Hopp til innhald

Užice

Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket
Užice
Ужице
Utsyn over Uzice
Utsyn over Uzice
Utsyn over Uzice
Byvåpenet til Užice
Styresmakter
Region
Distrikt
Šumadija og vestlege Serbia
Zlatibor
Geografi
Flatevidd 667 km²
Flatevidd
 - By

667 km²
Innbyggjarar[1]
 - By (2022)
 - Byområde

69997
48539
Tidssone
- Ved sommartid
UTC+01:00, UTC+2 (UTC)
UTC+2 (UTC)
Diverse anna
Postnummer 31000
Bilnummer UE
Heimeside: www.graduzice.org
Plassering
Plassering av Užice
Plassering av Užice

Užice (kyrillisk Ужице) er ein by og kommune i Serbia. I 2022 hadde sjølve byen 48 539 innbyggjarar, men medrekna forstadane har byen nesten 70 000 innbyggjarar.[1] Han er det administrative senteret i distriktet Zlatibor. Byen ligg ved breidda av elva Đetinja.

Regionen der Užice ligg vart først busett av illyrarar, særleg stammene Parthini og Autariatae. Gravene deira finst i heile regionen. Regionen vart annektert av Romarriket og vart ein del av provinsen Dalmatia.

Mellomalderen og Det osmanske riket

[endre | endre wikiteksten]

I mellomalderen flytta fleire slaviske folk til området. Rundt 1180 annekterte Stefan Nemanja Užice til Raška (Sandžak) . Då kong Dragutin abdiserte til fordel for broren Milutin, heldt han kontrollen over Užice og fekk regionen Mačva av den ungarske kongen. Av dette danna han kongedømet Srem. Då kong Dragutin døydde, vart landområda hans annektert av Serbia. Etter tsar Stefan Dušan døydde, kom Užice under Vojislav Vojinović sin kontroll, men han vart styrta av Nikola Altomanović. Lazar av Serbia og Tvrtko I av Bosnia slo Nikola Altomanović og delte landområdet hans mellom seg. Užice kom då under Knez Lazar sin kontroll.

Gamlebyen, eit mellomalderby

Užice vart erobra av Det osmanske riket i 1463, og var ein del av Beograd Pašaluk fram til 1807, då han vart frigjort av ein serbisk hær under det første serbiske opprøret. Han var det administrative setet i regionen og distriktet, med mange handelsmenn og handverkarar. Først mot slutten av 1800-talet utvikla han seg til ein industriby. Det første vasskraftverket i Serbia vart bygr i Užice, basert på prinsippa til Nikola Tesla. Det vart bygd i elva Đetinja i 1900.

Republikken Užice

[endre | endre wikiteksten]

I 1941 vart Užice frigjort av partisanane, som gjorde byen som hovudstad i Republikken Užice. Denne republikken var ein kortvarig ministat som eksisterte hausten 1941 i den vestlege delen av det naziokkuperte Serbia.

Republic Užice bestod av nesten heile det vestlege Serbia, og hadde meir enn 300 000 innbyggjarar. Han låg mellom elvane Skrapež i nord, Drina i vest, Zapadna Morava i aust og Uvac i sør.

På denne tida produserte fabrikkane i Užice hovudsakleg utstyrt for militært bruk. Tog og vegar fungerte og det vart trykt bøker og aviser, medan krigen heldt fram i Jugoslavia og verda elles.

I november 1941 gjenerobra derimot Wermacht området, medan dei fleste partisanane flykta til Bosnia, Sandžak og Montenegro.

Togstasjonen i 1970-åra

Det sosialistiske Jugoslavia vart oppretta etter den andre verdskrigen og Užice fekk namnet Titovo Užice (Титово Ужице). Frå 1992, då kommuniststyret i landet kollapsa, vart «Titovo»-delen (som tyder «Titovo sin») av namnet fjerna. Han var ein av åtte byar i Jugoslavia som fekk dette tilnamnet, og som følgje av dette vart det investert mykje pengar i infrastruktur og lokale fabrikkar i byen.

I 1990-åra gjekk det dårleg økonomisk i Užice som følgje av krig og politisk ustabilitet.

I 1999 vart byen bombardert fleire gonger under NATO-bombinga av Jugoslavia i 1999. 6. mai vart mange vegar, motoverga, flyplassen og både sivile og offentlege byggverk råka av bombene[2].

Det moderne Užice

[endre | endre wikiteksten]

I dag er industrien den viktigaste næringa i Užice kommune. Den mest utvikla industrien er ikkje-jernhaldig metallurgi, metallhandsaming og tekstilindustri.

Dei viktigaste føretaka er Valjaonica bakra og Valjaonica aluminijuma, Metaloprerada, Alfaplast, Tvrdi metal, Woksal, Sinter, Autoventil og FASAU, alle i metallindustrien, og i tekstilindustrien er det Frotex, Kadinjača og Desa Petronijević.

Bydelskommunar

[endre | endre wikiteksten]

Frå 2013 er Užice er delt inn i to bydelskommunar, Sevojno og Užice.[3]

Folketal 2002 Folketal 2011 Folketal 2022
Užice 75 577 70 939 63 571
Sevojno 7 445 7 101 6 426
Užice 83 022 78 040 69 997

Befolkningsutvikling

[endre | endre wikiteksten]
Historiske folketal
År Folketal[4]
1948 45 667
1953 50 755
1961 57 062
1971 67 555
1981 77 049
1991 82 723
2002 83 022
2011 78 040
2022 69 997

Busetnader

[endre | endre wikiteksten]

Dei største busetnadane i kommunen er:[4]

Bydelskommune Folketal 2002 Folketal 2011 Folketal 2022
Užice Užice 55 083 52 646 48 539
Sevojno Sevojno 7 445 7 101 6 426
Drijetanj Užice 1 092 1 316 1 284
Buar Užice 1 049 1 082 1 076
Volujac Užice 1 094 922 818

Referansar

[endre | endre wikiteksten]
  1. 1,0 1,1 «Укупан број становника, по насељеним местима / Total population, by settlements» (xlsx). Републички завод за статистику (Statistikkontoret for Republikken Serbia). Henta 30. september 2024. 
  2. Warfacts.org.yu (1999). «(NATO Aggression) Civilian Infrastructure: Uzice». Arkivert frå originalen 4. desember 2007. Henta 23. mars 2009. 
  3. «Одлука о изменама и долунама статута града Ужица (Vedtak om endring av statuttane for byen Užice)» (PDF). Службени лист града Ужица 11/2013 (Offisielt lysingsblad for byen Užice). Град Ужице. 30. mai 2013. Henta 3. oktober 2024. 
  4. 4,0 4,1 «"Упоредни преглед броја становника 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011. и 2022. године Comparative overview of the number of population in 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, 2011. and 2022.. stat.gov.rs. Statistical Office of the Republic of Serbia. Henta 30. september 2024. 

Bakgrunnsstoff

[endre | endre wikiteksten]