been

vervoeging van
	benen

Nederlands

Uitspraak

Geluid: been (hulp, bestand)
IPA: / ben / (1 lettergreep); /beːn/

Woordafbreking

been

Woordherkomst en -opbouw

[A] erfwoord via Middelnederlands been van Oudnederlands bēn , in de betekenis van ‘onderste lichaamsdeel’ aangetroffen vanaf de 9e eeuw ^[1] ^[2] ^[3] ^[4] ^[5]
[B] van Hebreeuws בֵּן zn (been) ^[6]

Zelfstandig naamwoord

[A] het been o

(anatomie) ledemaat waarop wordt gestaan en waarmee wordt gelopen, meestal specifiek met betrekking tot het menselijk lichaam
- Een mens heeft twee benen terwijl een hond vier poten heeft.
▸ Na het nemen van de afslag ziet de weg naar boven er nog even mild uit, maar dan begint het asfalt al snel te welven. Er is minder dan een handvol haarspeldbochten, maar de hellingsgraden slopen de eerste reserves uit de benen.^[7]
(anatomie) bot, zelfstandig onderdeel van een geraamte
- Een volwassen mens heeft ongeveer 200 beenderen.
(anatomie) stof waaruit benen/botten bestaan
- Been is hard door het kalk wat erin zit.

Synoniemen

[1] poot (vooral bij dieren en objecten)
[2] gebeente

Hyponiemen

Afgeleide begrippen

Uitdrukkingen en gezegden

(Nog) goed ter been zijn

(Nog) kwiek zijn.

Als twee honden vechten om een been, loopt de derde er mee heen

als twee personen ruzie hebben of er niet uit komen, kan een derde daarvan profiteren

Dat is een blok aan mijn been

Dat maakt het me lastig.

De benen nemen

Gauw weglopen, vluchten.

Door merg en been gaan

hartverscheurend zijn

Een blok aan het been hebben

niet vrij zijn en niet kunnen doen en laten wat iemand wil vanwege iets

Ergens geen been in zien

ergens geen probleem in zien

Geen been aan de grond krijgen

voorstel werd niet aangenomen

Het been stijf houden

vast houden aan wat iemand zelf wil zonder hierin te veranderen

Het zijn sterke benen die weelde kunnen dragen

In tijden van weelde gaat men zich gemakkelijk te buiten.

Iemand op de been houden

Iemand (figuurlijk - financieel, etc.) ondersteunen.

Iemand op het verkeerde been zetten

Iemand bewust misleiden.

Leugens hebben korte benen

met een leugen schiet iemand niets op, na verloop van tijd komt de waarheid altijd naar buiten

Met beide benen op de grond staan

Realistisch zijn.

Met een been in het graf staan

Afgeleefd zijn, op sterven na dood zijn.

Met het verkeerde been uit bed gestapt zijn

Een slecht humeur hebben.

Nog niet op eigen benen kunnen staan

nog niet zichzelf volledig zelfstandig kunnen redden

Op de achterste benen staan

erg kwaad worden

Op één been kun je niet staan

Schertsend gezegde wanneer iemand een tweede glas (meestal alcoholhoudende drank) wordt aangeboden.

Pap in de benen hebben

de benen willen niet meer vooruit

Steen en been klagen

heel erg klagen

Vel over been zijn

erg mager zijn

Zich de benen uit het lijf lopen

Ergens heel erg veel moeite voor doen.

een blok aan iemands been zijn

iemand ten laste zijn

aan een been knagen^[8]

langdurig vergeefs bezig zijn

Vertalingen

1. ledemaat waarop wordt gestaan en waarmee wordt gelopen

Aino: kisar, pokisar
Abazijns: щахва
Angelsaksisch: scanca ^(ang) m
Arabisch: رجل ^(ar) v
Armeens: ոտք ^(hy)
Asturisch: f ^(ast) v
Avaars: квачӀ
Baskisch: zango ^(eu), hanka ^(eu)
Bengaals: পা ^(bn)
Bretons: gar ^(br) v
Bulgaars: крак ^(bg) v
Catalaans: cama ^(ca) v
Cherokee: ᎦᎦᎶᎢ ^(chr)
Chinees: 腿 ^(zh) (tui)
Duits: Bein ^(de) o
Engels: leg ^(en)
Esperanto: kruro ^(eo)
Fins: jalka ^(fi)
Frans: jambe ^(fr) v
Fries: skonk ^(fy), foet ^(fy)
Galicisch: perna ^(gl) v
Georgisch: ფეხი ^(ka) (ṗeȟi)
Groenlands: niu ^(kl)
Guarani: kupy ^(gn), etyma ^(gn) (t-)
Hebreeuws: רגל ^(he) v /re'gel/
Iers: cos ^(ga) v
Indonesisch: kaki ^(id), betis ^(id) (het onderste stuk)
Ingoesj: ког
Interlingua: gamba ^(ia)
Italiaans: gamba ^(it) v
Inuktitut: niu ^(iu)
Japans: 脚 ^(ja) (あし, ashi)
Koreaans: 다리 ^(ko) (da.ri - dit betekent ook brug)
Laotiaans: ຂາ ^(lo)
Latijn: crus ^(la) o

Lets: kāja ^(lv) v
Litouws: koja ^(lt) v
Lojban: tuple ^(jbo)
Maleis: kaki ^(ms)
Maltees: sieq ^(mt)
Marathi: पाय ^(mr)
Noors: bein ^(no) o
Occitaans: camba ^(oc) v
Oeigoers: پۇت ^(ug)
Oekraïens: нога ^(uk) v
Pools: noga ^(pl) v
Portugees: perna ^(pt) v
Reto-Romaans: chomma ^(rm)
Roemeens: picior ^(ro) o
Russisch: нога ^(ru) v (nogá)
Sanskriet: पाद ^(sa)
Siciliaans: jamma ^(scn) v
Singalees: කකුල ^(si)
Sloveens: noga ^(sl) v
Slowaaks: noha ^(sk) v
Spaans: pierna ^(es) v
Swahili: mguu ^(sw)
Tamil: கால் ^(ta)
Taroko: qáqai, papuk
Thai: ขา ^(th)
Tsjetsjeens: ког
Tupinambá: kupy, etymã (t-)
Turks: bacak ^(tr)
Urdu: پیر ^(ur)
Vietnamees: đùi chân ^(vi), cẳng chân ^(vi), chân ^(vi)
West-Circassisch: лъакъо
Wit-Russisch: нага ^(be) v
Zoeloe: umlenze ^(zu)
Zweeds: ben ^(sv) o

3. stof waaruit benen/botten bestaan

Werkwoord

[A] been

eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van benen
- Ik been.
gebiedende wijs van benen
- Been!
(bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van benen
- Been je?