Elektrische potentiaal

De elektrische potentiaal van een statisch elektrisch veld is de potentiële energie per eenheid lading. De SI-eenheid van elektrische potentiaal is de volt met symbool V (= J/C). Een potentiaalverschil wordt meestal aangeduid met elektrische spanning of voltage.

Elektromagnetisme
elektriciteit · magnetisme
Elektrostatica elektrische lading · elektrisch veld elektrische potentiaal · wet van Coulomb elektrische flux · wet van Gauss
Magnetostatica magnetisch veld · elektrische stroom wet van Ampère · lorentzkracht magnetische flux · dipoolmoment
Elektrodynamica inductie · wetten van Maxwell elektromagnetische golf wet van Faraday
Elektriciteitsleer spanning · stroom · weerstand condensator · spoel · impedantie wet van Ohm
Wetenschappers Ampère · Coulomb · Faraday · Gauss Lorentz · Maxwell · Ohm · Tesla Volta · Weber · Ørsted

Definitie

Een elektrisch veld is conservatief en dus geldt voor de arbeid die wordt geleverd door het veld als een geladen deeltje met lading $q_{0}$ van punt $a$ naar $b$ beweegt:

$W_{a\to b}=U_{a}-U_{b}$

Hierin is $U$ de potentiële energie. Deelt men de arbeid door $q_{0}$ dan volgt:

${\frac {W_{a\to b}}{q_{0}}}={\frac {U_{a}}{q_{0}}}-{\frac {U_{b}}{q_{0}}}=V_{a}-V_{b}$

waarin $V_{a}$ en $V_{b}$ respectievelijk de potentialen in de punten $a$ en $b$ zijn. De uitdrukking $V_{a}-V_{b}$ is het potentiaalverschil tussen $a$ en $b$.

Hiermee is ook duidelijk dat het potentiaalverschil eenduidig bepaald is en de potentiaal vastligt op een constante na. Meestal wordt verondersteld dat de potentiaal in het oneindige gelijk is aan 0, waarna ook de potentiaal in elk ander punt eenduidig bepaald is.

De kracht die een elektrisch veld met sterkte ${\vec {E}}$ uitoefent op een testlading $q_{0}$, is ${\vec {F}}=q_{0}{\vec {E}}$. De arbeid die geleverd wordt door het elektrisch veld als een testlading van $a$ naar $b$ beweegt, wordt dus gegeven door de lijnintegraal:

$W_{a\to b}=\int _{a}^{b}{\vec {F}}\cdot \mathrm {d} {\vec {l}}=q_{0}\int _{a}^{b}{\vec {E}}\cdot \mathrm {d} {\vec {l}}$

Deelt men de bovenstaande uitdrukking door $q_{0}$, dan volgt:

$V_{a}-V_{b}={\frac {W_{a\to b}}{q_{0}}}=\int _{a}^{b}{\vec {E}}\cdot \mathrm {d} {\vec {l}}$

Is de lijnintegraal $\int _{a}^{b}{\vec {E}}\cdot \mathrm {d} {\vec {l}}$ positief, dan verricht het elektrisch veld positieve arbeid op een positieve lading als het deeltje van $a$ naar $b$ beweegt. De potentiële energie neemt in dat geval af en dus is $V_{a}$ groter dan $V_{b}$. In het algemeen geldt dat een deeltje met positieve lading een kracht ondervindt in de richting van ${\vec {E}}$ en een negatief geladen deeltje een kracht in de tegenovergestelde richting van ${\vec {E}}$.

Neemt men in de bovenstaande uitdrukking voor het punt $a$ een punt in het oneindige met de afspraak dat de potentiaal daar gelijk is aan 0, dan is:

$V_{b}=-\int _{C_{b}}{\vec {E}}\cdot \mathrm {d} {\vec {l}}$,

waarin $C_{b}$ een curve is vanuit het oneindige naar het punt $b$. Men definieert daarom wel dat de potentiaal in een punt de arbeid is die verricht moet worden om de eenheidslading vanuit het oneindige naar dat punt te brengen.

In een statisch elektrisch veld is de veldsterkte de tegengestelde van de gradiënt van de potentiaal:

${\vec {E}}=-\nabla V$

Potentiaal van een puntlading

De elektrische veldsterkte van een puntlading $q$ in vacuüm wordt volgens de wet van Coulomb gegeven door:

${\vec {E}}({\vec {r}})={\frac {1}{4\pi \varepsilon _{0}}}{\frac {q}{r^{2}}}{\vec {r}}$

Daarin is ${\vec {r}}$ de voerstraal van het beschouwde punt tot de puntlading.

De potentiële energie van een proeflading $q_{0}$ in dit veld is:

$U(r)={\frac {1}{4\pi \varepsilon _{0}}}{\frac {q_{0}\cdot q}{r}}$

waarin $\varepsilon _{0}$ de elektrische veldconstante is en $r$ de afstand tussen $q_{0}$ en $q$. Hieruit volgt voor de elektrische potentiaal:

$V(r)={\frac {U(r)}{q_{0}}}={\frac {1}{4\pi \varepsilon _{0}}}{\frac {q}{r}}$

Energie en elektrische lading zijn scalaire grootheden. Dit maakt ook van de elektrische potentiaal een scalar. De eenheid van de elektrische potentiaal volgt direct uit bovenstaande vergelijking: 1 volt = 1 joule/coulomb.

Continue ladingsverdeling

Een continue ladingsverdeling over een oppervlakte of in een volume met ladingsdichtheid $\rho$ in vacuüm heeft een elektrische potentiaal:

$V={\frac {1}{4\pi \varepsilon _{0}}}\int {\frac {\rho (r)}{r}}\mathrm {d} r$

waarin $r$ de afstand is tot het punt waarin $V$ berekend wordt.

De potentiaal in vacuüm voldoet aan de poissonvergelijking:

$\Delta V=-\nabla \cdot {\vec {E}}=-{\frac {\rho }{\varepsilon _{0}}}$

Zie ook

• elektrische spanning
• elektromagnetisme
• elektrostatica
• potentiële energie
• potentiaal

Bronnen, noten en/of referenties

• Young and Freedman. (2007). University Physics (12e ed.). Pearson Education. ISBN 978-0-321-50130-1

---