Èèsjdes

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Èèsjdes. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

't Èèsjdes is 't Limbörgs dialek dat ze ien Èèsjde en zing ongmiddelleke umgèëving kalle. 't Is verwant aon diverse dialekte in 't Heuëvelland (veural de hil zuideleke, wie 't Norbiks en 't Voeres), hèèt uëvereinkòmsjte mit 't Mesjtreechs en hèèt aog 'n paor èège veranderinge doorgevuurd.

Kinmirreke

't Oostelek karakter (de uëvereinkòmsjte mèt 't Heuëvelland) kump vuural tot uting ien de sj- ien wäörd wie sjlech en sjmiete - Èèsjde ligk ten oêsjte van de Panninger Linie - en oet de -sj nao 'n r (beursj).

Sjus wie ien Voere en Norbik (en ien Mesjtreech) besjteit de neiging um vocaole vuur 'n n te verlenge: keengd.

'n Belangrieke uëvereinkòmsjt mit 't Mesjtreechs is de aofwisseling van ie en ij (ien 't Èèsjdes klinkend es ae, oag wel èè gesjrieëve) ien wäörd die ien oosteleker dialekte ummer ie hebbe. Dit soert klankwisselinge zien ien väöl gevalle aofhankelek van welke toen 'n woord heet. Daodoer hèèt 't Èèsjdes geng echte toenversjille mie: alle wäörd, die ien ander Limbörgse dialekte (en aog ien 't Èèsjdes van vreuger iewe) alleng doer de toen oeterein wurre gehawwe, hebbe noe aog klankversjil. Dit is 't geval ien alle dialekte ien de gemejnte Èèsjde (ouch ien 't Groêselts en ien de Belzje gemejnte Riems (Cajot 2001), wie aog in Wèèrt en umsjtrieëke. Dat wilt neet zegge tot de toene verdwene zien: de kins de sjleip- en sjtoettoene nog uëverdudelek huure.

Typisch Èèsjdes zien aog de centrerende diftonge (klanke mit naosjlaog), neet alleng de gans algemejne ieë en oeë, mer aog aoë. Tot sjlot is opmirkelek tot 't dialek sterk de neiging hèèt um de twieklanke ei/ij en ou te monoftongisere (alleng 't ierste deil oet te sjprèke). Ei/ij klinkt dan es ae (wie boeëve gezag: aog diks es èè gesjrieëve), ou klinkt es òò ([ɔ:]. Zeldzame klank ien 't Limbörgs, neet present ien de Veldeke-riechlijne).

Cultivatie

D'r is nog geng woerdebook ien 't Èèsjdes versjieëne. Waol besjteit e Groêselts woerdebook, dèè evels veur Èèsjde neet good bruukbaar is, aongezieën 't Groêselts, ongdanks dudeleke verwantsjappe, te väöl van 't Èèsjdes versjilt.