didan

Kurmancî

Bilêvkirin

• IPA^(kilîd): /dɪˈdɑːn/

Navdêr

didanên spî

didan nêr

1. (anatomî) hestiyên di devî de ku xwarin pê tê hêrandin
2. parçeyên tûj yên devê amûrên birrek (bi taybetî mişaran) ku dişibin didanan:

   didanên mişarê

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: ددان‎
• kurdî-krîlî: дьдан

Herwiha

• diran
• dinan (Tor)
• dinan

Jê

• bêdidan
• bêdidanî
• bêdidanîtî
• bêdidantî
• bididan
• didançêker
• didandar
• didandarî
• didanêş
• didanêşî
• didanketî, didankeftî
• didankirmî, didankurmî
• didannas
• didannasî
• didansaz
• didansazî
• didantûj
• didantûjî
• didanvan
• didanvanî
• didanê aqilî
• didanê asinî, didanê hesinî
• didanê şîrî
• didanê çêkirî, didanê destkirî
• didanê zêrî
• doktorê didanan

Etîmolojî

Herwiha diran, dinan, dan, hevrehên soranî ددان‎ (didan) û دان‎ (dan), kurdiya başûrî digan û dinan, lekî diyan, hewramî diđan, zazakî didan û dindan, farisî دندان‎ (dendan), pehlewî dad an dendan , belûçî دنتان‎‎ (dentan), avestayî 𐬛𐬀𐬥𐬙𐬀𐬥‎ (denten) û 𐬛𐬁𐬙𐬁‎ (dātā), osetî дӕндаг (dændag), sanskrîtî दन्त (dánta), lîtwanî dantìs, rusî десна́ (dêsná), çekî dáseň, yûnanî δόντι (dónti), latînî dens, fransî dent, îtalî/portugalî dente, romanî dinte, spanî diente, bretonî dant, danmarkî/holendî/swêdî tand, norwecî tann, almanî Zahn, îngilîzî tooth (pirhejmar: teeth)... hemû ji proto-hindûewropî *h₃dónts (rehê çemandî *h₃dn̥t-).

Cinsê peyvê di makezimanê proto-hindûewropî de nêr bû û di zimanên hindûewropî yên sîstema duzayendî (nêr û mêr) yan sêzayendî (nêr, mê û nêtar) parastî de bi piranî peyv nêr maye.

Di kurmancî de ji herdu formên didan û dinan ji forma *dindan peyda bûne. Forma diran ji didan yan dinan bi dîsîmîlasyona [[1]] anku jihevcudabûna dengî peyda bûye yanî yek ji herdu dengên wek hev yên D yan N bûye R.

Forma dan bi haplolojiyê anku bi xistina yek ji du kîteyên wek hev yan nêzîkî hev ji forma "didan" peyda bûye.

Çavkanî: Çabolov r. 306, Chyet r. 149, Horn r. 128, Rastorguyeva r. 329, Watkins r. 16, Etymonline, Wiktionary'ya îngilîzî [[2]]

Bi zaravayên din

• Soranî: didan, dan
• Kurdiya başûrî: digan, dinan
• Lekî: diyan
• Hewramî: diđan
• Zazakî: didan, dindan

Werger

• Abauyî: nays
• Abxazî: ахаԥыц (āxāpəc)
• Açehî: gigoe
• Afarî: boddiná
• Afrîkansî: tand → af
• Akanî: ɛse, ɔse
• Aklanon: ngipon
• Albanî: dhëmb → sq, dhâm (Gheg)
• Almaniya bilind a kevn: zan n, zand n, zant n
• Almaniya bilind a navîn: zan n, zant n
• Almaniya Pennsylvania: Zung m
• Almanî: Zahn → de n
• Altayiya başûrî: тиш (tiš)
• Amayî: i
• Amharî: ጥርስ (ṭərs)
• Apaçî:

  Apaçiya rojava: iwoo

• Aragonî: dient
• Aramî:

  Siryaniya klasîk: ܫܢܐ‎ g (šennā)

  Aramiya cihû: שִׁנָּא‎ m (šinnā)

• Argobbayî: ስን (sǝn)
• Aromanî: dinti m, dinte m
• Arrernteyiya rojavayî: artitye
• Asamî: দাঁত (dãt)
• Astûrî: diente → ast n, dentamen n pj
• Atong (Hindistan): wa
• Avarî: ца (ca)
• Aynuyî: ニマキ (nimaki)
• Azerî: diş → az
• Bajwayiya kendava rojava: impon
• Balînî: gigi
• Baskî: hortz
• Başkîrî: теш (teš)
• Bau bidayuh: jupon
• Belarusî: зуб n (zub)
• Belûçî: دنتان‎ (dantán), دتھاں‎
• Bengalî: দাঁত → bn (dãtô), দান্দান → bn (dandan), দন্ত (dônt), দশন → bn (dôśôn), রদ (rôd), দংষ্ট্র (dôṅśṭr)
• Bisayayiya bruneyî: nipon
• Bororoyî: o
• Bretonî: dant → br n, dent → br pj
• Bugî: isi
• Bulgarî: зъб → bg n (zǎb)
• Burjî: irka
• Burmayî: သွား → my (swa:)
• Buryatî: шүдэ (šüde) ; шүдэн (šüden)
• Çamicuroyî: ajsi
• Çeçenî: церг (cerg)
• Çekî: zub → cs n
• Çepangî: साय्‍क्‌
• Çerokî: ᎦᏅᏙᎬ (ganvdogv)
• Çîçewayî: dzino
• Çînî:

  Kantonî: 牙 (ngaa⁴)

  Dunganî: я (i͡a), ня (ni͡a)

  Hakkayî: 牙齒 (ngà-chhṳ́)

  Mandarînî: 牙齒 → zh (yáchǐ), 牙 → zh (yá), 齒 → zh (chǐ)

  Min dongî: 牙 (ngà / ngāi)

  Minnanî: 喙齒 → zh-min-nan (chhùi-khí)

  Wuyî: 牙齒, 牙子

• Çuvaşî: шӑл (šăl)
• Çûkî: ngii
• Dalmatî: diant
• Danmarkî: tand → da g
• Dargwayî: цула (cula)
• Darkinjungî: dharra
• Divehî: ދައިޔ‎ (daiy)
• Dolganî: тиис (tiis)
• Dongşîangî: shidun
• Drungî: sa
• Endonezyayî: gigi → id, danta → id
• Erebî: سِنّ‎ → ar m (sinn)

  Erebiya misrî: سن‎ n (senn), سنة‎ m (senna), سنان‎ m pj (senan)

  Erebiya fasî: سنة‎ m (sanna)

• Ermenî: ատամ → hy (atam), ակռա → hy (akṙa)
• Erzayî: пей (pej)
• Esperantoyî: dento → eo
• Estonî: hammas → et
• Evenî: ӣт (īt)
• Evenkî: иктэ (iktə)
• Farisî: دندان‎ → fa (dandân), دندون‎ (dandun), گاز‎ → fa (gâz)
• Fatalukuyî: vahinu
• Ferî: tonn → fo m
• Fîjî: bati
• Fînî: hammas → fi
• Fransî: dent → fr m
• Friyolî: dint n
• Frîsiya bakur: tus n, Ter g
• Frîsî: tosk
• Gaelîka skotî: fiacaill m
• Gagawzî: diş
• Galîsî: dente → gl n
• Gamîlaraayî: yira
• Garoyî: ওয়াগাম (wa-gam)
• Gîlekî: دندن‎ (dëndan)
• Gotî: 𐍄𐌿𐌽𐌸𐌿𐍃 n (tunþus)
• Gujaratî: દાંત (dā̃t)
• Gurcî: კბილი → ka (ḳbili)
• Guwaranî: tãi
• Haîtî: dan
• Hawayî: niho
• Hawsayî: haƙori → ha
• Hindî: दाँत → hi n (dā̃t), दान्त → hi n (dānt)
• Hmongî: hniav
• Holendî: tand → nl n
• Hunsrikî: Zaan n
• Isanî: แข้ว (khaew)
• Îbranî: שֵׁן‎ m (shen)
• Îdoyî: dento → io
• Îngilîziya kevn: tōþ n
• Îngilîziya navîn: tothe, toth
• Îngilîzî: tooth → en
• Îngriyî: hammas
• Îngûşî: царг (carg)
• Înterlîngua: dente
• Îranunî: nipen
• Îrlendî: fiacail → ga m
• Îtalî: dente → it n
• Îzlendî: tönn → is m
• Japonî: 歯 → ja (は, ha)
• Javayiya kevn: huntu
• Javayî: untu
• Kabîlî: tuɣmest m
• Kadazaniya beravî: nipon
• Kalalîsûtî: kigut
• Kalmîkî: шүдн (şüdn)
• Kambaatayî: inke
• Kanelayî: xwa
• Kannadayî: ಹಲ್ಲು → kn (hallu)
• Kanuriyî: timí
• Kapampanganî: ipan
• Karaçay-balkarî: тиш (tiş)
• Karakalpakî: tis
• Kaşûbî: ząb
• Katalanî: dent → ca m
• Kayingangî: jã
• Keçwayî: kiru → qu

  Keçwayî: kilu

• Khinalugî: цулоз (culoz)
• Khmuyî: ຫຣາງ
• Kirgizî: тиш → ky (tiş)
• Kîkûyûyî: igego 5
• Kîmaragangî: nipon
• Kîngalî: දත → si (data)
• Klamatî-modokî: dot
• Komî-permyakî: пинь (pinʹ)
• Koreyî: 이 → ko (i), 니 → ko (ni), 이빨 → ko (ippal), 치아 → ko (chia)
• Kornî: dans
• Koryakî: вʼаннылӈын (wannəlŋən)
• Krymçakî: чыш
• Kumikî: тиш (tiş)
• Ladakhiyî: སོ (so)
• Lakotayî: hi
• Latînî: dēns → la n
• Latviyayî: zobs → lv n
• Lawsî: ແຂ້ວ → lo (khǣu), ທັນຕາ (than tā), ທົນ (thon), ກາມ (kām)
• Lazî: ǩibri
• Lingalayî: lǐno
• Lîgûrî: dénte n
• Lîtwanî: dantis → lt
• Lombardî: dent n
• Lotudî: nipon
• Lugandayî: erinnyo
• Luhyayî: liliino
• Luoyî: lak
• Luşûtsîdî: dᶻədis
• Maguindanaoyî: ngipen
• Makasaeyî: wasi
• Makasarî: gigi
• Makedonî: заб n (zab)
• Malayalamî: പല്ല് → ml (pallŭ), ദന്തം → ml (dantaṃ)
• Malezî: gigi → ms, danta
• Maltayî: sinna m
• Mambayî: nifan
• Mançûyî: ᠸᡝᡳᡥᡝ (weihe)
• Mansakayî: onto
• Maorî: niho → mi
• Mapuçî: ülnga, voro
• Maranaoyî: ngipen
• Maratî: दात → mr n (dāt)
• Marî:

  Mariya rojhilatî: пӱй

• Mbabaramî: dirra
• Mecarî: fog → hu
• Megrelî: კიბირი (ḳibiri), კჷბირი (ḳəbiri)
• Melanauyiya navendî: nyipen
• Misrî: (jbḥ)
• Mînangkabawî: gigih
• Mokşayî: пей (pej)
• Mongolî: шүд → mn (šüd)
• Mwanî: rino
• Nahwatlî: tlantli → nah
• Nanayî: хуктэ
• Napolîtanî: dente n
• Navajoyî: awooʼ
• Nedersaksî:

  Almaniya jêrîn a almanî: Tähn n

• Nepalî: दाँत → ne (dā̃t)
• Nogayî: тис (tis)
• Norsiya kevn: tǫnn m
• Norwecî:

  Norweciya bokmålî: tann → no n an m

  Norweciya nînorskî: tann → nn m

• Nottoway-meherrînî: otosag
• Ohloniya başûr: sit
• Ojibweyî: niibid
• Okînawanî: 歯 (はー, hā)
• Oksîtanî: dent → oc m
• Oriyayî: ଦାନ୍ତ → or (dantô)
• Oromoyî: ilkaan
• Oroqenî: iktə
• Osetî: дӕндаг (dændag)
• Osmanî: دیش‎ (diş)
• Oygurî: چىش‎ → ug (chish)
• Ozbekî: tish → uz
• Papyamentoyî: djente
• Peştûyî: غاښ‎ → ps n (γāx)
• Piedmontîsî: dent n
• Pîttcantcatcarayî: kaṯiṯi
• Plodîşî: Tän
• Polonî: ząb → pl n
• Portugalî: dente → pt n
• Puncabî: ਦੰਦ (dand), ਡੰਦ (ḍand)
• Qazaxî: тіс → kk (tıs)
• Rendilleyî: ilko
• Rohingyayî: dat
• Romagnolî: dént n
• Romanî: dand
• Romanyayî: dinte → ro n
• Rungusî: nipon
• Rusî: зуб → ru n (zub)
• Rusînî: зуб n (zub)
• Sabah bisayayî: nipon
• Sahoyî: iko
• Samî:

  Samiya înarî: pääni

  Samiya bakurî: bátni

  Samiya skoltî: pää´nn

  Samiya başûr: baenie

• Saksoniya kevn: tand n
• Samoayî: nifo → sm
• Sanskrîtî: दन्त → sa n (danta)
• Santalî: ᱰᱟᱴᱟ (ḍaṭa)
• Sardînî: dènte m
• Sebopî: jipen
• Sebwanoyî: ngipon
• Sicîlî: denti → scn n
• Sidamoyî: hinko
• Sirananî: tifi
• Sirboxirwatî:

  Kirîlî: зу̑б n

  Latînî: zȗb → sh n

• Sîlhetî: ꠖꠣꠔ (dat)
• Skotî: tuith
• Slaviya kevn:

  Kirîlî: зѫбъ n (zǫbŭ)

• Slaviya rojavayî ya kevn: зꙋбъ n (zubŭ)
• Slovakî: zub n
• Slovenî: zob → sl n
• Solonî: iitt
• Somalî: ilig
• Sorbî:

  Sorbiya jêrîn: zub n

  Sorbiya jorîn: zub n

• Spanî: diente → es n
• Sundanî: huntu → su, waos → su
• Swahîlî: jino → sw yj, meno → sw pj
• Swêdî: tand → sv g
• Şerpayî: ས
• Şorî: тиш (tiş)
• Tabaruyî: 'ingiri
• Tabasaranî: силиб (silib)
• Tacikî: дандон → tg (dandon)
• Talysh:

  Talişî: داندون‎ (dândun)

• Tagal murutî: ripon
• Tagalogî: ngipin → tl
• Tahîtî: niho
• Tambunan dusunî: nipon
• Tamîlî: பல் → ta (pal)
• Tarantinoyî: dìnde
• Tarifitî: tiɣmest m, aɣmuz n
• Tausugî: ipun
• Tayî: ฟัน → th (fan), ทันต์, กราม → th (graam)
• Telûgûyî: పన్ను → te (pannu)
• Ternateyî: ingi
• Teteriya krîmî: tiş
• Teterî: теш → tt (teş)
• Tetûmî: nehan
• Tigrînî: ስኒ → ti (səni)
• Timugon murutî: ripon
• Tirkî: diş → tr, t-
• Tirkmenî: diş
• Tîbetî: སོ (so)
• Tokpisinî: tis
• Tongî: nifo
• Torwalî: دان‎
• Toxarî B: keme
• Tupînambayî: ãîa
• Tuvanî: диш (diş)
• Udî: улух (uluχ)
• Udmurtî: пинь (pinʹ)
• Ugarîtî: 𐎌𐎐 (šn)
• Urdûyî: دانت‎ n (dā̃t, dānt), دندان‎ n (dandān)
• Ûkraynî: зуб → uk n (zub)
• Venîsî: dénte n
• Viyetnamî: răng → vi
• Volapûkî: tut → vo
• Votî: ammõz
• Walonî: dint → wa m
• Warayî: ta-ngo
• Warlpirî: kartirdi
• Weylsî: dant → cy
• Wîlamowî: con
• Wînnebagoyî: hiipe
• Wolofî: bëñ → wo
• Xakasî: тіс (tís)
• Ximêrî: ធ្មេញ → km (thmɨñ)
• Xosayî: izinyo 5 an 6
• Yagarayî: deea
• Yagnobî: диндак
• Yakutî: тиис (tiis)
• Yamanayî: tun
• Yamî: ngepen
• Yidîşî: צאָן‎ n (tson)
• Yiyiya siçuwayî: ꎐ
• Yorubayî: ehín
• Yupîkiya navendî: keggun
• Yûnanî: δόντι → el nt (dónti)

  Kevn: ὀδούς n (odoús)

• Zêlandî: tand n
• Zhuangî: heuj
• Zouyî: ha
• Zuluyî: izinyo → zu 5 an 6
• ǃKungî: tsau
• ǃXóõ: ǁqhàã

Formeke lêkerê

didan

1. forma pirhejmar ya dema borî ya berdewam ya lêkera dan, dayîn:

   Me gul av didan. (Me av dida gulan.)

Dijmane

• nedidan

Yekhejmar

• dida

Têkilî

• da
• dan
• didam
• didayî

Etîmolojî

di- + -da- + -n