Harry Mulisch

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Gelaens. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Harry Kurt Victor Mulisch (Haarlem, 29 juli 1927 - Amsterdam, 30 oktober 2010) waas eine Nederlandse sjriever.

Biografie

Harry Mulisch waas de zoon van eine veurmalige Oasteriekse-Hongaarse officeer en ein Duutsj-joadse moder oet Frankfurt. Zien vader Karl Viktor Kurt Mulisch waas in de tied van de Duitsje bezètting van Nederlandj van 1940–1945 personeëlchef van Lippmann, Rosenthal & Co., ein bank die geconfisceerde jaodse eigedómme beheërde en te gelje maakde. Veur dees activiteite moosj vader Mulisch nao de aorlog drie jaor in ein interneringkamp doorbrènge. Óndanks dat koosj hae door zien positie in de aorlog zien joadse ex-vrouw en ziene zoon veur deportatie door de Nationaalsocialiste behoede, terwiel de groatmoder en de euvergroatmoder van zien vrouw in 't vernetigingskamp Sobibor vermoard woorte. In 1936 zint zien awwesj gesjeije wonao Harry biej zien moder ging wone en hae woort groatedeils door de hoeshawtster Frieda Falk opgevoed. Wiej zien moder nao Amsterdam verhoesde gong hae biej zien vader in Haarlem wone.

’t Lavere van Mulisch tösje vervolging vanwaege zien joadse aafkóms van moderskantj einerzieds en de collaboratie van zien vader mèt de nationaalsocialiste en de Duutsje bezètter angererzieds, zat eine beheuërlikke sjtempel op zien werk es sjriever. Mulisch bewaerde dèkser dat hae door dees groate taengesjtèlling zelf de Tweëde Waerelaorlog waas. („Ik ben de Tweede wereldoorlog“).

Mulisch zaot van 1933 pes 1939 op de leëgere sjoal in Leide en aansjlutend góng hae nao 't Christelik Lyceum in Haarlem, dat hae in mei verleet zónger diploma. In de aorlogsjaore verbleef hae nog eine tied lank in ein familiepension in ’t Zuud-Limburgse Sjèn op Gäöl. Op 18-jaorige laeftied publiceerde hae zien eësjte verhaol. In 1951 versjeen ziene eësjte roman, archibald strohalm woveur hae de Reina Princes Geerlings pries óntving.

Naeve zien werk es sjriever waas Mulisch van 1958 pes 1962 actief es redacteur veur 't tiedsjrif Podium en wirkde hae veur de tiedsjrifte Randstad (1961–1969) en De Gids (1965-1990). Vanaaf 1962 waas hae besjtuurslid van de invloedrieke oetgaeverie De Bezige Bij.

Mulisch waas in 1961 versjlaaggaever biej 't Eichmannproces in Israel. Hiejoet óntsjtóng zien reportage Strafzaak 40/61, die in 1963 mèt de Vijverberg-Pries woort óngersjeije. Saer 1962 waas hae bevrundj mèt Hannah Arendt, die ouch 't proces Eichmann volgde en dit in häör werk Eichmann in Jerusalem haet vasgelag.

In de 1960-er en 1970-er jaore waas Mulisch eine fervente aanhanger van de Amsterdamse Provobewaeging (1966) en waas hae 'ne graote opponent taenge de Kawwe Aorlog en zat hae zich in biej de proteste taenge de Vietnamaorlog. In 1968 goof hae bliek van zien sympathie veur ’t communisme op Cuba. Hae bezoch ’t eilandj en hej ein óntmoeting mèt Fidel Castro.

In 1971 trouwde hae met de kunstenares Sjoerdje Woudenberg en hae kreeg mèt häör tweë dochtersj. In 1977 woort hae beneump tot Ridder in de Orde van Oranje Nassau. In ’t zelfde jaor óntving hae de Constantijn Huygenspries en de P.C. Hooftpries, allebei veur zien ganse oeuvre. In ’t begin van de 1980-er jaore sjloot hae zich aan biej de Nederlandse Vredesbewaeging die protesteerde taenge de atoombewaopening. In 1982 versjeen ziene bestseller De Aanslag wovan waereldwied meë es ein miljoen exemplare woorte verkoch en wovan in 1986 ein verfilming woort gemaak door Fons Rademakers. Dees film woort óngersjeije mèt de Golden Globe en eine Oscar.

Saer 1989 woonde hae same mèt zien vriendin Kitty Staal womit hae eine zoon kroog.
In 1992 woort hae beneump tot Offeceer in de Orde van Oranje Nassau en versjeen ziene tweëde bestseller, De ontdekking van de hemel, wo-in de relatie tösje weitesjap en religie op mystieke wieze wirt behanjelt. Dit werk woort verkaoze tot Nederlands bèste roman aller tieje en in 2001 woort ’t verhaol door Jeroen Krabbé verfilmd ónger de naam The Discovery of Haeven.
In 2002 woort hae óngersjeije door de Duutsje ambassadeur in Amsterdam mèt 't Bundesverdienstkreuz erster Klasse veur De aanslag en De ontdekking van de hemel vanwaege wichtigen Vermittlerrolle seiner Werke.
In 2007 óntving hae ein Eëredoctoraat aan de Universiteit van Amsterdam.

Trivia

In de Nederlandse naoaorlogse tied waas dèks sjprake van de groate drie womit ware bedoeld Willem Frederik Hermans, Gerard Reve en Harry Mulisch. Nao de doad van Hermans en de de dementerende krankde van Reve, neumde Mulisch zich in ’t aopebaar dèkser al sjertsend De groate Eine (De grote Eén).
In 2006 woort de in 1971 óntdèkde planetoide Nr. 10251 beneump mèt de naam Mulisch. ^[1]^[2]

Oeuvre

Fictie

De kamer (1947), verhaal
Tussen hamer en aambeeld (1952), novelle
archibald strohalm (1952), roman
Chantage op het leven (1953), verhaole
De diamant (1954), roman
De sprong der paarden en de zoete zee (1955), verhaol
Het mirakel (1955), verhaole
Het zwarte licht (1956), roman
De versierde mens (1957), verhaol
Het stenen bruidsbed (1959), roman
Paralipomena Orphica (1970), verhaol
De verteller (1970), roman
Twee vrouwen (1975), roman
De grens (1976), verhaol
Oude lucht (1977), verhaole
De verhalen 1947-1977 (1977), verzameling verhaole
De aanslag (1982), roman
De gezochte spiegel (1983), verhaal
Hoogste tijd (1985), roman
De pupil (1987), roman
De elementen (1988), roman
Het beeld en de klok (1989), verhaol
Voorval (1989), verhaol
De ontdekking van de hemel (1992), roman
Vijf fabels (1995), verzameling van eërder versjene verhaole en romans
De oer-aanslag (1995), fragment
Mulisch' universum (1997), verzamelde romans, aangevöld mèt De kamer (1947)
De procedure (1998), roman
Het theater, de brief en de waarheid (2000), bokewaekgesjenk
Siegfried (2001), roman
Vonk (2002), fragment

Poëzie

Woorden, woorden, woorden (1973)
De vogels (1974)
Tegenlicht (1975)
Kind en kraai (1975)
De wijn is drinkbaar dankzij het glas (1976)
Wat poëzie is (1978)
Opus Gran (1982)
Egyptisch (1983)
De gedichten 1974-1983 (1987)
Schetsen en tekeningen. Voorstudies voor Opus Gran (bibliofiel, 450 ex.) (1990)

Theater

Tanchelijn (1960)
De knop (1960)
Reconstructie (1969), libretto, same mèt Hugo Claus
Oidipous, Oidipous (1972)
Bezoekuur (1974)
Volk en vaderliefde (1975)
Axel (1977)
Theater 1960-1977 (1988)

Non-fictie

Manifesten (1958)
Voer voor psychologen (1961), autobiografisch
Wenken voor de bescherming van uw gezin en uzelf, tijdens de jongste dag (1961), parodische 'handjleijing' euver 't euverlaeve van de atoomaorlog
De zaak 40/61 (1962), versjlaag rechszaak Adolf Eichmann
Bericht aan de rattenkoning (1966), versjlaag euver Provo-relle in Amsterdam
Wenken voor de Jongste Dag (1967), verzamelbunjel
Het woord bij de daad (1968), getugenis van de revolutie op Cuba
Over de affaire Padilla (1971), pamflet
De Verteller verteld (1971), vootnote biej de Verteller (roman)
Soep lepelen met een vork (1972), taenge de sjpellinghervorming
De toekomst van gisteren (1972), protocol van ein sjrieverie
Het seksuele bolwerk (1973), monografie euver Wilhelm Reich
Mijn getijdenboek (1975), autobiografisch fotobook
Het ironische van de ironie (1976), essay taenge Gerard Reve
Paniek der onschuld (1979), verzamelbunjel
De compositie van de wereld (1980), filosofisch getint hoofwerk
De mythische formule (1981), bunjel interviews, samegesjtèld door Marita Mathijsen
Ongewijzigde maar thans geheime wenken voor de bescherming van uw gezin en uzelf, tijdens de jongste dag (1981), herdrök van de 'Wenken' oet 1961
Het boek (1984), laezing
Wij uiten wat wij voelen, niet wat past (1984), laezing
Het Ene (1984), laezing
Aan het woord (1986), verzamelde laezinge
Grondslagen voor de mythologie van het schrijverschap (1987), essay
Het licht (1988), laezing
De zuilen van Hercules (1990), laezing
Op de drempel van de geschiedenis (1992), verzamelbunjel
Een spookgeschiedenis (1992), laezing
Twee opgravingen (1994), laezing en verhaol
Bij gelegenheid (1995), verzamelde laezinge
De oer-Aanslag (1996), facsimile
Zielespiegel (1997), catalogus biej tentoansjtèlling in Stedelijk Museum Amsterdam
Het zevende land (1998), laezing
Moderne atoomtheorie voor iedereen (2002), facsimile van weitesjappelik jeugwerk
Anekdoten rondom de dood (2004), notities róndjóm 't thema van de vernetiging

Verfilminge

1977: Twee vrouwen – Regie: George Sluizer
1986: De aanslag – Regie: Fons Rademakers. Óntving in 1987 de Oscar veur de bèste vraemdtalige biedrage.
2001: De ontdekking van de hemel – Regie: Jeroen Krabbé

Óngersjeijinge

1952: Reina Prinsen Geerligspries veur Archibald Strohalm
1957: Bijenkorf-Literaturpries veur Het Zwarte Licht
1957: Anne Frankpries veur Archibald Strohalm
1960: De Visser Neerlandiapries veur Tanchelijn
1961: Athospries
1963: De Vijverbergpries veur De Zaak 40/61
1977: Constantijn Huygenspries der Stiftung Jan Campert
1977: P.C. Hooftpries
1977: Ridder in de Orde van Oranje Nassau
1978: Nederlandse Sjtaatspries veur Literatuur
1986: Diepzeepries veur De aanslag
1992: Offeceer in de Orde van Oranje Nassau
1993: Multatulipries van de Gemeinte Amsterdam veur De ontdekking van de hemel
1993: Mekkapries van de Literatuurcritici van Nederlandj en Vlaandere veur De ontdekking van de hemel
1995: Nederlandse Literatuurpries
1999: Prix Jean Monet de Littérature Européenne
1999: Libris-Literatuurpries veur De procedure
2002: Bundesverdienstkreuz 1. Klasse
2007: Eëredoctoraat aan de Universiteit van Amsterdam

Weblink

Commons

In de categorie Harry Mulisch van Wikimedia Commons zeen media gerelateerd aan dit óngerwerp te vènje

Officiële Homepage (Nederlands en Èngelsj)

Brónne/referenties

Gedeiltelik euvergenómme oet Wikipedia de:

↑ The Minor Planet Circulars 13. Juni 2006, PDF-Format, 1,5 MB
↑ Planetoïde 10251 hèt noe'Mulisch' 12. Oktober 2006

[1] The Minor Planet Circulars 13. Juni 2006, PDF-Format, 1,5 MB

[2] Planetoïde 10251 hèt noe'Mulisch' 12. Oktober 2006

[1]

[2]