Abdicatie

Abdicatie of troonsafstand is het neerleggen van een meestal vorstelijke functie (bijvoorbeeld koning- of keizerschap) bij het leven, in tegenstelling tot beëindiging door overlijden. Vroeger was dit hoogst ongebruikelijk (een bekend voorbeeld is dat van Karel V ten gunste van zijn zoon Filips II), tegenwoordig komt het vaker voor. In het Verenigd Koninkrijk, Monaco, de Scandinavische landen en Japan is abdicatie/troonsafstand nog steeds ongebruikelijk.

Vrijwillige abdicatie

Japan

Keizer Akihito (2019)

Koninkrijk der Nederlanden

Willem I (1840)
Wilhelmina (1948)
Juliana (1980)
Beatrix (2013)

Volgens artikel 28 van de Nederlandse Grondwet is voor een koninklijk huwelijk in Nederland toestemming nodig van de Staten-Generaal. Mocht zo'n huwelijk plaatsvinden zonder verleende (of gevraagde) toestemming, dan impliceert dat abdicatie. Op vergelijkbare manier kan iemand het recht op troonopvolging verliezen.

Luxemburg

Willem I (1840)
Maria Adelheid (1919)
Charlotte (1964)
Jan (2000)

Qatar

Emir Hamad bin Khalifa al-Thani (2013)

Spanje

Juan Carlos I (2014, er was na aankondiging nog wel een wetswijziging nodig)

Vaticaanstad

Verenigd Koninkrijk

Edward VIII (1936)

Zweden

Christina I (1654)

Gedwongen abdicatie

Napoleon Lodewijk Bonaparte (koning van Holland) (1810)
Napoleon Bonaparte (keizer van Frankrijk) (tweemaal: in 1814 en in 1815)
Nicolaas II (tsaar van Rusland) (1917)
Wilhelm II (keizer van Duitsland) (1918)
- met hem alle andere Duitse vorsten
Leopold III (koning der Belgen) (1951)
Faroek (koning van Egypte) (1952)