Kurt Waldheim: Skilnad mellom versjonar

Kurt Waldheim
	Kurt Waldheim
	;
Fødd	21. desember 1918; St. Andrä-Wördern
Død	14. juni 2007 (88 år)
Statsborgar av	Austerrike, Det tyske riket
Yrke	politikar, diplomat, sjølvbiograf, militær, advokat
Institusjonar	Dei sameinte nasjonane; Federal Ministry for European and International Affairs
Utdanna ved	Universitetet i Wien; Wiens diplomatakademi
Ektefelle	Elisabeth Waldheim
Medlem	Den nasjonalsosialistiske tyske studentorganisasjonen
Verv	Generalsekretær for SN 1972-1981
Føregangar	Boutros Boutros-Ghali
Etterfylgjar	Javier Pérez de Cuéllar
Verv	President i Austerrike 1972-1981
Føregangar	Rudolf Kirchschläger
Etterfylgjar	Thomas Klestil
Alle verv	Østerrikes president (1986–1992); Generalsekretæren i Dei sameinte nasjonane (1972–1981); Østerrikes utenriksminister (1968–1970); ambassador of Austria to Canada; offiser (Sturmabteilung, 1938–Ukjent) ;

Gå gjennom historikken

← Eldre endring

Sletta innhald Nytt innhald

VisuellWikitekst

På line

Siste versjonen frå 16. april 2023 kl. 10:26

Kurt Waldheim (21. desember 1918–14. juni 2007) var ein austerrisk diplomat og konservativ politikar. Han tente som generalsekretær for Dei sameinte nasjonane frå 1972 til 1981 og som austerriksk president frå 1986 til 1992.

Barndom og ungdom

Kurt Waldheim vart fødd i Sankt Andrä-Wördern, ein landsby nær Wien i Austerrike den 21. desember 1918. Far hans var ein katolsk skoleinspektør og aktiv kristensosialist. Waldheim tok utdanning ved konsulatakademiet i Wien, og tok eksamen i 1936. Eit stutt bel etter at Tyskland annekterte Austerrike i 1938 søkte Waldheim om medlemskap i den Nasjonalsosialistiske tyske studentsameininga.

Militær karriere

Tidleg i 1941 vart Waldheim rekruttert til den tyske Wehrmacht og send til austfronten, der han gjorde teneste som skvadronleiar. Han vart såra tidleg i 1941, noko han i sjølvbiografien skriv førte til han vart dimmitert som ufør. I militære kjelder er det seinare funne prov på at Waldheim deltok i krigføring langt utover fyrste del av 1941: i 1943 tenete han under general Alxander Löhr, ein austerrikar som vart avretta i 1947 for krigsbrotsverk, då særleg for si rolle i transporten av 40 000 jødar til Auschwitz. Waldheim vart med tida "overløytnant" for motstandsnedkjemping (Feindaufklärung) i Tessaloniki under general Löhr. I 1986 hevda Waldheim at han berre arbeidde som tolk og sekretær, og at han ikkje hadde noko kjennskap til åtak på sivile eller massakrar i naboprovinsen Jugoslavia, men augevitne og rapportar hevdar at han var til stades på stabmøte der desse sakene vart diskuterte.

I 1945 overgav han seg til britiske styrkar i Kärnten, etter å ha flykta frå si stilling under General Löhr.

Diplomatisk karriere

Waldheim byrja arbeide for den austerrikske diplomattenesta i 1945 etter å fullført jussstudia ved Universitetet i Wien. Han arbeidde i utanriksdepartementet i Wien frå 1951 til 1956, då han vart utnemnd til ambassadør til Canada. Han vende attende til utanriksdepartementet i 1960, og vart utnemnd til fast utsending for Austerrike i Dei sameinte nasjonane i 1964. Frå 1968 til 1970 var han utanriksministar, vende så attende til si stilling for Austerrike i SN i 1970. Han var kandidat ved det austerikske presidentvalet i 1971, men tapte for den sosialdemokratiske kandidaten. Same hausten vart han utnemnd til ny generalsekretær for SN, og tok over for U Thant frå nyår 1972. Han vart attvald i 1976, trass motstand. I 1981 stilte han til val for ein tredje periode som generalsekretær, men Kina nedla veto i Tryggingsrådet, og den peruvianske diplomaten og politikaren Javier Pérez de Cuéllar etterfylgde han.

President av Austerrike og Waldheim-saka

Waldheim vann det austerikske presidentvalet i 1986. Same året byrja det som seinare vart kjend som Waldheim-saka. Før presidentvalet synte Alfred Worm i det austerrikske vekemagasinet Profil at fleire delar av perioden 1938 til 1945 ikkje vart omtala i Waldheim si nyutgjevne sjølvbiografi. Kort etter vart det avslørd at Waldeim hadde loge om tenestetida si i kavaleristyrkane til SS. I staden for å fortelje sanninga om tenesta si, hadde Waldheim skrive at han vart såra og studerte juss i Wien dei siste åra av krigen. Det vart spekulert mykje ikring Waldheim sine aktivitetar i denne perioden, og han vart klaga for å ha vore involvert i eller medverka til krigsbrotverk.

Gjennom heile presidenttida var Waldheim og kona Elisabeth personae non gratae i ei rekkje land. I løpet av dei seks åra han var president vitja Waldheim Midtausten og Vatikanstaten, men aldri andre europeiske statar eller USA.

Den austerrikske regjeringa sette ned ein komité av internasjonale historikarar til å granske Waldheim sitt liv mellom 1938 og 1945. Rapporten slo fast at Waldheim truleg visste om krigbrotverka, men ikkje var personleg involvert.

@@ Line 1: / Line 1: @@
+{{manglar kjelder}}
-'''Kurt Waldheim''' ([[21. desember]] [[1918]] - [[14. juni]] [[2007]]) var ein [[Austerrike|austerrisk]] [[diplommati|diplomat]] og konservativ [[politikar]]. Han tente som [[generalsekretær for SN|generalsekretær]] for [[Dei sameinte nasjonane]]  frå [[1972]] til [[1981]] og som austerrisk president frå [[1986]] til [[1992]]. Han er den eldste nolevande tidlegare generalsekretær for SN, og einaste nolevande tidlegare austerriske presidenten.
+{{infoboks politikar2
+|føregangar=[[Boutros Boutros-Ghali]]
+|verv=[[Generalsekretær for SN]]|periode=1972-1981
+|etterfylgjar=[[Javier Pérez de Cuéllar]]
+|føregangar2=[[Rudolf Kirchschläger]]
+|verv2=[[President i Austerrike]]
+|periode2=1972-1981
+|etterfylgjar2=[[Thomas Klestil]]
+}}
+'''Kurt Waldheim''' ({{datoar}}) var ein [[Austerrike|austerrisk]] [[diplommati|diplomat]] og konservativ [[politikar]]. Han tente som [[generalsekretær for SN|generalsekretær]] for [[Dei sameinte nasjonane]]  frå 1972 til 1981 og som austerriksk president frå 1986 til 1992.
-==Barndom og utdanning==
+== Barndom og ungdom ==
-Kurt Waldheim vart fødd i [[Sankt Andrä-Wördern]], ein landsby nær [[Wien]] i [[Austerrike]] den [[21. desember]] [[1918]]. Far hans var ein [[katolisisme|katolsk]] skoleinspektør og ein aktiv kristensosialist. Kurt tok utdanning ved konsulatakademiet i Wien, og tok eksamen i [[1936]]. Han anses for å ha vore politisk nøytral i denne perioden.
+Kurt Waldheim vart fødd i [[Sankt Andrä-Wördern]], ein landsby nær [[Wien]] i [[Austerrike]] den [[21. desember]] [[1918]]. Far hans var ein [[katolisisme|katolsk]] skoleinspektør og aktiv kristensosialist. Waldheim tok utdanning ved konsulatakademiet i Wien, og tok eksamen i 1936. Eit stutt bel etter at [[Nazityskland|Tyskland]] annekterte Austerrike i 1938 søkte Waldheim om medlemskap i den [[Nasjonalsosialistiske tyske studentsameininga]].
+== Militær karriere ==
-==Nazist-tilknytingar==
+Tidleg i 1941 vart Waldheim rekruttert til den tyske [[Wehrmacht]] og send til austfronten, der han gjorde teneste som skvadronleiar. Han vart såra tidleg i 1941, noko han i sjølvbiografien skriv førte til han vart dimmitert som ufør. I militære kjelder er det seinare funne prov på at Waldheim deltok i krigføring langt  utover fyrste del av 1941: i [[1943]] tenete han under general [[Alxander Löhr]], ein [[austerrikar]] som vart avretta i [[1947]] for krigsbrotsverk, då særleg for si rolle i transporten av 40 000 [[jødedom|jødar]] til [[Auschwitz]]. Waldheim vart med tida "overløytnant" for motstandsnedkjemping  (''Feindaufklärung'') i [[Tessaloniki]] under general Löhr. I [[1986]] hevda Waldheim at han berre arbeidde som tolk og sekretær, og at han ikkje hadde noko kjennskap til åtak på sivile eller massakrar i naboprovinsen [[Jugoslavia]], men augevitne og rapportar hevdar at han var til stades på stabmøte der desse sakene vart diskuterte.
-Eit stutt bel etter at [[Nazityskland|Tyskland]] annekterte [[Austerrike]] i [[1938]] søkte Waldheim om medlemskap i den [[Nasjonalsosialistiske tyske studentsameininga]].
+I 1945 overgav han seg til britiske styrkar i [[Kärnten]], etter å ha flykta frå si stilling under General Löhr.
-==Militær karriere==
-Tidleg i [[1941]] vart Waldheim rekruttert til den tyske [[Wehrmacht]] og sent til austfronten, kor han tenestegjorde som skvadronleiar. Han vart såra tidleg i [[1941]], og vart i følgje biografien sin dimmitert på grunnlag av uføre, og vende attende til Wien for å fullføre [[PhD|doktogradsstudier]] i [[juss]]. Dokumentasjon har vorte funnen i seinare tid som prover at Waldheim tenestegjorde mye lenger enn berre fyrste del av [[1941]]: i [[1943]] tenestegjorde han under general [[Alxander Löhr]], ein [[austerrikar]] som vart avretta i [[1947]] for krigsbrotsverk, då serleg for si rolle i transportasjonen av 40 000 [[jødedom|jødar]] til [[Auschwitz]]. Waldheim vart med tida overløitnant for motstandsnedkjemping  (''Feindaufklärung'') i [[Tessaloniki]] under General Löhr. I [[1986]] hevda Waldheim at han berre arbeidde som tolk og sekretær, og at han ikkje hadde noko kjennskap til åtak på sivile eller massakrar i naboprovinsen [[Jugoslavia]], men augevitner og rapportar hevdar at han var til stades på stabmøter kor desse sakene vart diskuterte.
+== Diplomatisk karriere ==
-I [[1945]] overgav han seg til Britiske styrkar i [[Kärnten]], etter å ha flykta frå si stilling under General Löhr.
+Waldheim byrja arbeide for den austerrikske diplomattenesta i 1945 etter å fullført [[juss]]studia ved [[Universitetet i Wien]]. Han arbeidde i utanriksdepartementet i Wien frå [[1951]] til [[1956]], då han vart utnemnd til ambassadør til [[Canada]]. Han vende attende til utanriksdepartementet i [[1960]], og vart utnemnd til fast utsending for Austerrike i [[Dei sameinte nasjonane]] i [[1964]]. Frå [[1968]] til 1970 var han utanriksministar, vende så attende til si stilling for Austerrike i SN i 1970. Han var kandidat ved det austerikske presidentvalet i [[1971]], men tapte for den sosialdemokratiske kandidaten. Same hausten vart han utnemnd til ny generalsekretær for SN, og tok over for [[U Thant]] frå nyår 1972. Han vart attvald i [[1976]], trass motstand. I [[1981]] stilte han til val for ein tredje periode som generalsekretær, men [[Kina]] nedla [[veto]] i [[Tryggingsrådet]], og den [[peru]]vianske diplomaten og politikaren [[Javier Pérez de Cuéllar]] etterfylgde han.
+== President av Austerrike og Waldheim-saka ==
-==Diplomatisk karriere==
+Waldheim vann det austerikske presidentvalet i 1986. Same året byrja det som seinare vart kjend som ''Waldheim-saka''. Før presidentvalet synte  [[Alfred Worm]] i det austerrikske vekemagasinet ''Profil'' at fleire delar av perioden 1938 til 1945 ikkje vart omtala i Waldheim si nyutgjevne sjølvbiografi. Kort etter vart det avslørd at Waldeim hadde loge om tenestetida si i kavaleristyrkane til SS. I staden for å fortelje sanninga om tenesta si, hadde Waldheim skrive at han vart såra og studerte juss i Wien dei siste åra av krigen. Det vart spekulert mykje ikring Waldheim sine aktivitetar i denne perioden, og han vart klaga for å ha vore involvert i eller medverka til krigsbrotverk.
-Waldheim byrja arbeide for den austerrikske diplomattenesta i [[1945]] etter å fullførd [[juss]]studia ved [[Universitetet i Wien]]. Han tenestegjorde mellom anna i utanriksdepartementet i Wien frå [[1951]] til [[1956]], då han vart utnemnd til ambassadør til [[Canada]]. Han vende attende til utanriksdepartementet i [[1960]], og vart utnemnd som permanent utsending for Austerrike til [[Dei sameinte nasjonane]] i [[1964]]. Frå [[1968]] til [[1970]] tenestegjorde han som utanriksministar, men vende attende til si stilling for Austerrike i SN i [[1970]]. Han stilte til det austerikske presidentvalet i [[1971]], men tapte. Same året vart han utnemnd som etterfylgjar for [[U Thant]] som generalsekretær for SN. Han vart attvald i [[1976]], tross noko motstand. I [[1986]] stilte han til val for ein tredje Som som generalsekretær, men [[Kina]] nedla [[veto]] i [[Tryggingsrådet]], og den [[Peru|peruvianske]] diplomaten og politikaren [[Javier Pérez de Cuéllar]] ettefylgde han.
+Gjennom heile presidenttida var Waldheim og kona Elisabeth ''personae non gratae'' i ei rekkje land. I løpet av dei seks åra han var president vitja Waldheim [[Midtausten]] og [[Vatikanstaten]], men aldri andre europeiske statar eller USA.
-==President av Austerrike og Waldheimaffæren==
-Waldheim tapte det austerikske presidentvalet i [[1971]], men då han stilte i [[1986]] lukkast han. I [[1986]] byrja òg det som seinare vart kjend som ''Waldheimaffæren''. Før presidentvalet røpa [[Alfred Worm]] i det austerikske vekemagasinet ''Profil'' at fleire deler av perioden [[1983]] til [[1945]] ikkje vart omtala i Waldheim si nyutgjeve sjølvbiografi. Kort etter vart det avslørd at Waldeim hadde loge om tenestetida si i SS-kavaleristyrkane. I staden for sanninga om tenesten si, hadde Waldheim skreve at han vart såra og studerte juss i Wien dei siste åra av krigen. Det vart spekulert mye ikring Waldheim sine aktivitetar i denne perioden, og han vart anklaga for anten å vere invilvert i eller medverkande til krigsbrotverk.
+Den austerrikske regjeringa sette ned ein komité av internasjonale historikarar til å granske Waldheim sitt liv mellom [[1938]] og 1945. Rapporten slo fast at Waldheim truleg visste om krigbrotverka, men ikkje var personleg involvert.
-Gjenom heile presidentskapen sin var Waldheim og kona Elisabeth ''personae non gratae'' av ein rekkje land. I løpet av dei seks åra han var president vitja Waldheim [[Midtausten]] og [[Vatikanstaten]], men aldri andre europeiske statar eller USA.
+{{Autoritetsdata}}
-Den austerikske regjeringa oppnemnde ein komité av internasjonale historikarar til å granske Waldheim sitt liv mellom [[1938]] og [[1945]]. Rapporten slo fast at Waldheim truleg visste om krigbrotverka, men ikkje var personleg involvert. Denne rapporten vart omstridt av somme.
-{{startboks}}
-{{Verv|Føregjengar=[[Boutros Boutros-Ghali]]|Kva=[[Generalsekretær for SN]]|Startår=[[1972]]|Sluttår=[[1981]]|Etterfylgjar=[[Javier Pérez de Cuéllar]]}}
-{{Verv|Føregjengar=[[Rudolf Kirchschläger]]|Kva=[[President i Austerrike]]|Startår=[[1972]]|Sluttår=[[1981]]|Etterfylgjar=[[Thomas Klestil]]}}
-{{sluttboks}}
 [[Kategori:Generalsekretærar for SN]]
 [[Kategori:Austerrikske presidentar]]
-[[Kategori:Fødde den 21. desember|Waldheim, Knut]]
+[[Kategori:Fødde den 21. desember]]
-[[Kategori:Fødde i 1918|Waldheim, Knut]]
+[[Kategori:Folk som har opna Dei paralympiske leikane]]
-[[Kategori:Døde i 2007|Waldheim, Knut]]
-<!--interwiki (no, sv, da first; then other languages alphabetically by name)-->
-[[no:Kurt Waldheim]]
-[[sv:Kurt Waldheim]]
-[[da:Kurt Waldheim]]
-[[ar:كورت فالدهايم]]
-[[bn:কার্ট ওয়াল্ডহেইম]]
-[[be:Курт Вальдхайм]]
-[[be-x-old:Курт Вальдгайм]]
-[[bs:Kurt Waldheim]]
-[[br:Kurt Waldheim]]
-[[bg:Курт Валдхайм]]
-[[ca:Kurt Waldheim]]
-[[cv:Курт Вальдхайм]]
-[[cs:Kurt Waldheim]]
-[[cy:Kurt Waldheim]]
-[[de:Kurt Waldheim]]
-[[et:Kurt Waldheim]]
-[[el:Κουρτ Βαλντχάιμ]]
-[[en:Kurt Waldheim]]
-[[es:Kurt Waldheim]]
-[[eo:Kurt Waldheim]]
-[[fr:Kurt Waldheim]]
-[[gl:Kurt Waldheim]]
-[[ko:쿠르트 발트하임]]
-[[hr:Kurt Waldheim]]
-[[io:Kurt Waldheim]]
-[[id:Kurt Waldheim]]
-[[it:Kurt Waldheim]]
-[[he:קורט ולדהיים]]
-[[la:Curtius Waldheim]]
-[[lb:Kurt Waldheim]]
-[[hu:Kurt Waldheim]]
-[[mr:कर्ट वाल्धेम]]
-[[arz:كورت فالدهايم]]
-[[ms:Kurt Waldheim]]
-[[nl:Kurt Waldheim]]
-[[ja:クルト・ヴァルトハイム]]
-[[oc:Kurt Waldheim]]
-[[pnb:کرٹ والڈہائیم]]
-[[pl:Kurt Waldheim]]
-[[pt:Kurt Waldheim]]
-[[ro:Kurt Waldheim]]
-[[ru:Вальдхайм, Курт]]
-[[sq:Kurt Waldheim]]
-[[simple:Kurt Waldheim]]
-[[sk:Kurt Waldheim]]
-[[sl:Kurt Waldheim]]
-[[sr:Курт Валдхајм]]
-[[fi:Kurt Waldheim]]
-[[tr:Kurt Waldheim]]
-[[vi:Kurt Waldheim]]
-[[war:Kurt Waldheim]]
-[[yi:קורט וואלדהיים]]
-[[yo:Kurt Waldheim]]
-[[zh:库尔特·瓦尔德海姆]]