Overleg:Smartlap

Eerdere attestatie woord smartlap

Ik heb de eerste vermelding van smartlap veranderd in een vroegere vindplaats. Via Delpher vond ik een relevante vermelding in De Tijd - Maasbode op 12 maart 1960. Wellicht kan iemand deze datum ook aanpassen op de etymologie wiki. Ik heb daar geen rechten om te wijzigen. Kan geen linkjes plaatsen want wordt als spam aangemerkt.

Volgens google is er echt een groepje met als naam "Trane Met Tuite". Om die reden heb ik de blokkering van "Wel erg makkelijk te hacken dit he?" na een paar minuten al opgeheven. Giskart 13:54 25 nov 2002 (CET)

Ik constateer een lyric. Is dit niet beschermd door copyright?

Broodje aap

(Van Overleg gebruiker:Bart van der Pligt:)
Goedemorgen. Op grond van welke gegevens vind je dat smartlap een broodje-aapverhaal is? Het is op het internet op vele plaatsen te vinden, o.a. op het ned centrum voor volkscultuur, en er zijn boeken over geschreven. Ik denk ook niet dat Jaques Kleuters het in de wereld geholpen heeft. Kortom, ik ben nog lang niet overtuigd. Bewijzen, bewijzen! Evanherk 1 sep 2004 10:24 (CEST)

Natuurlijk is het op vele plaatsen te vinden: anders zou het geen broodje-aapverhaal zijn :)

Sterker nog: het staat zelfs in Van Dale, waar tevens wordt beweerd dat het woord van het Duitse Schmatzfetzen afkomstig zou zijn, wat letterlijk smaklap betekent (smakken als in: 'lawaaiig eten'). Dat woord is in mijn Duden-handwoordenboek niet te vinden maar het lijkt op het eerste gezicht meer met een slabbetje te maken te hebben dan met een stripverhaal.

Ik heb mijn toevoeging dat hier sprake is van een broodje-aapverhaal overigens met dezelfde lichtvaardigheid toegevoegd, waarmee het roldoekverhaal voortdurend wordt doorverteld. Ik heb me gebaseerd op slechts één bron en dan ook nog een die ik niet bij de hand heb: Klöters schijnt in een boekje getiteld Huilen is voor jou te laat zelf te melden dat hij zijn theorie zonder noemenswaardig onderzoek heeft gelanceerd waarna hij hem al snel her en der gekopiëerd zag. Het zwakke punt in mijn redenering is: ik heb dat boekje nooit gelezen; ik heb het van horen zeggen.

Als ik nu eens (z.s.m.) op zoek ga naar het boekje Huilen is voor jou te laat terwijl aanhangers van de stripverhaaltheorie op zoek gaan naar bronnen die niet van Klöters hebben overgeschreven, moet hier meer uitsluitsel over te vinden zijn.

Tot die tijd heb ik voldoende twijfels om jouw roep om bewijzen, bewijzen! terug te kaatsen. Vanwege het gemak waarmee het roldoekverhaal wordt doorverteld vind ik de naam broodje-aapverhaal (voorlopig) op zijn plaats maar wie een striktere definitie van broodje-aapverhaal wil hanteren, mag het van mij gerust vervangen door 'hoogst speculatief verhaal' o.i.d.

Bart van der Pligt 1 sep 2004 14:05 (CEST)

Als het in van Dale staat is dat voor de meesten van ons en in iede rgeval voor mij tot het tegendeel bewezen is genoeg. Ik haal het weg en wacht met belangstelling op jouw ondersteuning van je stelling. Evanherk 1 sep 2004 15:36 (CEST)

Nog wat toelichting die ik (nog) niet in het artikel kon verwerken:

"Momenteel herleven dergelijke liederen bij smartlappenkoren en tijdens smartlappen festivals. Althans, dat zeggen de smartlappenzangers. Ze wanen zich in een traditie die teruggaat tot in de Middeleeuwen toen troubadours met fel beschilderde lappen door het land zouden zijn getrokken. Het woord ‘smartlap’ stamt echter uit het begin van de zestiger jaren en is een vertaling van het Duitse Schmachtfetzen of Schmachtlappen, dat ‘sentimenteel lied’ betekent. En het zijn niet de oude marktzangen, maar sentimentele levensliedjes van artiesten als Lou Bandy, Willy Derby en Kees Pruis die aan de basis staan van het huidige smartlappenrepertoire. Dit misverstand illustreert dat smartlappenzangers behoefte hebben aan een mooi volks verleden voor hun hobby."

http://www.meertens.knaw.nl/medewerkers/louis.grijp/oratie/6.html

Bart van der Pligt 1 sep 2004 16:01 (CEST)

Ik heb inmiddels ook een website gevonden met een ANP-bericht over de uitgave van het boek huilen is voor jou.... waarin J Kleuters zelf ook meldt dat het woord smartlap ongeveer in 1960 in omloop zou zijn gebracht door de cabaretier Alex de Haas ( 1896- 1972)

(http://www.sat-nijmegen.nl/), en zoek even op smartlappen.

OK, daarmee is dan toegegeven dat de eerder gegeven etymologie wellicht niet klopt, maar is het daarmee meteen ook een broodje-aapverhaal? dat moet toch een zekere smeuiigheid hebben en als anecdote worden rondverteld. Niet iedere onware bewering die de ronde doet is meteen een broodje-aapverhaal... Met de meeste hoogachting, en met excuses dat ik je stelling in twijfel trok, (maar boude beweringen dienen te worden gestaafd) Evanherk 1 sep 2004 17:30 (CEST)

interessant nieuwtje: "schmachtlappen" zijn afbeeldingen op doek van de smarten van christus. (http://www.kirchensite.de/index.php?myELEMENT=36036)

Hungertuch

""Schmachtlappen" zeigen Passionsszenen. Seit der Zeit des Hochmittelalters bis heute ist der Brauch lebendig, in der Fastenzeit zwischen Kirchenschiff und Hochaltar der Gotteshäuser ein Fasten- oder Hungertuch aufzuhängen. In früheren Zeiten gestalteten es die Gläubigen mit kunstvoll gestickten bzw. geklöppelten Passionsszenen und -symbolen.

Ook voor smchtfetzen is dit wellicht de herkomst.

(http://religion.orf.at/projekt02/religionen/christentum/Feste/ch_fe_ascherm_aktionskunst.htm)

"Moderne Verhüllungsaktionen wie jene vom Aktionskünstler Christo haben in der Kirche Tradition: Denn der Brauch, Altäre in der Fastenzeit mit oft reich verzierten Tüchern zu verhüllen, reicht bis ins Mittelalter zurück. Und auch heuer werden wieder viele Pfarren in Österreich ihre Fasten- oder "Hungertücher" hervorholen. Besonders wertvolle "Schmachtfetzen" – so heißen die Tücher im Volksmund – findet man vor allem in Kärnten und der Südsteiermark.

"

Evanherk 1 sep 2004 17:47 (CEST)

Stellingen in twijfel trekken lijkt me een goede gewoonte. Excuses zijn dus overbodig. Nog een paar puntjes:

- Of het een broodje-aapverhaal is, hangt af van je definitie van die term. Hij staat nu in dat artikel onder 'pseudowetenschappelijke misverstanden' tussen volgens mij vergelijkbare voorbeelden. Dergelijke veelgehoorde onjuistheden hoor je ook vaak broodje-aapverhalen noemen, naast de urban legends/volssagen waar de term oorspronkelijk op sloeg.

- Een link naar vastendoek (=Schmachtfetzen) had ik al in het artikel opgenomen.

- Klöters vermeldt in Huilen is... alleen het gerucht dat Alex de Haas 'smartlap' zou hebben gelanceerd. Het wordt niet onderbouwd (Ik ben even bij een bibliotheek langsgeweest om het boek in te zien.)

Bart van der Pligt 1 sep 2004 18:15 (CEST)

Maar in het artikel van de Gelderlander (dat weer het ANP als bron aangeeft) staat dat Klöters bij de doop van een nieuwe druk van het boek zelf gemeld heeft dat het bij nader inzien niet klopt. ((http://www.sat-nijmegen.nl/), en zoek even op smartlappen.)Evanherk 2 sep 2004 14:35 (CEST)

Ik begrijp, na lezing van het Gelderlander-artikel, niet wat het probleem is. Ons huidige smartlap-artikel komt daar toch keurig mee overeen? Alleen vermelden wij Alex de Haas niet. Dat is m.i. terecht omdat Klöters voor die stelling geen bewijzen levert.Bart van der Pligt 3 sep 2004 04:53 (CEST)

Ik bedoelde niet een nieuw probleem te signaleren. Geen probleem, alleen nog meer bevestiging. Evanherk

smartlap

In een publicatie in het Tydskrif vir Nederlands en Afrikaans (2006) hebben Marijke Meijer Drees en ikzelf de ontwikkeling van de smartlap in Nederland en Zuid-Afrika onder de loep genomen. Die publicatie (inclusief bronvermeldingen) is opvraagbaar in pdf-formaat via een link die aan het Wikipedia-artikel over de smartlap is toegevoegd. We zijn benieuwd naar commentaar en we zetten, net als anderen hopelijk, het onderzoek graag voort. Carel Jansen

In mijn boek HUILEN IS VOOR JOU TE LAAT maak ik duidelijk dat het woord Smartlap een recent woord is. Het komt niet voor in 19e eeuwse woordenboeken als het WNT en ook niet in historische teksten. Begin jaren zestig kwam het in zwang als spottende benaming voor over-sentimentele liedjes. Ik vermoed dat Alex de Haas het woord bedacht heeft, maar een keihard bewijs daarvoor heb ik nog niet. De connectie van het woord smartlap met het doek dat rondtrekkende liedjeszangers meevoerden is dus een verkeerde. In mijn boek meende ik nog dat ik zelf degene ben geweest die in 1976 deze verklaring bedacht, maar afgelopen week wees prof Carel Jansen mij erop dat het woord in deze zin al voorkwam in een NRC-artikel uit 1971 over het Utrechtse Museum Van Speelklok tot Pierement, lang voordat ik dat museum ooit bezocht. De verklaring Smartlap = liederendoek is dus waarschijnlijk door dit Utrechtse museum zelf bedacht in hun promotiemateriaal voor de roldoeken die zij in hun collectie hebben. Het onderzoek hierna gaat voort. Jacques Klöters

Ik heb het Museum Van Speelklok tot Pierement aan het artikel toegevoegd. Volgens mij noemen ze de roldoeken daar nog steeds smartlap. (Ik herinner me een recente tv-uitzending waarin een medewerkster van het museum een 'smartlap' liet zien.) Bart van der Pligt 31 mrt 2006 14:27 (CEST)