Wereldhandelsorganisatie

Wereldhandelsorganisatie
■ Leden ■ Leden, gerepresenteerd door de EU ■ Waarnemend ■ Niet-leden
Bestuurs­centrum	Genève, Zwitserland
Oprichting	1 januari 1995
Werktaal	Engels, Frans en Spaans
Lidmaatschap	164 lidstaten
Directeur-Generaal	Ngozi Okonjo-Iweala
Website	www.wto.org

De Wereldhandelsorganisatie (Engels: World Trade Organization, WTO; Frans: Organisation Mondiale du Commerce, OMC; Spaans: Organización Mundial de Comercio, OMC) is een intergouvernementele organisatie die toeziet op de naleving van afspraken over de handel tussen landen. Veel van die afspraken zijn van belang voor het internationale zakendoen.

Algemeen

De Wereldhandelsorganisatie werd opgericht in 1995. Ze kwam voort uit het General Agreement on Tariffs and Trade (GATT, Algemene Overeenkomst over Tarieven en Handel), die in 1947 in Genève werd ondertekend door 23 landen. Het hoofdkantoor van de Wereldhandelsorganisatie bevindt zich eveneens in Genève.

De taken van de WTO zijn bevordering van internationale handel, beslechting van handelsconflicten en opheffing van handelsbarrières. De basisfilosofie van de organisatie is dat internationale handel de beste en snelste manier is om de wereld welvarender te maken en dat daarom elk obstakel voor internationale vrijhandel uit de weg moet worden geruimd.

Met 153 lidstaten en dertig aspirant-leden, vertegenwoordigde de WTO in 2002 95% van de wereldhandel. Twintig maanden na de oprichting van de WTO waren er 122 lidstaten. Sinds 29 juli 2016 zijn er 164 leden.

GATT

Oorspronkelijk was de voorloper van de WTO, de GATT, nooit bedoeld als een organisatie, maar slechts als een verdrag dat ondergebracht zou worden onder de International Trade Organization (ITO). De GATT bleef na het falen van de ITO een belangrijk platform voor onderhandelingen over het reduceren van importbeperkingen in de vorm douanetarieven (quota). Tijdens de Uruguay-ronde is de WTO opgericht, omdat de GATT niet langer voldeed. Van begin af aan werden bij de GATT landbouw, grondstoffen en diensten buiten beschouwing gelaten. Bovendien was er geen rechtbank of iets vergelijkbaars om overtredingen aan te pakken. Het was een multilateraal verdrag, dus werd er alleen actie ondernomen als alle lidstaten dit wilden. De GATT is dan ook nu een van de onderliggende WTO-verdragen. Nieuwe liberaliseringen over diensten, intellectuele eigendomsrechten en investeringen, konden niet worden behandeld binnen de GATT. Daar waren afzonderlijke verdragen voor, zoals de GATS. Met de oprichting van de WTO werden deze verdragen samengevoegd en kan een lidstaat niet langer het ene verdrag wel, maar het andere verdrag niet ondertekenen. Met ondertekening van het nieuwe oprichtingsverdrag van de WTO verplichten de lidstaten zich tot alle verdragen en worden sindsdien al deze verdragen als één beschouwd.

Het verschil met de GATT is vooral dat de WTO een groter internationaal secretariaat heeft (met 629 werknemers), het aantal sectoren waarover onderhandeld wordt (niet alleen goederen zoals bij GATT, maar ook diensten en intellectuele eigendomsrechten), en dat het binnen de WTO mogelijk is voor lidstaten om andere lidstaten aan te klagen wegens het overtreden van WTO-regels. De WTO kent hiervoor een geschillenbeslechtingsorgaan (Dispute Settlement Body). Bij dit orgaan kunnen de lidstaten afdwingen dat nieuwe handelsbelemmeringen ongegrond worden verklaard, waarna zij tegenmaatregelen mogen nemen in de vorm van legitieme handelsbeperkingen ter hoogte van een bepaald bedrag. Bij de GATT was er ook een geschillencommissie, maar uitspraken hiervan konden worden geblokkeerd en gingen minder ver.

Onderhandelingsrondes

De WTO blijft in feite een permanent onderhandelingsforum, met het hoofdkantoor in Genève, dat wel een staf en een bureaucratie heeft en is dus een organisatie zoals de ITO bedoeld was. Onderhandelingen over handelsliberaliseringen vinden plaats in zogenoemde 'rondes'.

De rondes, tot 1994 onder auspiciën van GATT, zijn:

1. de Genève-ronde, 1947,
2. Annecy-ronde, 1949,
3. Torquay-ronde, 1950-1977,
4. Genève-ronde, 1956,
5. Dillon-ronde, 1960-1962,
6. Kennedy-ronde, 1962-1967,
7. Tokyo-ronde, 1973-1979,
8. Uruguay-ronde, 1986-1994,
9. Doha-ronde, 2001-2013.

Eens in de twee jaar komen de lidstaten bijeen in het kader van deze rondes, tijdens de Ministeriële Conferenties. Men probeert dan te komen tot gemeenschappelijke regels over nieuwe liberaliseringen van handel, het beslechten van belemmeringen voor handel. De Ministeriële Conferentie is het wetgevende orgaan van de WTO en daarmee is de WTO dus een organisatie die regels voorschrijft en wetten maakt waaraan haar leden zich dienen te houden.

Handelsoverleg in de 21e eeuw

De regels en procedures van de WTO stammen uit de jaren '90, en waren afgestemd op een globale economie waarin goederen en diensten overwegend in het industriële noorden werden geproduceerd. Sedertdien echter wordt de productie meer en meer uitbesteed aan lage-loonlanden. Hierdoor zijn voor de internationale handel naast de tariefbarrières andere kwesties belangrijker geworden, zoals de bescherming van investeringen, intellectuele eigendomsrechten (patenten enzomeer), en het op elkaar afstemmen van regulering.

In de praktijk evolueert het internationale handelsoverleg mede daarom naar een tweesporenstructuur, met de WTO als koepeloverleg, aangevuld met een reeks gedecentraliseerde (mega)regionale overeenkomsten zoals NAFTA, TPP, TTIP en TISA. Daarnaast bestaat nog een hele reeks bilaterale investeringsbeschermings-overeenkomsten. De vrees bestaat echter wel dat hiermee afbreuk wordt gedaan aan het wereldwijde overleg binnen de WTO. Met name ontwikkelingslanden dreigen hierdoor uit de boot te vallen, omdat hun onderhandelingspositie verzwakt wordt.

Besluitvorming binnen de WTO

Binnen de structuur van de WTO nemen de lidstaten besluiten over liberaliseringen van de handel die moeten gelden voor alle leden. De WTO is eigenlijk een forum, of zoals Maes (2002) stelt in een artikel over besluitvorming in de WTO, liever een arena, "waar alle leden hun eigen handelsbelangen verdedigen".

De WTO-arena bevindt zich vooral in het hoofdkantoor te Genève, waar ook de Algemene Raad (General Council) zetelt, die bestaat uit ambassadeurs en hoofden van delegaties.

In diverse werkgroepen, zoals de Goederen Raad (Goods Council), Diensten Raad (Services Council) en Intellectuele Eigendom Raad (Intellectual Property Council), onderhandelen de permanente afgevaardigden over voorbereidingen voor de tweejaarlijkse Ministeriële Conferenties.

Daarnaast zijn er talloze onderwerpen en comités over onder meer handel en milieu, handel en ontwikkeling, en de toetreding van nieuwe leden.

Voorbereidend op de Ministeriële Conferentie zijn er in het verleden ook miniconferenties geweest, waar -gecoördineerd door het WTO-secretariaat- door hogere afgevaardigden van een select groepje lidstaten over de ontwerpteksten wordt onderhandeld. Dit vindt plaats zodra men er in Genève zelf niet uitkomt en er geen overeenstemming is over een onderhandelingstekst voor de Ministeriële Conferenties.

Een van de veel genoemde bezwaren tegen de WTO is haar wijze van werken, en dan in het bijzonder haar 'consensus building'. Dit besluitvormingsproces is ondoorzichtig en niet democratisch, zo vinden critici. Onder deze kritiek ging ook de GATT gebukt. In theorie hebben alle lidstaten een gelijke stem. Hoewel officieel mogelijk, is stemmen nog nooit voorgekomen. De lidstaat die zich tijdens de vergaderingen niet tégen een voorstel uitspreekt, wordt automatisch geacht vóór te zijn.

Deze vorm van consensus building vindt plaats buiten de formele vergaderingen, in de zogenaamde 'achterkamertjes'. Dit informele overleg wordt beschouwd als noodzakelijk inherent aan de WTO en "neemt de overhand als de tijd begint te dringen of belangrijke beslissingen moeten worden genomen".

Directeur-generaal

Ngozi Okonjo-Iweala, de huidige directeur-generaal.

De directeur-generaal heeft weinig macht over beleidskwesties, zijn of haar rol is in de eerste plaats adviserend en leidinggevend van aard. De directeur-generaal houdt toezicht op het secretariaat van de WTO met ongeveer 700 medewerkers, en wordt door de WTO-leden – zo mogelijk bij consensus – benoemd voor een periode van vier jaar. De benoemingsprocedure werd in januari 2003 bijgewerkt. Naast de directeur-generaal functioneren nu ook vier adjunct-directeuren-generaal.

Lijst van directeuren-generaal (WTO)

Naam	Land	Periode
Peter Sutherland	Ierland	1995
Renato Ruggiero	Italië	1995–1999
Mike Moore	Nieuw-Zeeland	1999–2002
Supachai Panitchpakdi	Thailand	2002–2005
Pascal Lamy	Frankrijk	2005–2013
Roberto Azevêdo	Brazilië	2013–2021
Ngozi Okonjo-Iweala	Nigeria	2021–

Arbitrage

Geschillenbeslechting wordt door de WTO beschouwd als de centrale pijler van het multilaterale handelsstelsel en als een "unieke bijdrage aan de stabiliteit van de wereldeconomie". WTO-leden zijn het erover eens dat, als zij menen dat medeleden handelsregels overtreden, zij het multilaterale systeem van geschillenbeslechting zullen gebruiken in plaats van unilateraal actie te ondernemen. De hoogste instantie bij het beslechten van handelsgeschillen binnen de wereldhandelsorganisatie is het "Appellate Body".

Op 10 december 2019 verloor het hoogste beroepsorgaan van de WTO twee van zijn laatste drie juristen. Door de weigering van de Verenigde Staten om nieuwe leden te benoemen, werd het college waar handelsgeschillen in laatste instantie behandeld werden, de facto buiten werking gesteld. Als gevolg hiervan verloor de WTO veel van haar slagkracht. Het „licht gaat uit”, zei de Chinese ambassadeur bij de WTO. De EU-ambassadeur zei te vrezen dat het wereldhandelssysteem dreigt te vervallen in „economische relaties die gebaseerd zijn op macht”.

Leden

Nederland

Nederland is actief bij de onderhandelingen betrokken via de Europese Unie. De minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking is de verantwoordelijke bewindspersoon en richt zich op duurzame globalisering, met aandacht voor het milieu en eerlijke handel.

België

In België is de federale staatssecretaris voor Buitenlandse Handel de verantwoordelijke politicus. Buitenlandse handel valt onder de koepel van de FOD Buitenlandse Zaken.

Sedert de staatshervormingen is de buitenlandse handel echter een gemengde materie, waarvoor zowel de federale regering als de gewesten bevoegd zijn. Zo is het economisch beleid in ruime zin reeds sedert de 3e staatshervorming een gewestelijke bevoegdheid. De federale regering blijft nochtans bevoegd voor cruciale sectoren, voor reglementering en consumentenbescherming.

Bevoegde instellingen in Vlaanderen zijn het agentschap Flanders Investment and Trade en het Departement internationaal Vlaanderen, in Wallonië het departement AWEX. Ook het Brussels Gewest beschikt over een staatssecretaris, bevoegd voor Buitenlandse Handel.

Europese Unie

De Europese Unie is sedert 1 januari 1995 lid van de WTO, en onderhandelt via de Europese Commissie namens de EU-lidstaten in praktisch alle WTO-bijeenkomsten.

China

Na 15 jaar praten en onderhandelen werd op 11 december 2001 de Volksrepubliek China lid van de WTO. Overigens kreeg China hierbij niet de status van markteconomie. China moest hiermee instemmen anders was de toetreding tot de WTO geblokkeerd. De andere WTO leden wilden hun industrieën kunnen beschermen tegen een toevloed van goedkope producten uit het land. Bij antidumpingzaken ligt daarmee een groot deel van de bewijslast bij China waarbij niet de Chinese kostprijs de uitkomst van de meeste zaken bepaalt, maar internationale prijzen. Dit maakt voor Europese en Amerikaanse concurrenten eenvoudiger om te stellen dat Chinese producten onder de kostprijs worden verkocht en dat hiertegen actie moet worden genomen. Deze regeling bestaat in principe voor een periode van 15 jaar en loopt tot eind 2016.

Rusland

Op 16 december 2011 stemden de 153 lidstaten van de WTO unaniem in met de toetreding van Rusland. Het lidmaatschap moet de kwakkelende Russische economie met de grootste handelspartner, de Europese Unie, een impuls geven. Het lidmaatschap vormt het sluitstuk na 18 jaar onderhandelen. Nu Rusland deel uitmaakt van de WTO kunnen zij goedkoper Europese producten aanschaffen en Rusland kan olie en aardgas efficiënter verkopen. Rusland was het enige G20-land dat niet was aangesloten bij de WTO. Het aandeel van Rusland in de wereldeconomie is ongeveer 2,8%; na de toetreding van Rusland nemen de leden van de handelsorganisatie 97% van de wereldhandel voor hun rekening.

Lijst van leden

De volgende tabel geeft een overzicht van de huidige leden en hun toetredingsdatum. Er zijn 164 leden op 29 juli 2016.

Land	Datum van toetreding
Albanië	8 september 2000
Angola	23 november 1996
Antigua en Barbuda	1 januari 1995
Argentinië	1 januari 1995
Armenië	5 februari 2003
Australië	1 januari 1995
Bahrein	1 januari 1995
Bangladesh	1 januari 1995
Barbados	1 januari 1995
België	1 januari 1995
Belize	1 januari 1995
Benin	22 februari 1996
Bolivia	12 september 1995
Botswana	31 mei 1995
Brazilië	1 januari 1995
Brunei	1 januari 1995
Bulgarije	1 december 1996
Burkina Faso	3 juni 1995
Burundi	23 juli 1995
Cambodja	13 oktober 2004
Canada	1 januari 1995
Centraal-Afrikaanse Republiek	31 mei 1995
Chili	1 januari 1995
China	11 december 2001
Colombia	30 april 1995
Congo-Brazzaville	27 maart 1997
Congo-Kinshasa	1 januari 1997
Costa Rica	1 januari 1995
Cuba	20 april 1995
Cyprus	30 juli 1995
Denemarken	1 januari 1995
Djibouti	31 mei 1995
Dominica	1 januari 1995
Dominicaanse Republiek	9 maart 1995
Duitsland	1 januari 1995
Ecuador	21 januari 1996
Egypte	30 juni 1995
El Salvador	7 mei 1995
Estland	13 november 1999
Europese Unie	1 januari 1995
Fiji	14 januari 1996
Filipijnen	1 januari 1995
Finland	1 januari 1995
Frankrijk	1 januari 1995
Gabon	1 januari 1995
Gambia	23 oktober 1996
Georgië	14 juni 2000
Ghana	1 januari 1995
Grenada	22 februari 1996
Griekenland	1 januari 1995
Guatemala	21 juli 1995
Guinee	25 oktober 1995
Guinee-Bissau	31 mei 1995
Guyana	1 januari 1995
Haïti	30 januari 1996
Honduras	1 januari 1995
Hongarije	1 januari 1995
Hongkong	1 januari 1995
Ierland	1 januari 1995
IJsland	1 januari 1995
India	1 januari 1995
Indonesië	1 januari 1995
Israël	21 april 1995
Italië	1 januari 1995
Ivoorkust	1 januari 1995
Jamaica	9 maart 1995
Japan	1 januari 1995
Jemen	26 juni 2014
Jordanië	11 april 2000
Kaapverdië	23 juli 2008
Kameroen	13 december 1995
Kenia	1 januari 1995
Kirgizië	20 december 1998
Koeweit	1 januari 1995
Kroatië	30 november 2000
Laos	2 februari 2013
Lesotho	31 mei 1995
Letland	10 februari 1999
Liechtenstein	1 september 1995
Litouwen	31 mei 2001
Luxemburg	1 januari 1995
Macau	1 januari 1995
Noord-Macedonië	4 april 2003
Madagaskar	17 november 1995
Malawi	31 mei 1995
Malediven	31 mei 1995
Maleisië	1 januari 1995
Mali	31 mei 1995
Malta	1 januari 1995
Marokko	1 januari 1995
Mauritanië	31 mei 1995
Mauritius	1 januari 1995
Mexico	1 januari 1995
Moldavië	26 juli 2001
Mongolië	29 januari 1997
Montenegro	29 april 2012
Mozambique	26 augustus 1995
Myanmar	1 januari 1995
Namibië	1 januari 1995
Nederland	1 januari 1995
Nepal	23 april 2004
Nicaragua	3 september 1995
Nieuw-Zeeland	1 januari 1995
Niger	13 december 1996
Nigeria	1 januari 1995
Noorwegen	1 januari 1995
Oeganda	1 januari 1995
Oekraïne	16 mei 2008
Oman	9 november 2000
Oostenrijk	1 januari 1995
Pakistan	1 januari 1995
Panama	6 september 1997
Papoea-Nieuw-Guinea	9 juni 1996
Paraguay	1 januari 1995
Peru	1 januari 1995
Polen	1 juli 1995
Portugal	1 januari 1995
Qatar	13 januari 1996
Roemenië	1 januari 1995
Rusland	22 augustus 2012
Rwanda	22 mei 1996
Saint Kitts en Nevis	21 februari 1996
Saint Lucia	1 januari 1995
Saint Vincent en de Grenadines	1 januari 1995
Salomonseilanden	26 juli 1996
Samoa	10 mei 2012
Saoedi-Arabië	11 december 2005
Senegal	1 januari 1995
Seychellen	26 april 2015
Sierra Leone	23 juli 1995
Singapore	1 januari 1995
Slovenië	30 juli 1995
Slowakije	1 januari 1995
Spanje	1 januari 1995
Sri Lanka	1 januari 1995
Suriname	1 januari 1995
Swaziland	1 januari 1995
Tadzjikistan	2 maart 2013
Taiwan	1 januari 2002
Tanzania	1 januari 1995
Thailand	1 januari 1995
Togo	31 mei 1995
Tonga	27 juli 2007
Trinidad en Tobago	1 maart 1995
Tsjaad	19 oktober 1996
Tsjechië	1 januari 1995
Tunesië	29 maart 1995
Turkije	26 maart 1995
Uruguay	1 januari 1995
Vanuatu	24 augustus 2012
Venezuela	1 januari 1995
Verenigd Koninkrijk	1 januari 1995
Verenigde Arabische Emiraten	10 april 1996
Verenigde Staten	1 januari 1995
Vietnam	11 januari 2007
Zambia	1 januari 1995
Zimbabwe	5 maart 1995
Zuid-Afrika	1 januari 1995
Zuid-Korea	1 januari 1995
Zweden	1 januari 1995
Zwitserland	1 juli 1995

Zie ook

• Protestbeweging rond de Wereldhandelsorganisatie-ministerstop in Seattle

Externe links

• (en) /(es) /(fr) Officiële website
• (nl) Nederlands ministerie van Economische Zaken, WTO
• (en) Verdragen door de WTO
• (en) Kritische website, Parodie op de WTO-website
• (nl) Kritische website, Trouble WTO

Bronnen, noten en/of referenties

• (nl) Stokrom, Robin van (30 december 2003) Sociale Bewegingen en Wereldhandelspolitiek, afstudeerscriptie
• (nl) Maes, Marc (juni 2001) Van Seattle naar Qatar. Europese Queeste naar een onderhandelingsronde in de WTO, Noord Zuid Cahier
• (nl) Maes, Marc (mei 2002) Met hoop op beterschap. Besluitvorming in de Wereldhandelsorganisatie. In Meyer, Rudy de & Emiel Vervliet (red.) "Tijd om te handelen, vragen bij de Wereldhandelsorganisatie", NoordZuid, cahier nr. 2 jaargang 27, pp. 107-116.
• (nl) Schreuder, Eva (maart 2000) Wat is de invloed van het westerse bedrijfsleven op de WTO? In WTO Opdrachten voor Internationale Politieke Economie, Marianne H. Marchand en Laura van Rossem. UvA
• (en) WTO Publications (2002) 10 common misunderstandings about the WTO.

· ·

Intergouvernementele organisaties