oksîjen
Xuyakirin
Bilêvkirin
[biguhêre]Navdêr
[biguhêre]Zayenda mê ya binavkirî | ||
---|---|---|
Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
Navkî | oksîjen | oksîjen |
Îzafe | oksîjena | oksîjenên |
Çemandî | oksîjenê | oksîjenan |
Nîşandera çemandî | wê oksîjenê | wan oksîjenan |
Bangkirin | oksîjenê | oksîjenino |
Zayenda mê ya nebinavkirî | ||
Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
Navkî | oksîjenek | oksîjenin |
Îzafe | oksîjeneke | oksîjenine |
Çemandî | oksîjenekê | oksîjeninan |
oksîjen mê
- madeyek kîmyawî ya gazî ye û di nav hewayî de mişe ye û bo nefesdanê pêdivî ye
(kurteya wê ya kîmyayî 0 û jimara atomî jî 8 e)- Di sala 1777 zanayekî Fransî, bi navê Antoine Lavoisier, oksîjen keşifkir û bi dinê da zanîn, ku oxsîjen ji bo jiyan û ji bo xwezayê (Nahar) pir giring e. Wi naskir ku, bê oksîjen mirov nikare agir vêxe û mirov bê oksîjen wê bimire. — (Anatomîya Bedena Mirovan, Doç. Dr. Huseyin Bektaş, rp.29)
Herwiha
[biguhêre]Jê
[biguhêre]Binêre herwiha
[biguhêre]Sîstema vedorî ya elementan
H | He | |||||||||||||||||||
Li | Be | B | C | N | O | F | Ne | |||||||||||||
Na | Mg | Al | Si | P | S | Cl | Ar | |||||||||||||
K | Ca | Sc | Ti | V | Cr | Mn | Fe | Co | Ni | Cu | Zn | Ga | Ge | As | Se | Br | Kr | |||
Rb | Sr | Y | Zr | Nb | Mo | Tc | Ru | Rh | Pd | Ag | Cd | In | Sn | Sb | Te | I | Xe | |||
Cs | Ba | La | * | Hf | Ta | W | Re | Os | Ir | Pt | Au | Hg | Tl | Pb | Bi | Po | At | Rn | ||
Fr | Ra | Ac | ** |
Rf | Db | Sg | Bh | Hs | Mt | Ds | Rg | Uub | Uut | Uuq | Uup | Uuh | Uus | Uuo | ||
* | Ce | Pr | Nd | Pm | Sm | Eu | Gd | Tb | Dy | Ho | Er | Tm | Yb | Lu | ||||||
** | Th | Pa | U | Np | Pu | Am | Cm | Bk | Cf | Es | Fm | Md | No | Lr |
Etîmolojî
[biguhêre]Ji fransî oxygène ji yûnaniya kevn ὀξύς (oxús, “tûj”) + γένος (génos, “peydabûn, welidîn”).
Werger
[biguhêre]- Abxazî: аҵәыҵәри (āc̣°əc̣°ri)
- Afrîkansî: suurstof → af
- Albanî: oksigjen → sq n
- Almanî: Sauerstoff → de n, Oxygen → de nt, Oxygenium → de nt
- Frankoniya navendî: Sauerstoff n
- Amharî: ኦክሲጅን (ʾoksiǧn)
- Aragonî: ocsichén
- Asamî: অম্লজান (omlozan)
- Astûrî: oxíxenu → ast n
- Azerî:
- Latînî: oksigen → az, müvəllidülhümuzə
- Azerî: مولدالحموضه (muvallidulhumuze)
- Baskî: oxigenoa
- Sauastoff :
- Belarusî: кісларо́д n (kislaród)
- Bengalî: অম্লজান → bn (ômljan), অক্সিজেন → bn (ôkśijen)
- Bretonî: oksigen n
- Bulgarî: кислоро́д n (kisloród)
- Burmayî: အောက်ဆီဂျင် → my (aukhcigyang)
- Buryatî: хүшэлтүрэгшэ (xüšeltüregše)
- Conxayî: སྲོག་རླུང (srog rlung)
- Çekî: kyslík → cs n
- Çînî:
- Çuvaşî: йӳҫлӗк (jüślĕk)
- Danmarkî: ilt → da g, oxygen → da nt
- Elmanîşî: Sauerstoff n
- Endonezyayî: oksigen → id, zat asam → id, zat pembakar → id
- Erebî: أُكْسِجِين → ar n (ʾuksijīn)
- Erebiya hîcazî: أكسجين n (ʔuksijīn, ʔuksujīn)
- Ermenî: թթվածին → hy (tʻtʻvacin)
- Erzayî: чапамо чачтый (čapamo čačtyj)
- Esperantoyî: oksigeno → eo
- Estonî: hapnik → et
- Eweyî: àgbèyà
- Farefareyî: mi'ige-walʋm
- Farisî: اکسیژن → fa (oksižen)
- Ferî: súrevni nt, ilt nt
- Fînî: happi → fi
- Fransî: oxygène → fr n
- Friyolî: ossigjen
- Frîsiya bakur: sörstuf
- Frîsî: soerstof
- Gaelîka skotî: ogsaidean n
- Galîsî: osíxeno → gl n
- Gujaratî: પ્રાણવાયુ (prāṇvāyu)
- Gurcî: ჟანგბადი (žangbadi)
- Guwaranî: tatarapo
- Haîtî: oksijèn
- Hawayî: ‘Okikene, hāola
- Hindî: जारक → hi (jārak), ऑक्सीजन → hi (ŏksījan), प्राणवायु → hi (prāṇvāyu), आक्सीजन → hi n (āksījan)
- Holendî: zuurstof → nl m
- Îbranî: חַמְצָן → he (khamtsan)
- Îdoyî: oxo → io, oxigeno → io
- Îngilîzî: oxygen → en
- Sorbî:
- Sorbiya jorîn: kislik n
- Îngriyî: kisloroda
- Înterlîngua: oxygeno
- Îrlendî: ocsaigin → ga m, aer-beatha n
- Îtalî: ossigeno → it n
- Îzlendî: súrefni → is nt
- Japonî: 酸素 → ja (さんそ, sanso)
- Javayî: oksigen, zat asam
- Kalalîsûtî: ilti
- Kalmîkî: күчлтөр (küçltör)
- Kannadayî: ಆಮ್ಲಜನಕ → kn (āmlajanaka)
- Kapampanganî: oxygen
- Kaşûbî: krziseń n
- Katalanî: oxigen → ca n
- Keçwayî: muksichaq
- Kirgizî: кычкылтек → ky (kıçkıltek)
- Kîngalî: අම්ලකර → si (amlakara)
- Komî-permyakî: шöмувтыр (šömuvtyr)
- Komî-zîriyî: шомвачужысь (šomvačužysʹ)
- Koreyî: 산소 → ko (sanso), 酸素 → ko
- Kornî: oksyjen n, oxyjen
- Korsîkayî: ossigenu n
- Latgalî: skuobeklis
- Latînî: oxygenium → la nt
- Latviyayî: skābeklis → lv n
- Lawsî: ອົກຊີແຊນ → lo (ʼok sī sǣn)
- Lingalayî: oksijɛ́ní 9a
- Lîgûrî: oscigeno
- Lîmbûrgî: zuurstof
- Lîtwanî: deguonis → lt n
- Luksembûrgî: Sauerstoff
- Makedonî: кислород n (kislorod)
- Malayalamî: അമ്ലജനകം → ml (amlajanakaṃ), ഓക്സിജൻ → ml (ōksijan), ജീവവായു → ml (jīvavāyu), പ്രാണവായു → ml (prāṇavāyu)
- Malezî: oksigen → ms, zat pembakar
- Maltayî: ossiġinu n
- Manksî: ocsygien
- Maorî: hāora
- Maratî: प्राणवायू (prāṇvāyū)
- Mariya rojhilatî: шопештыш
- Mecarî: oxigén → hu, éleny → hu, savító → hu
- Melanauyiya navendî: oksijen
- Mokşayî: шапам (šapam)
- Mongolî: хүчилтөрөгч → mn (hüčiltörögč)
- Navajoyî: níłchʼi yáʼátʼéehii
- Nedersaksî:
- Newarî: अक्सिजन (aksijana)
- Norwecî:
- Oksîtanî: oxigèn → oc n
- Oriyayî: ଅମ୍ଳଜାନ (ômḷôjanô)
- Oromoyî: oxygen → om
- Osetî: туаггуыр (twagg°yr)
- Oygurî: ئوكسىگېن (oksigën)
- Ozbekî: kislorod → uz
- Papyamentoyî: zürstòf, oxigeno
- Peştûyî: اکسيجن n (oksiǰán)
- Polonî: tlen → pl n
- Portugalî: oxigénio → pt n, oxigênio → pt n
- Puncabî: ਆਕਸੀਜਨ → pa (ākasījan)
- Qazaxî: оттек → kk (ottek), оттегі (ottegı)
- Romagnolî: usìgen
- Romanyayî: oxigen → ro nt
- Rusî: кислоро́д → ru n (kisloród)
- Samogîtî: degounis
- Sanskrîtî: अम्लकर n (amlakara)
- Santalî: ᱚᱠᱥᱤᱡᱮᱱ (ôksijen)
- Sicîlî: ossìgginu → scn n
- Sirananî: swaskotriki
- Sirboxirwatî:
- Slovakî: kyslík → sk n
- Slovenî: kisik → sl n
- Spanî: oxígeno → es n
- Sundanî: oksigén
- Swahîlî: oksijeni → sw 9
- Swazî: umoyakuphila
- Swêdî: syre → sv nt, oxygen → sv nt
- Tacikî: оксиген → tg (oksigen)
- Tagalogî: oksiheno → tl
- Tamîlî: உயிரியம் (uyiriyam), பிராணவாயு → ta (pirāṇavāyu), ஆக்ஸிஜன் (āksijaṉ), ஆக்சிஜன் (ākcijaṉ)
- Tayî: ออกซิเจน → th
- Telûgûyî: ఆమ్లజని → te (āmlajani), ఆక్సిజను (āksijanu)
- Tirkî: oksijen → tr, müvellidülhumuza → tr
- Tirkmenî: kislorod
- Tîbetî: གསོ་རླུང་། (gso rlung)
- Tsongayî: moya-tenga
- Urdûyî: آکسیجن → ur (āksījan)
- Ûkraynî: ки́сень → uk n (kýsenʹ), оксиге́н → uk n (oksyhén)
- Vendayî: gesedungi
- Vepsî: hapanik
- Viyetnamî: ôxy → vi, dưỡng khí → vi (氧氣)
- Volapûkî: loxin → vo
- Weylsî: ocsigen → cy n, ufelai n
- Ximêrî: អុកស៊ីហ្សែន (oksiizaen)
- Xosayî: umongomoya
- Yidîşî: זויערשטאָף n (zoyershtof)
- Yorubayî: ọ́síjìn
- Yûnanî: οξυγόνο → el nt (oxygóno)
- Zuluyî: umoyampilo