ສົງຄາມເຢັນ

ສົງຄາມເຢັນ ແມ່ນຊ່ວງເວລາແຫ່ງຄວາມເຄັ່ງຕຶງທາງພູມິລັດຖະສາດລະຫວ່າງສະຫະລັດອາເມຣິກາ ແລະ ສະຫະພາບໂຊວຽດພ້ອມດ້ວຍເຫຼົ່າພັນທະມິດຂອງພວກເຂົາ, ກຸ່ມປະເທດຕາເວັນຕົກ ແລະ ກຸ່ມປະເທດຕາເວັນອອກ, ເລີ່ມຕົ້ນໃນປີ1947 ຫຼັງສິ້ນສຸດສົງຄາມໂລກຄັ້ງທີສອງໄດ້ສອງປີ ແລະ ຈົບລົງເມື່ອການລົ້ມສະຫຼາຍຂອງສະຫະພາບໂຊວຽດໃນປີ1991.

ສາເຫດທີ່ໃຊ້ຄຳວ່າ ສົງຄາມເຢັນ ກໍເນື່ອງມາຈາກວ່າບໍ່ມີການຕໍ່ສູ້ກັນໂດຍກົງລະຫວ່າງທັງສອງອະພິມະຫາອຳນາດ, ແຕ່ທັງສອງຝ່າຍຕ່າງສະໜັບສະໜູນຝ່າຍທີ່ເປັນສັດຕູກັບຝ່າຍກົງຂ້າມໃນຄວາມຂັດແຍ່ງລະດັບພູມພາກທີ່ສຳຄັນຕ່າງໆ, ເຊິ່ງເອີ້ນວ່າ ສົງຄາມຕົວແທນ.

ສົງຄາມເຢັນມີພື້ນຖານມາຈາກການຕໍ່ສູ້ກັນທາງອຸດົມການ ແລະ ພູມິລັດຖະສາດ ເພື່ອຂະຫຍາຍອິດທິພົນໃນລະດັບໂລກຂອງສອງຝ່າຍອະພິມະຫາອຳນາດ, ເຊິ່ງສືບເນື່ອງມາຈາກການມີບົດບາດທີ່ສຳຄັນໃນການເປັນຜູ້ນຳພາຝ່າຍສຳພັນທະມິດສູ່ໄຊຊະນະປາບແພ້ນາຊີເຢຍລະມັນ ແລະ ຈັກກະວັດຍີ່ປຸ່ນໃນປີ1945. ນອກເໜືອຈາກການແຂ່ງກັນທາງດ້ານອາວຸດນິວເຄຼຍ ແລະ ການວາງທະຫານໃນຮູບແບບດັ້ງເດີມແລ້ວ, ຍັງມີການຍາດແຍ່ງຄວາມເໜືອກວ່າທີ່ສະແດງອອກທາງອ້ອມອີກດ້ວຍເຊັ່ນ: ສົງຄາມຈິດຕະວິທະຍາ, ໂຄສະນາຊວນເຊື່ອ, ການຈາລະກຳ, ການຄວໍ່າບາດແບບກວມລວມ, ການທູດກີລາ ແລະ ການແຂ່ງຂັນກັນທາງດ້ານເຕັກໂນໂລຊີເຊັ່ນ: ການແຂ່ງຂັນທາງອະວະກາດ. ສົງຄາມເຢັນເລີ່ມຕົ້ນຂຶ້ນໂດຍການປະກາດລັກທິທຣູແມນໃນປີ1947, ແລ້ວຄ່ອຍໆຜ່ອນລົງໂດຍການແຍກອອກຈາກກັນຂອງສະຫະພາບໂຊວຽດ ແລະ ສາທາລະນະລັດປະຊາຊົນຈີນໃນປີ1961, ແລະ ສິ້ນສຸດດ້ວຍການລົ້ມສະຫຼາຍຂອງສະຫະພາບໂຊວຽດໃນປີ1991.

ກຸ່ມປະເທດຕາເວັນຕົກນຳໂດຍສະຫະລັດອາເມຣິກາ, ລວມເຖິງປະເທດໃນໂລກທີໜຶ່ງຈຳນວນໜຶ່ງທີ່ເປັນທຶນນິຍົມປະຊາທິປະໄຕເສລີນິຍົມ ແຕ່ກໍມີການພົວພັນກັບປະເທດໃນປະເທດໂລກທີສາມທີ່ມັກເປັນຜະເດັດການ, ເຊິ່ງສ່ວນຫຼາຍເປັນອານານິຄົມເກົ່າຂອງເຫຼົ່າປະເທດໃນເອີຣົບ. ສ່ວນກຸ່ມປະເທດຕາເວັນອອກນຳໂດຍສະຫະພາບໂຊວຽດ ແລະ ພັກກອມມູນິດ, ເຊິ່ງມີອິດທິພົນໃນປະເທດໂລກທີສອງ ແລະ ມີການພົວພັນກັບລັດຜະເດັດການຕ່າງໆ. ສະຫະພາບໂຊວຽດມີລະບົບເສດຖະກິດແບບຄວບຄຸມບັງຄັບ ແລະ ຈັດຕັ້ງລະບອບກອມມູນິດທີ່ຄ້າຍຄືກັນນີ້ກັບບັນດາລັດບໍລິວານ. ການມີສ່ວນຮ່ວມຂອງສະຫະລັດໃນການປ່ຽນແປງລະບອບການປົກຄອງໃນຊ່ວງສົງຄາມເຢັນລວມມີການສະໜັບສະໜູນໃນການຕໍ່ສູ້ກັບຝ່າຍຕ້ານກອມມູນິດ ແລະ ຝ່າຍຂວາຈັດ ແລະ ການລຸກຮືທົ່ວທັງໂລກ, ໃນຂະນະທີ່ສະຫະພາບໂຊວຽດແມ່ນການຈັດຫາທຶນເງິນໃຫ້ກັບພັກຝ່າຍກອມມູນິດ, ເຮັດສົງຄາມປະກາດເອກະລາດ ຫຼື ສົງຄານກາງເມືອງ, ການປະຕິວັດ ແລະ ຈັດຕັ້ງລັດຜະເດັດການທົ່ວໂລກ. ໃນຂະນະດຽວກັນນັ້ນ, ເຫຼົ່າບັນດາປະເທດອານານິຄົມກໍໄດ້ຖືກປົດປ່ອຍ ແລະ ໄດ້ຮັບເອກະລາດໃນຊ່ວງປີ1945ຫາ1960, ຫຼາຍລັດໄດ້ກາຍເປັນສະໜາມຮົບໃນໂລກທີສາມຂອງສົງຄາມເຢັນ.