taxon

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  taxon    (hulp, bestand)
• IPA: / ˈtɑksɔn / (2 lettergrepen)

Woordafbreking

• taxon (onverdeeld)

Woordherkomst en -opbouw

• 'Taxon' is als terugvorming afgeleid van taxonomie. Het werd in 1926 voor het eerst gebruikt door de Duitse filosoof en natuurwetenschapper A. Meyer-Abich in een meer abstracte betekenis bij dieren en in 1948 door de Nederlandse plantkundige H.J. Lam in de nauwer omschreven betekenis bij planten voorgesteld Oospronkelijk is 'taxonomie' afgeleid van Oudgrieks τάξις (táxis) "orde, regelmaat, ordening", het onzijdige 'taxon', meervoud 'taxa' is geen oorspronkelijk Grieks, maar een neologisme.

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	taxon	taxa
verkleinwoord	taxonnetje	taxonnetjes

Zelfstandig naamwoord

het taxon o

1. (biologie) categorie levende wezens die door gemeenschappelijke kenmerken een samenhangende eenheid binnen een omvattende wetenschappelijke (hiërarchische) indeling vormen; meestal heeft zo'n categorie in die indeling een naam en een plaats (rang) gekregen

   • Zowel de soort Homo sapiens als het geslacht Pan zijn taxa die weer beide gerekend worden tot het taxon Mammalia. 
   • De nieuwe soort, die leefde tijdens het Maastrichtien (70-65 miljoen jaar geleden), wordt op basis van de gevonden restanten door de onderzoekers toegeschreven aan de familie van de Abelisauroidea, een tamelijk raadselachtig taxon dat bekend is van een beperkt aantal gebieden uit het vroegere supercontinent Gondwana (behalve van Madagascar ook van India en Argentinië). 

2. (biologie) aanduiding voor een type categorie binnen de omvattende wetenschappelijke indeling van levende wezens

   • Het zal menige lezer verbazen te vernemen, dat alle „Flora's" samengesteld en beschreven worden aan de hand van geconserveerd materiaal. Dit is nl. de enige verantwoorde methode, omdat er meningsverschil kan bestaan omtrent de omgrenzing van systematische eenheden of taxa (enkelv. taxon), zoals soort (species), geslacht (genus), familie, enz. Daarom moeten determinaties verifieerbaar zijn voor anderen. 
   • De onderscheiding van phylon, taxon, zuivere lijn en isogenon (Adolf Meyer) is noodzakelijk om logische ordening te brengen in de warwinkel van het biologische soortbegrip. 

3. (figuurlijk) onderdeel van een wetenschappelijke indeling met een eigen naam en een plaats (rang) daarin

   • De categorische scheiding tussen het taxon ‘taal’ en het taxon ‘dialect’ is wel gangbaar maar niet houdbaar. 

Hyponiemen

• [1] domeinen en rijken met gangbare Nederlandse namen; de tegenwoordige biologie gebruikt deels andere benamingen, waarbij ook nog discussie is over de afbakening, taxa van lagere rang zijn hier niet vermeld:

  archaea, bacteriën, dieren, eukaryoten, planten, prokaryoten, protisten, protozoën, schimmels

    [2] typen categorieën in de biologische taxonomie

afdeling classis divisio familia familie forma fylum genus geslacht klasse ondersoort orde ordo phylum regnum rijk sectie sectio serie soort species stam subclassis subdivisio subfamilia subgenus subordo subphylum subregnum subsectio subseries subspecies subtribus subvarietas tak tribus varietas variëteit vorm

Verwante begrippen

• cladistiek, soort
• taxonomie, taxonoom, taxonomisch

Vertalingen

    1.   

Spaans: taxón (es) m

Gangbaarheid

• Het woord taxon staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "taxon" herkend door:

18 %	van de Nederlanders;
23 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.