Naar inhoud springen

Frits Peutz

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Frits Peutz
Frits Peutz
Persoonsinformatie
Nationaliteit Nederlandse
Geboortedatum 7 april 1896
Geboorteplaats Vlag van Nederland Nederland Uithuizen, Groningen
Overlijdensdatum 24 oktober 1974
Overlijdensplaats Heerlen
Beroep architect
Werken
Belangrijke gebouwen Glaspaleis, Retraitehuis, Raadhuis van Heerlen, Broederhuis Molenberg
RKD-profiel
Portaal  Portaalicoon   Civiele techniek en bouwkunde

Fredericus Petrus Josephus (Frits) Peutz (Uithuizen, 7 april 1896 – Heerlen, 24 oktober 1974) was een Nederlands architect.

Levensloop

[bewerken | brontekst bewerken]

Peutz werd in 1896 geboren in Uithuizen (provincie Groningen) als zoon van katholieke ouders, die hem in 1910 naar het jongensinternaat Rolduc (bij Kerkrade) stuurden voor zijn opleiding. Vanaf 1914 studeerde hij aan de Technische Hogeschool in Delft, met de bedoeling ingenieur te worden. In 1916 besloot hij echter architect te worden. Nog voordat hij zijn opleiding had voltooid keerde hij terug naar Limburg en begon in 1920 een eigen architectenbureau in Heerlen. In 1925 sloot hij zijn studie alsnog af. Hij betrok verschillende stijlvormen bij zijn werk, maar had een bijzondere affiniteit met het nieuwe bouwen, met een duidelijk eigen interpretatie.

Tijdens de oorlog weigerde Peutz lid te worden van de Nederlandsche Kultuurkamer, waardoor hij zijn werk aan het raadhuis van Heerlen tijdelijk moest staken. Hij werkte in deze periode onder andere aan een boek over architectuur, Ordenatlas genaamd. Na de oorlog was hij hoogleraar aan de Jan van Eyck Academie in Maastricht, nadat hij daar al eerder les had gegeven aan de Academie voor Bouwkunst.[1]

Frits Peutz was de broer van internist Jan Peutz. Hij was gehuwd met Leonie (ook Bella) Tissen. Het echtpaar kreeg veertien kinderen, waaronder de akoesticus Victor Peutz. Frits Peutz overleed op 78-jarige leeftijd te Heerlen.

Werk

[bewerken | brontekst bewerken]
Retraitehuis, Heerlen
Interieur Raadhuis van Heerlen
Interieur Jan van Eyck Academie, Maastricht
Maquette Provinciehuis Zuid-Holland

Peutz is als architect lang ondergewaardeerd geweest, waarschijnlijk doordat hij vrijwel niet in de Randstad bouwde, maar voornamelijk in Limburg. Bovendien ontwierp hij zowel modernistische als traditionalistische gebouwen, wat hem bij meerdere richtingen in de architectuur omstreden maakte. Veel van zijn modernistische gebouwen staan in Heerlen. Peutz maakte vooral naam door het warenhuis dat hij in 1933 ontwierp voor de Heerlense stoffenkoopman Peter Schunck. Tegenwoordig staat het bekend als het Glaspaleis. Het is door de Union Internationale des Architectes opgenomen op een lijst van de duizend belangrijkste gebouwen van de twintigste eeuw, wat waarschijnlijk heeft gezorgd voor een grotere belangstelling voor de modernist Peutz. Andere belangrijke Heerlense bouwwerken van Peutz, die tot het nieuwe bouwen gerekend worden zijn allereerst het woonhuis/atelier dat hij voor zichzelf ontwierp, het zogenaamde Huis op de Linde. Daarnaast het Retraitehuis, de Bioscoop Royal en de Stadsschouwburg, en 't Sonnehuys, dat hij voor het gezin van zijn schoonzus, de familie Swaen in Maastricht, bouwde.

Ook als architect van kerken was Peutz vrij succesvol; hierbij hanteerde hij veelal op het eerste oog traditioneel aandoende bouwstijlen en maakte hij gebruik van lokale materialen zoals mergel en Kunrader kalk, waardoor zijn kerken goed aansloten bij de traditionele Limburgse architectuur. Als gevolg van deze houding was hij binnen het bisdom Roermond aanvankelijk minder omstreden dan meer vernieuwende collega's als Alphons Boosten en Jos Wielders. Buiten Limburg kreeg Peutz echter nauwelijks kerkelijke opdrachten, met name doordat hij zich sterk afzette tegen de Delftse School, een groep architecten onder leiding van M.J. Granpré Molière, en de daaruit voortgekomen Bossche School, onder leiding van Dom Hans van der Laan. Deze bewegingen waren vanaf de jaren 1930 tot in de jaren 1960 dominant in de katholieke kerkelijke architectuur in Nederland. Tot Peutz' kerkelijk oeuvre behoren onder meer kerken in Maastricht, Ransdaal, Oirsbeek en Berg en Terblijt, die alle, naast het traditionalistische uiterlijk, postmodernistische elementen bevatten.[2]

Een geheel eigen positie in het oeuvre van Peutz neemt het Raadhuis van Heerlen in, dat aan de buitenkant vrij functionalistisch oogt, maar met klassiek aandoende, postmodernistische details. De klassieke monumentaliteit van het gebouw - men zou zelfs kunnen zeggen dat de met travertin beklede gevels een fascistische uitstraling hebben - wordt echter tenietgedaan door enkele van Peutz' befaamde 'knipogen': het balkon aan de voorkant, waar een potentiële dictator zich aan het volk zou willen vertonen, lijkt al bij voorbaat onder dat gewicht een stuk naar beneden gezakt; het door machtige zuilen ondersteunde balkon aan de zijgevel ontbeert een vloer, waardoor het bij voorbaat ongeschikt is voor machtsvertoon. Eenmaal binnen, bevindt men zich in een modernistische omgeving met veel glas en staal, witgesausde betonnen muren, zwevende trappen, paddenstoelkolommen en vides.

Lijst van werken

[bewerken | brontekst bewerken]
Foto Naam Oorspronkelijke Functie Bouwperiode Locatie Verdere bijzonderheden
Villa notaris Wijnands woonhuis 1919 Heerlen
Broederschool en Broederhuis Molenberg klooster en school 1921 Heerlen
Kerk van de H. Vincentius à Paolo kerkgebouw 1922-1923 Brunssum
'Peutzhal' (fabriekshal ENCI) fabrieksgebouw 1927 Maastricht in samenwerking met H.A.H. de Ronde.[3]
Bioscoop Olympia bioscoop en woningen ca. 1927 Utrecht
Kerk van de H. Antonius van Padua kerkgebouw 1929 Heerlen
Huize Casa Blanca woonhuis 1929 Houthem
Kweekschool Maria Immaculata schoolgebouw 1928-1929 Heerlen rijksmonument [4]
Sint-Theresiaschool schoolgebouw 1930-1931 Maastricht
Huis op de Linde woonhuis met kantoor 1931 Heerlen
ULO-school schoolgebouw 1931 Heerlen
Sint-Theresiakerk kerkgebouw 1932 Ransdaal
Monseigneur Laurentius Schrijnenhuis retraitehuis voor vrouwen en meisjes 1932-1933 Heerlen Anno 2024 bedrijfsverzamelgebouw
Glaspaleis (oorspronkelijk: Modehuis Schunck) warenhuis 1933 Heerlen Anno 2024 een cultureel centrum
't Sonnehuijs woonhuis 1933 Maastricht
Sint-Monulphus en Gondulphuskerk kerkgebouw 1933 Berg
Sint-Bernadettekerk kerkgebouw 1933 Abdissenbosch (Landgraaf)
Onze-Lieve-Vrouw-van-Lourdeskerk kerkgebouw 1936 Maastricht
Mèrthal markthal 1937 Horst
Bioscoop Royal bioscoop 1937 Heerlen
Huizenblok Oliemolenstraat/Akerstraat woonhuizen 1937 Heerlen Adressen: Oliemolenstraat 1 / Akerstraat 65 A / Akerstraat 65 B
Kerk van Sint-Pieter beneden kerkgebouw 1938 Maastricht
Pand Kneepkens warenhuis 1939 Heerlen Sinds 2022 is het Nederlands Mijnmuseum in het gebouw gevestigd
Laanderstraat 27 woonhuis met restaurant 1939 Heerlen
Geleenstraat 7 woonhuis met winkel 1939 Heerlen
Raadhuis van Tegelen raadhuis 1940 Tegelen In 1947 officieel geopend met nieuwe monumentale fronton
Raadhuis van Heerlen raadhuis 1936-1942 Heerlen
Melkcentrale "De Mijnstreek en Omgeving"[5] melkcentrale 1946 Heerlen gesloopt in 1987
Johannes Berchmansschool schoolgebouw 1948 Maastricht
St. Lambertuskerk kerkgebouw 1951 Oirsbeek
Sint-Matthiaskerk kerkgebouw 1951 Posterholt
Sint-Annakerk kerkgebouw 1953 Heerlen
Sint-Nicolaaskerk kerkgebouw 1954-1955 Meijel
Dienstgebouw voor gemeentebedrijven Heerlen kantoorgebouw 1955 Heerlen
Kantoorgebouw Kruisstraat 80[6] kantoorgebouw 1955-1956 Heerlen
Heilige Geestkerk kerkgebouw 1955-1956 Roermond
Onze-Lieve-Vrouw van de Rozenkranskerk kerkgebouw 1956-1957 Treebeek (Brunssum)
Uitbreiding Sint-Jozefziekenhuis ziekenhuis 1954-1958 Heerlen Frits Peutz ontwierp een nieuwe zusterflat en beddenhuis[7]
Dienstgebouw Limagas kantoorgebouw 1958 Heerlen [8]
Vroom & Dreesmann en Hotel Europe warenhuis en hotel 1958 Heerlen gesloopt in 2018[9]
Stadsschouwburg schouwburg 1958-1961 Heerlen
Jan van Eyck Academie schoolgebouw 1959-1961 Maastricht
Provinciehuis Zuid-Holland provinciehuis 1959-1964 Den Haag Twee vleugels van Peutz gesloopt in 1995[10]
St. Lucaskliniek revalidatiecentrum 1964-1967[11] Hoensbroek Heerlen Sinds 2009 valt het complex onder de Adelante Zorggroep
Vroom & Dreesmann warenhuis 1966-1968 Sittard gesloopt in 2022
Sint Lucas Ziekenhuis ziekenhuis 1966-1968 Amsterdam verbouwd en uitgebreid in de periode 1998-2004 [12]
Gebouwen Bètafaculteit Roomsch Katholieke Universiteit Nijmegen universiteit 1969 Nijmegen Deels gesloopt
Thermenmuseum museum 1975-1977 Heerlen Postuum gebouwd door zonen Jan en Piet Peutz van Bureau Peutz

Wordt vervangen door Romeins museum.[13]

Zie ook

[bewerken | brontekst bewerken]
[bewerken | brontekst bewerken]
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Frits_Peutz&oldid=67826427"