Raud flugesopp
| Raud flugesopp | |
 Raud flugesopp | |
| Status | |
Status i Noreg:  Livskraftig
| |
| Systematikk | |
| Rike: | Soppriket Fungi |
| Underrekkje: | Hymeniesoppar Agaricomycotina |
| Klasse: | Ekte hymeniesoppar Agaricomycetes |
| Underklasse: | Agaricomycetidae |
| Orden: | Skivesoppordenen Agaricales |
| Familie: | Amanitaceae |
| Slekt: | Amanita |
| Art: | Raud flugesopp A. muscaria |
| Vitskapleg namn | |
| Amanita muscaria | |
Raud flugesopp er ein stilksporesopp av slekta Amanita. Namnet kjem frå at ein brukte han som insektmiddel, men bruken av soppen som hallusinogent rusmiddel er også kjend langt tilbake i historia.
Kjenneteikn
[endre | endre wikiteksten]Raud flugesopp er ein velkjend sopp. Når han er fullt utvaksen er hatten gjerne 12–15 cm i diameter, i sjeldne tilfelle opp til 30 cm. Han har ein særprega blodraud farge som gradvis går over til gul med alderen. Dei kvite flekkane rundt er restane etter membranen (velum) som omgjev soppen når han er i eit tidleg stadium. Stammen er kvit, 5–20 cm i lengd og har eit kolbeaktig fundament som ber restane av det ovannemnde sløret.
Habitat
[endre | endre wikiteksten]
Raud flugesopp lever i symbiose med tre, og veks på røter i forskjellige lauv- og barskogar. Han trivst oftast best saman med bjørk eller gran. Han slår òg utanfor skogsområde, til dømes i parkar og andre stader der det finst tre i nærleiken. I tillegg er dette ein sopp som enkelt kan importerast til andre land og inngå symbiose med andre tresortar. Han finst i heile Noreg.
Varietetar
[endre | endre wikiteksten]Det finst fleire varietetar av arten der forskjellen hovudsakleg ligg i fargen:
- Variant alba er kvit og veks i dei nordlegaste delane av Nord-Amerika
- Variant flavivolvata er raud, med gule vorter, og finst frå sør i Alaska til Andes-regionen i Colombia.
- Variant formosa er oransje-gul, og er ein lite utforska europeisk variant.
- Variant guessowii er gul til oransje, med senter av hatten meir oransje/raudaktig enn rundt kanten. Han finst i dei nordlegaste delane av Nord-Amerika
- Variant persicina varierer mellom rosa og oransje med svake eller ingen restar av membranen på stammen eller kolben
- Variant regalis er leverbrun og har gule vorter (no lista som eigen art, brun flugesopp (Amanita regalis).
Gift
[endre | endre wikiteksten]Raud flugesopp inneheld ei rekke nevrotoksin. Dei viktigaste er ibotensyre og muscimol. Ibotensyre er ein potent agonist for NMDA-reseptorar og metabotrope glutamatreseptorar. Ho er òg ein svak agonist for AMPA- og kainatreseptorar. Muscimol er ein potent GABAA-agonist og er den viktigaste psykoaktive substansen i raud flugesopp.
Dei aktive toksina til soppen, ibotensyre og muscimol, er vassløyselege. Soppen blir brukt som matsopp i enkelte kulturar, m.a. i Aust-Europa der han først blir kokt i fleire omgangar, og vatnet som no inneheld dei vassløyselege kjemikalia blir bytte med friskt vatn mellom kvart oppkok, og deretter blir steikt. Det har ikkje vore påvist dødsfall ved inntak av raud flugesopp.[1]
Galleri
[endre | endre wikiteksten]-
Ung raud flugesopp utan fullt utgrodd hatt.Foto: Eirik Skaar -
-
-
-
.jpg)
Kjelder
[endre | endre wikiteksten]- ↑ Side 64, Pilze, einfach und sicher bestimmen, oversatt av Jan Gausemel, J.W. Cappelens Forlag AS, 2005
- Denne artikkelen bygger på «Rød fluesopp» frå Wikipedia på bokmål, den 22. april 2022.
Bakgrunnsstoff
[endre | endre wikiteksten]- (no) raud flugesopp hos Artsdatabanken
- (en) raud flugesopp – oversikt og omtale av artane i WORMS-databasen
- (en) raud flugesopp i Encyclopedia of Life
- (en) raud flugesopp i Global Biodiversity Information Facility
- (sv) raud flugesopp hos Dyntaxa
- (en) raud flugesopp hos Index Fungorum
- (en) raud flugesopp hos MycoBank
- (en) raud flugesopp hos NCBI
- (en) Kategori:Amanita muscaria – bilete, video eller lyd på Wikimedia Commons
- (en) Amanita muscaria – galleri av bilete, video eller lyd på Wikimedia Commons
- Amanita muscaria – detaljert informasjon på Wikispecies
