Chamberwale vum 20. Oktober 2013

Bei de Chamberwale vum 20. Oktober 2013 handelt et sech ëm virgezunne Wale fir d'Chamber, dat lëtzebuergescht Parlament.

Muster vun engem Stëmmziedel aus dem Walbezierk Süden

Muster vun engem Stëmmziedel aus dem Walbezierk Osten

Si si fälleg ginn, wéi et den 11. Juli 2013 am Kader vun der Debatt an der Chamber ëm d'Conclusioune vun der SREL-Enquêtekommissioun kloer gi war, datt d'Regierung Juncker-Asselborn II keng Majoritéit méi hanner sech hat. No Consultatioune mat de Parteipresidenten an dem Regierungschef Jean-Claude Juncker huet de Groussherzog Henri den 19. Juli ugekënnegt, datt en d'Chamber de 7. Oktober 2013 opléise géif an et den 20. Oktober zu Neiwale kéim.

D'Walbezierker an d'Zuel vun de Sëtz

Walrecht

Zur Wiel sti 60 Mandater, déi sech op 4 Walbezierker verdeelen. Jee no der Zuel vun de Walberechtegte gi pro Bezierk ënnerschiddlech vill Deputéiert gewielt: Am Walbezierk Süde sinn et der 23, am Zentrum 21, am Norden der 9, an am Walbezierk Osten der 7. All Partei däerf maximal sou vill Kandidaten opstellen, wéi Mandater an deem jeeweilege Bezierk ze vergi sinn. Kandidaten däerfe sech nëmmen an engem Walbezierk opstellen. D'Wieler kënnen entweeder eng Parteilëscht wielen, deemno all hir Stëmmen enger Partei ginn, oder eenzel Kandidate stëmmen, sief et all vun enger Lëscht, sief et vun hirer méi (Panachéieren), andeems se hinnen eng bis zwou Stëmme ginn (am Ganzen awer net méi, wéi d'Zuel vun den Deputéiert am Walbezierk).

Et gëtt keng explizit Spärklausel (d. h. e minimale Prozentsaz, deen eng Partei oder e Kandidat misst kréien, fir an d'Parlament ze kommen). Well d'Mandater duerch den D'Hondt-Procedé vergi ginn, gëtt et, wéinst der ënnerschiddlecher Zuel vu Sëtz pro Bezierk, implizit Spärklausele vu ronn 4 % am Süde bis 12 % am Osten.

Walberechtegt sinn all Lëtzebuerger iwwer 18 Joer. Et besteet eng allgemeng Walflicht, ausser fir Walberechtegter iwwer 75 Joer an där, déi am Ausland wunnen oder do den Dag vun der Wal berufflech ze dinn hunn, an déi als eenzeg per Bréifwal stëmme kënnen. Et ass net erlaabt, engem Aneren eng Procuratioun ze gi fir an engem senger Plaz ze wielen.

Parteien

Déi heite Parteien hunn hir Lëschte mat am Ganze 540 Kandidate fir d'Chamberwalen agereecht gehat; d'Nummere vun de Lëschte goufen den 22. August 2013 vun der Presidentin vum Haaptwalbüro, Eliette Bauler, ausgeloust:

• 1. déi Lénk
• 2. Alternativ Demokratesch Reformpartei (ADR)
• 3. Kommunistesch Partei Lëtzebuerg (KPL)
• 4. Demokratesch Partei (DP)
• 5. Piratepartei Lëtzebuerg
• 6. déi gréng
• 7. Lëtzebuerger Sozialistesch Aarbechterpartei (LSAP)
• 8. Chrëschtlech-Sozial Vollekspartei (CSV)
• 9. Partei fir Integral Demokratie (PID)

Resultater

Graphique vun de Sëtz pro Partei.

D'CSV blouf mat 23 Sëtz déi stäerkst Partei, huet der awer 3 par rapport zu deene leschte Wale missen abéissen. D'LSAP konnt hir 13 Sëtz vun de virege Walen halen, iwwerdeems d'DP 4 Sëtz bäikritt huet a gläichop mat der LSAP koum. Déi Gréng, wéi och d'ADR hu je ee Sëtz verluer, a koumen op 6, respektiv 3 Mandater. Déi Lénk hunn hir Presenz an der Chamber vun engem op zwéi Sëtz verduebelt. Net gewielt goufen d'PiD, d'KPL an d'Piratepartei.

Kuerz no de Walen huet de Jean-Claude Juncker den Usproch erhuewen, datt d'CSV als stäerkst Partei de Premierminister stelle sollt a sech e Koalitiounspartner siche kéint. Méindes, den 21. Oktober owes, hunn awer d'Parteicheffe vun de potentielle Koalitiounspartner ugekënnegt, si wieren un enger Koalitioun mat der CSV net intresséiert a géife Gespréicher féieren, fir eng Koalitioun tëscht hinnen dräi ze maachen (déi, wéinst de Faarwen, déi d'Parteie symboliséieren, Gambia-Koalitioun genannt gëtt). Sou eng Dräierkoalitioun hätt 32 Sëtz an der Chamber an domat eng Majoritéit. Den 23. Oktober huet de Groussherzog Henri de Georges Ravarani, President vum Verwaltungsgeriicht, zum Informateur ernannt. Nodeem deen dem Grand-Duc Rapport gemaach hat, huet dësen de 25. Oktober de Xavier Bettel zum Formateur vun enger neier Regierung chargéiert. Den 3. Dezember hunn d'Parteikongresser vun DP, LSAP an Déi Gréng de Koalitiounsaccord guttgeheescht, soudatt d'Regierung Bettel-Schneider de 4. Dezember 2013 vereedegt gouf.

D'Resultat an Zuelen

Partei		Prozent 2009	Sëtz 2009	Prozent 2013	+/−	Sëtz 2013	+/−
	CSV	38,0	26	33,68	-4,36	23	-3
	LSAP	21,6	13	20,28	-1,28	13	0
	DP	15,0	9	18,25	+3,27	13	+4
	déi gréng	11,7	7	10,13	-1,58	6	-1
	ADR	8,1	(4) 2*	6,64	-1,49	3	(-1) +1
	déi Lénk	3,3	1	4,94	+1,65	2	+1
	KPL	1,5	0	1,64	+0,17	0	0
	Piratepartei	-	-	2,94	+2,94	0	0
	PiD	-	(1)*	1,50	+1,50	0	(-1) 0

* D'ADR krut 2009 4 Sëtz. 2 vun hiren Deputéierten hunn 2012 d'Partei verlooss, soudatt se just nach 2 Sëtz hat. Een huet spéiderhi seng eege Partei gegrënnt, d'PiD.

Resultater no Walbezierk (Prozenter)

	CSV	LSAP	DP	déi gréng	ADR	déi Lénk	KPL	Piratepartei	PID
Zentrum	35,3	14,7	25,0	10,5	5,0	4,8	0,9	2,7	1,2
Osten	36,9	14,6	18,6	13,1	8,7	3,1	0,8	2,7	1,6
Norden	33,7	17,2	23,7	9,0	6,4	2,6	0,9	3,4	3,3
Süden	32,2	25,2	12,7	9,8	7,5	5,7	2,4	3,0	1,4

Quell: Luxemburger Wort vum 21. Oktober 2013

Sëtzverdeelung no Walbezierk

Resultater no Walbezierk (Zuel vun de Sëtz)

	CSV	LSAP	DP	déi gréng	ADR	déi Lénk	KPL	Piratepartei	PID
Zentrum	8	3	6	2	1	1
Osten	3	1	2	1
Norden	4	2	2	1
Süden	8	7	3	2	2	1
Total	23	13	13	6	3	2

Quell: Luxemburger Wort vum 21. Oktober 2013

Gewielt Deputéiert

Dës 60 Deputéiert goufen direkt gewielt, respektiv sinn no der Regierungsbildung nogeréckelt:

ADR

1. Gast Gibéryen
2. Fernand Kartheiser
3. Roy Reding

CSV

1. (Jean-Claude Juncker)****
2. (Luc Frieden)***
3. Marc Spautz
4. Jean-Marie Halsdorf
5. Félix Eischen
6. Claude Wiseler
7. Gilles Roth
8. Michel Wolter
9. Nancy Arendt
10. Sylvie Andrich-Duval
11. Laurent Mosar
12. Paul-Henri Meyers
13. Serge Wilmes
14. Diane Adehm
15. Marcel Oberweis
16. Marc Lies
17. Marco Schank
18. Martine Hansen
19. Françoise Hetto-Gaasch
20. Emile Eicher
21. Ali Kaes
22. Octavie Modert
23. Léon Gloden

Nogeréckelt

• Martine Mergen am September 2014 fir de Luc Frieden
• Laurent Zeimet, am Oktober 2014 fir de Jean-Claude Juncker

déi gréng

1. (Félix Braz)*
2. Josée Lorsché
3. (François Bausch)*
4. Viviane Loschetter
5. (Camille Gira)*
6. Henri Kox

Nogeréckelt

• Sam Tanson amplaz vum Claude Adam, virdrun: Claude Adam amplaz vum François Bausch)
• Roberto Traversini amplaz vum Félix Braz
• (Christianne Wickler amplaz vum Camille Gira)
• Gérard Anzia amplaz vum Christianne Wickler

déi Lénk

1. (Serge Urbany)
2. (Justin Turpel)

Nogeréckelt

• David Wagner (am Juni 2015 fir de Justin Turpel)
• Marc Baum (am Abrëll 2016 fir de Serge Urbany)

DP

1. (Xavier Bettel)*
2. (Claude Meisch)*
3. Lydie Polfer
4. (Anne Brasseur) (den 1. Februar 2018 zeréckgetrueden)
5. (Charles Goerens)**
6. Simone Beissel
7. (Corinne Cahen)*
8. Alexandre Krieps
9. Eugène Berger
10. (André Bauler)*
11. Gusty Graas
12. (Maggy Nagel)*
13. Lex Delles

Nogeréckelt

• (Fernand Etgen)* amplaz vum Charles Goerens, gëtt sengersäits duerch de Marc Hansen ersat
• Guy Arendt amplaz vum Xavier Bettel
• Joëlle Elvinger amplaz vum Corinne Cahen
• Max Hahn amplaz vum Claude Meisch
• Gilles Baum amplaz vum Maggy Nagel
• Edy Mertens amplaz vum André Bauler
• Frank Colabianchi den 1. Februar 2018 amplaz vun der Anne Brasseur

LSAP

1. (Jean Asselborn)*
2. Mars Di Bartolomeo
3. Alex Bodry
4. (Lydia Mutsch)*
5. (Dan Kersch)*
6. Georges Engel
7. (Etienne Schneider)*
8. Yves Cruchten
9. (Romain Schneider)*
10. Marc Angel
11. Franz Fayot
12. Claude Haagen
13. (Nicolas Schmit)*

Nogeréckelt

• Taina Bofferding amplaz vum Lydia Mutsch
• Claudia Dall'Agnol amplaz vum Dan Kersch
• Simone Asselborn-Bintz amplaz vum Roger Negri; dëse virdrun amplaz vum Jean Asselborn
• Cécile Hemmen amplaz vum Etienne Schneider
• Fränk Arndt amplaz vum Romain Schneider
• Tess Burton amplaz vum Nicolas Schmit

*): Hunn op hiert Deputéiertemandat verzicht, fir Member vun der Regierung ze ginn.

**): Huet 3 Deeg no der Wal op säi Mandat verzicht, de Fernand Etgen ass nogeréckelt.

***): Ass am September 2014 zu Gonschte vun der Martine Mergen zeréckgetrueden.

****): Ass am September 2014 zeréckgetrueden, fir President vun der Europäescher Kommissioun ze ginn. De Laurent Zeimet ass a senger Plaz nogeréckelt.

Um Spaweck

• elections.public.lu - Deen offiziellen Internetsite iwwer d'Wale vum Oktober 2013 (fr)

Literatur

• Steve Bissen: "Die Liberalen sind das Zünglein an der Waage." wort.lu, 08.09.2018.