāʿa), أَمْكَنَ‎ (ʾamkana)

  Erebiya misrî: قدر‎ (ʾadar)

• Ermenî: կարողանալ → hy (karoġanal), կրնալ → hy (krnal)
• Esperantoyî: povi → eo
• Estonî: osata, võima
• Farisî: توانستن‎ (tavânestan), قادر بودن‎
• Ferî: kunna → fo
• Fînî: osata → fi, voida → fi, pystyä → fi
• Frankoprovansî: povêr, possêr
• Fransî: pouvoir → fr
• Friyolî: podê
• Frîsiya bakur: koone, kön, kan
• Frîsiya kevn: kunna
• Frîsiya saterlandî: konne
• Gaelîka skotî: 's urrainn do, faod
• Galîsî: poder → gl
• Galoyî: póeir
• Gotî: 𐌼𐌰𐌲𐌰𐌽 (magan), 𐌺𐌿𐌽𐌽𐌰𐌽 (kunnan)
• Gurcî: შეუძლია (šeuʒlia)
• Haîtî: ka, kapab, kab
• Hindî: सकना (saknā), समर्थ होना (samarth honā)
• Holendî: kunnen → nl, vermogen → nl
• Îbranî: יכול / יָכֹל‎ → he n (yakhól), מסוגל / מְסֻגָּל‎ n (m'sugál)
• Îngilîziya kevn: magan, cunnan
• Îrlendî: is féidir le, tig le, féad, bí in ann

  Îrlendiya kevn: con·icc

• Îtalî: potere → it, riuscire → it, sapere → it
• Îzlendî: geta → is
• Japonî: できる → ja (dekiru), -れる → ja (-reru), -られる → ja (-rareru)
• Kannadayî: ಬಹುದು → kn (bahudu)
• Katalanî: poder, poguer
• Keçwayî: atiy → qu
• Kîrîbatî: kona
• Koreyî: ...을/ᄅ 수 있다 (...-l su itda), eu → ko
• Kornî: gallos
• Latînî: possum → la, queo, scio → la
• Latviyayî: prast → lv, spēt → lv, varēt → lv
• Lawsî: ໄດ້ (dai)
• Lîtwanî: galėti → lt
• Lîvonî: mȯistõ, võidõ
• Lueyî: ᦺᦡᧉ (ḋay²)
• Luksembûrgî: kënnen → lb
• Makedonî: може (može)
• Malayalamî: കഴിയും (kaḻiyuṃ)
• Malezî: dapat, boleh, bisa → ms
• Maltayî: seta'
• Manksî: jarg
• Mecarî: tud → hu, képes → hu
• Mongolî: чадах → mn (čadah), ᠴᠢᠳᠠᠬᠤ (čidaqu)
• Nahwatlî: huelīti
• Napolîtanî: putè
• Nedersaksî: könen
• Norwecî: kunne → no
• Oksîtanî: pòder, podre
• Pîpîlî: weli, hueli
• Polonî: móc → pl, umieć → pl, potrafić → pl
• Portugalî: conseguir → pt, saber → pt
• Romancî: pudair, puder, pudeir
• Romanyayî: putea → ro
• Rusî: мочь → ru impf (močʹ), смочь → ru pf (smočʹ), уме́ть impf (umétʹ), быть в состоя́нии (bytʹ v sostojánii)
• Saksoniya kevn: kunnan
• Sardînî: podere, podi, podiri, pori, porrere, potere
• Sicîlî: putiri → scn
• Sirboxirwatî:

  Kirîlî: моћи, умети, умјети

  Latînî: moći → sh, umeti → sh, umjeti → sh

• Sîlhetî: ꠙꠣꠞꠣ (fara)
• Slovakî: môcť
• Slovenî: moči → sl
• Sorbî:

  Sorbiya jêrîn: móc

• Spanî: poder → es, saber → es
• Swêdî: kunna → sv
• Şîngazîcayî: udjua
• Tamîlî: செய்யக்கூடிய (ceyyakkūṭiya)
• Tayî: ได้ → th (dâi), ย่อม → th (yɔ̂ɔm), สามารถ → th
• Tirkiya kevn: 𐰆‎ (u /u-/)
• Tirkî: -ebilmek → tr, -abilmek → tr
• Toxarî B: yāt-
• Urdûyî: سکنا‎ (saknā)
• Ûkraynî: могти́ impf (mohtý), змогти́ pf (zmohtý); вмі́ти impf (vmíty), умі́ти impf (umíty), зумі́ти pf (zumíty)
• Venîsî: poder
• Viyetnamî: có thể → vi, được → vi
• Walonî: poleur → wa, saveur → wa, sawè → wa
• Weylsî: gallu → cy, medru → cy
• Ximêrî: បាន → km (baan)
• Yidîşî: קענען‎ (kenen)
• Yupîkiya navendî: -yugnga
• Yûnanî: μπορώ → el (boró), δύναμαι → el (dýnamai)

  Kevn: δύναμαι (dúnamai)

• Zhuangî: maenz
• Zimanê destan ê emerîkî: S@Sternumhigh-PalmDown-S@Sternumhigh-PalmDown S@Chesthigh-PalmDown-S@Chesthigh-PalmDown

Navdêr

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	şiyan	şiyan
Îzafe	şiyana	şiyanên
Çemandî	şiyanê	şiyanan
Nîşandera çemandî	wê şiyanê	wan şiyanan
Bangkirin	şiyanê	şiyanino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	şiyanek	şiyanin
Îzafe	şiyaneke	şiyanine
Çemandî	şiyanekê	şiyaninan

şiyan mê

1. karîn, kanîn, qabiliyet, jêhatin, pêçêbûn, hêz, taqet, qewet, qudret
   • [...] her yek li gor taqet, şiyan û efrandinên xwe yên hunerî bête sengandin. — (Xelîl Duhokî, Antolojiya Çîroka Nû ya Kurmancên Başûr, Weşanên Nûdem, Stockholm, 1994)

Werger

• Afrîkansî: vermoë
• Almanî: Fähigkeit → de m
• Astûrî: capacidá m, habilidá m
• Azerî: bacarıq → az
• Baskî: gaitasun, trebetasun, abilezia
• Başkîrî: һәләт (hälät)
• Belarusî: здо́льнасць → be m (zdólʹnascʹ)
• Bengalî: কুদরত (kudrôt)
• Bîkoliya naverast: urag
• Bulgarî: вещина́ → bg m (veštiná), кадърност → bg (kadǎrnost), ло́вкост → bg m (lóvkost)
• Çekî: schopnost → cs m
• Çînî:

  Mandarînî: 能力 → zh (nénglì)

• Danmarkî: evne → da g
• Endonezyayî: kemampuan → id, kesanggupan → id, kepandaian → id
• Erebî: قُدْرَة‎ m (qudra), مَقْدِرَة‎ m (maqdira), اِسْتِطَاعَة‎ m (istiṭāʿa), وُسْع‎ n (wusʿ)

  Erebiya misrî: قدرة‎ m (ʔudra), مقدرة‎ m (maqdera, maʔdera), إستطاعة‎ m (ʔesteṭāʕa)

• Ermenî: կարողություն → hy (karoġutʻyun), հնարավորություն → hy (hnaravorutʻyun)
• Esperantoyî: povo
• Estonî: võime, oskus → et
• Fînî: kyky → fi, taito → fi, kyvykkyys → fi
• Fransî: capacité → fr m, pouvoir → fr n, habileté → fr m
• Gaelîka skotî: dìorachd m, murrachas n, murraiche m, abaltachd m, foladh n, acmhaing m
• Galîsî: habilidade → gl m, capacidade → gl m
• Gurcî: შესაძლებლობა (šesaʒlebloba), უნარი (unari)
• Hindî: योग्यता → hi m (yogyatā), योग्यत्व → hi n (yogyatva), क्षमता → hi (kṣamtā)
• Holendî: vaardigheid → nl m, vermogen → nl nt
• Îbranî: יכולת‎ → he m (yakhólet)
• Îngilîzî: ability → en
• Îrlendî: ábaltacht m, cumas → ga n
• Îtalî: abilità → it m
• Japonî: 能力 → ja (のうりょく, nōryoku)
• Katalanî: habilitat → ca m, capacitat → ca m
• Keçwayî: atiy → qu
• Kirgizî: мүмкүнчүлүк → ky (mümkünçülük)
• Koreyî: 능력 → ko (neungnyeok)
• Kornî: gallos n
• Lakotayî: wóokihi
• Latînî: prudentia m, calliditas m, solertia m, ars → la m, scientia → la m, sollers acumen, potestas → la m, potentia m, habilitas m
• Lîtwanî: gebėjimas n
• Makedonî: способност m (sposobnost)
• Malezî: kebolehan → ms کبوليهن‎
• Maltayî: abilità m
• Manksî: jargaght m
• Maorî: āheitanga
• Mecarî: képesség → hu
• Norwecî: evne → no n
• Oksîtanî: abiletat → oc m, capacitat → oc m
• Polonî: zdolność → pl m
• Portugalî: habilidade → pt, capacidade → pt m
• Romagnolî: abilitê m
• Romanyayî: putință → ro m, capacitate → ro m, iscusință → ro, abilitate → ro m
• Rusî: возмо́жность → ru m (vozmóžnostʹ), спосо́бность → ru m (sposóbnostʹ)
• Sirboxirwatî:

  Kirîlî: спосо́бно̄ст m

  Latînî: sposóbnōst → sh m

• Skotî: abeelity
• Slovenî: zmožnost m
• Spanî: habilidad → es m, capacidad → es m
• Swahîlî: uwezo → sw
• Swêdî: förmåga → sv g
• Tagalogî: kakayahan
• Tayî: ความสามารถ → th
• Telûgûyî: దక్షత → te (dakṣata), సత్తా → te (sattā)
• Tirkî: çelim → tr, kudret → tr, erk → tr, kabiliyet → tr, performans → tr, yapabilme → tr
• Tîbetî: ནུས་པ (nus pa)
• Urdûyî: یوگیتا‎ m (yogyatā), یوگیتو‎ n (yogyatva)
• Viyetnamî: năng lực → vi
• Volapûkî: fäg → vo
• Weylsî: gallu → cy n
• Ximêrî: សមត្ថភាព (sɑɑmtthɑɑphiəp), លទ្ធភាព → km (lɔɔtthɔɔphiəp)
• Yûnanî: ικανότητα → el m (ikanótita)
• Zimanê destan ê emerîkî: S@Sternumhigh-PalmDown-S@Sternumhigh-PalmDown S@Chesthigh-PalmDown-S@Chesthigh-PalmDown

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.