Miklós Jancsó
|
Miklós Jancsó
| |
|---|---|
.jpg) | |
| Miklós Jancsó en 2000 (retrach) | |
| Naissença | 27 de setembre de 1921 |
| Nacionalitat |  Ongresa
|
| Profession(s) | Realizator |
| Filmes notables | Még kér a nép/Salme roge/Psaume rouge/Red Psalm |
| Sit web | {{{sit}}} |
Miklós Jancsó idem Jancsó Miklós segon l'us maguiar d'emplèc dels noms d'ostal e pichons (nascut a Vác lo 27 de setembre de 1921 de paire ongrés e maire romanesa) es un cineasta ( meteire en scèna, realizator, scenarista e teleasta) ongrés.
Biografia
Nascut rasís Budapèst, la siá enfantesa amai la siá joventut son marcadas per un cert rigorisme religiós mas tot parièr la percepcion que li ne poiriam dire de carnenca e interiorizada e prigondament amai viscerala, viscuda, de totes los eveniments politics o socials d'importància que s'escasèron en Ongria pendent las annadas 1930-40 del sègle XX, subretot la collaboracion ideologica e politica del país maguiar e de sas classas pus aisadas mas susquetot del siu cap d'estat l'amiral Miklós Horthy de Nagybánya (1868-1957, exiliat puèi en pel Portugal salazarian...) amb lo poder hitlerian.
Sortís diplomat de drech de l'Universitat de Koloszvár en Transilvania al quite moment qu'Ongria, aliada dels nazis durant la 2nda Guèrra Mondiala e feu de las tan malasidas e temudas, crenhudas, redobtadas Croses Sagetadas, un dels movements faissistas pus fèrs e criminals d'Euròpa e del mond d'aquela epòca, es desliurada puèi atanlèu ocupada per l'Armada Roja de l'URSS alavetz simbòl, per la màger part dels pòbles d'alara, e l'ongrés bèl primièr, aprèp lo jo faissista patit dintre çò mai prigond de la siá carn e lo siu èime, de socialisme e libertat.
Aderís lo jove Miklós a las idèas socialistas, que ne son a la lòga del jorn en aquela pontannada que tot es encara possible pels somiaires e aparaires de la libertat, e ven sòci dels "collègis populars" que n'acaban tot bèl just de traucar l'uòu dins lo país d'en Béla Kun, lider emblematic e mitic de la Republica Ongresa dels Conselhs de 1919, embandit pels romaneses e executat en 1938 dins las càrcers estalinianas.Ne volián amb aquels collègis fondamentar una vertadièra "consciéncia de classa" en çò dels enfants de pacans e obrièrs que n'èran a pena a emprincipiar de viure e a mand de trobar lo lor camin dins la vida e la societat, aprèp d'annadas e d'annadas rèirelongas de carestiá e vexacions sofridas durant l'ocupacion tudesca e l'extrèma repression quotidiana menada per las chormas faissistas del país.
Mas la societat ongresa començava de se fendasclar, entre burocracia e estat, entre Partit Comunista totpoderós e set afogada de libertat.
Contunha puèi pr'aquò d'estudiar a l'Universitat de las Arts Dramaticas e Cinematograficas de Budapèst que ne sortirà diplomat en 1951, malgrat ailò tot que de clima e ambient ofegaires de la societat a l'entorn.
Ne sembla plan aürosa pr'aquò la societat ongresa... en aquela epòca de finala de la Copa del Mond de Fotbòl en Soïssa, en 1954, per l'equipa nacionala maguiara, la còla legendària, la d'en Ferenc Puskás e'n Zoltán Czibór, en Sandór Kocsis, escaisnomat "Testa d'Aur" e golejaire de tria, un dels melhors de tota l'istòria, e molts autres... Finala perduda certas (per 4-3 contra la RFA, aprèp prolongacions... que li refusèron un gòl als ongreses per en causa d'un fòra de jòc imaginari... Un dels primièrs vertadièrs escàndols dels Mondials de Fotbòl que, las, ne serà, ne seriá pas cap lo darrièr.Se podiá ganhar la Copa del Mond de Fotbòl una equipa eissida d'al blòc sovietic?) mas glòria immensa per tot un pòble, per tot lo país.
Grand gaug aladoncas en pertot çaquelà.En per tot lo territòri, lo pòble se ne ten de balat e dançat, farandolejat e mazurquejat, estrambordat que non sai, bala que balaràs, de mazurkas en coraladas, dança, Pòble, que dançaràs... coma mai tard ne dançarà lo pòble maguiar sublimat en pels filmes d'en Miklós, lo pus afogat dels sius filhs. Coraladas e mazurkas, aquí ne voles aquí n'as... Es lo grand bal del jòi immens de l'etèrna nacion de la Puszta.
Se sarra pr'aquò lo malastre... d'un malastràs coma pas jamai.Pas jamai de per abans o quasi.Se ne sarra... apròcha... aprueima... Lo grand malastràs... dapasseton passetonel... A shuaulinas qu'arriba... maishant... maishantàs... uman pas gaire, inuman.
Adara... era Bèstia que's claca... e's claquè... tot eth Aunor perdut deth Món! Er'Arrevolucion que va mori's... praubina... Ací qu'ei totun... e morta e viva, immortau!!! ...Tot que pòt tornar començar.
Aprèp los eveniments de 1956, l'insurreccion populara, la susmauta generala amai la repression descabestrada de las òsts del Pacte de Varsòvia que seguiguèt, e l'exòdi, la fugida d'un santfum, una molonada de ciutadans ongreses, e demest eles fòrça intellectuals, cap a l'oèst, cap a l'estrange... que o se van tot dever cambiar de las lors vidas amai quitament cambiar de lenga , de cultura, de profession fòrça sovent, d'astrada, de destin uman, ne comencèt de se mainar en Jancsó que, segon çò ne diguèt lo quite el mai tard, e tre aquela epòca o pensava, l'estalinisme es fòrça mai que non pas una error, es un crim.
Qu'al cap d'unas annadas çaquelà, abans los eveniments, aprèp la mòrt d'Estalin en 1953 e dès la denóncia de sos crims per Nikita Crochòu al XXen Congrès del Partit Comunista dels Trabalhadors de l'Union de las Republicas Socialistas Sovieticas (sic... que n'èra tan long lo siu nom oficial coma las jacas emmedalhadas a refòfi dels lors generals, e marescals d'empèri...) , e malgrat lo traumatisme de 1956, ne va començar la societat ongresa de s'aluenhar e emancipar - o almens o s'assajarà... - mai que pus de l'influéncia del "grand país fraire", per crear las condicions objectivas d'una certa independéncia o autonomia rapòrt al contaròtle imperial.
Es dins aicestas condicions tras que favorablas que va nàisser alavetz lo plan nomenat que jove e nòu e ongrés n'éra el, que non sai!, lo Nòu Cinèma Ongrés que serà, amb los sius vesins e fraires d'astrada checoslovacs e poloneses, lo movement cultural cinematografic e mai generalament artistic e cultural de màger importància e pus significatiu d'Euròpa, a d'annadas... de millenis-lutz de la tan subrevalorada Nouvelle vague francesa, del nivèl excèlsi del Cinema Novo brasilenc o del jove cinèma japonés.
Tant per la poténcia e la fòrça de sas creacions coma per ailò tot que de quita creacion, e dins aqueste cas la cinematografica, se tracha.
Ne serà lèu en Miklós Jancsó lo siu representant, lo siu ambaissador mai significatiu e famós, egrègi, amb los sius amics e companhs n' István Gaál, en Ferenc Kósa, n' István Szabó e dequ'unes autres, un plenponh.Los quites cineastas de las generacions anterioras li ne vendràn far prodèl d'aviada dins un grand vam nacional.Es tanben la pontannada de la creacion dels estudios Béla Balasz que formèron de generacions d'artistas e de mestierals del cinèma coma pas gaire enlòc endacòm mai.
Es dins aquela pontannada amai aquel ambient fruchós que non sai, d'una certa tolerància per la creacion artistica e literària, que Miklós Jancsó comencèt d'elaborar la siá vision artistica e cinematografica, entremièg realisme (neorealisme italian...realisme socialista sovietic...neoneorealisme...s d'en pertot) e expressionisme, mas tanben influéncia de las comèdias musicalas d'un Busby Berkeley a Hollywood e las siás espectaclosas coregrafias e compausicions visualas, influéncias divèrsas e eclecticas assatz, que ne farà lo cineasta mai original de las annadas 60 e 70 en Euròpa.Lo siu rescontre en 1959 amb en Gyula Hernády, que serà lo siu collaborator scenarista fins a la siá mòrt en 2000, es tanben una fita màger dins l'istòria e l'evolucion de l'autor de Salme Roge, filme tan jancsian coma hernadian.
L'òbra cinematografica
Lo siu primièr filme de long metratge (aprèp molts assages e assajòts anteriors... documentaris e borrolhons estilistics... d'un estil trop metaforic e emfatic benlèu... mas los borrolhons d'un gèni valon plan las òbras d'un fum!) se titola "A harangok Rómába mentek", (Las campanas son partidas per Roma) e data de 1958.
Conta las darrièras ultimas jornadas, los ultims darrièrs moments de l'ocupacion nazia en Ongria e s'acaba per la liberacion del país "gràcias" a las òsts sovieticas.D'encara marcat pel "realisme socialista" sovietic, es susquetot lo filme d'un novelari que trapava pas encara la siá dralha e lo bon biais per la s'aténher, abastar.Mas ben ne sabem la trobèt.
Ne comença de nasejar lo vertadièr Jancsó amb la siá trilogia que li ne poiriam dire de dança e dançum cinematografics, e balum farandolejaire, e lo siu emplèc del '''Plan sequéncia''' amai dels movements de camèra expressius que non sai, que t'an un ròtle màger dins lo debanar de l'accion... Se tracha de "Szegénylegények" (Los Desesperançats), 1964, de "Csillagosok,katonák" (Roges e Blancs), 1967, e susquetot "Csend és kiáltás" (Silenci e Crit).
Aquestas coraladas sens fin dels personatges dins un quadre precís e rigorós malgrat la libertat descabestrada dels sius movements menaràn Miklós Jancsó fins a las siás òbras màgers que son "Sirokkó" (Siròcco d'ivèrn), 1969, "Égy Bárány" (Agnus Dei), 1970, e subretot Még kér a nép (literalament ..çò (ailò tot...) que lo pòble vòl...Salme Roge), 1972.Lo siu cap d'òbra, l'abotiment d'un biais artistic unic. Universal... universenc, çò es ligat, religat amb Univèrs tot!
Es dins aquel filme que, aprèp lo negre e blanc un chic escandinau de sos filmes anteriors, e aprèp sos assages en colors e agascopi (Vents lusents e Agnus Dei), que se ne va revelar, afortir tot l'engèni d'en Janos Kende, cap operator e director de la fotografia del mèstre maguiar de la fin de las annadas 60 fins al sègle seguent.
Ne contunhèt la siá carrièra entre Ongria e Itàlia La Tecnica e il Rito, La Tecnica e lo Rit, 1971..., agach pro original sus Atila, rei dels Huns e eròi nacional pels Ongreses... D'una mena de filme de tògas, a d'annadas-lutz çaquelà dels "peplums" ( i cosidetti sandaloni...) hollywoodians de l'Antiquitat ketchup, La Pacifista, La Pacifista, 1971...., Vizi privati, pubbliche virtù, Vicis privats, publicas vertuts, 1975... que foguèt un escàndol al Festival de Canas per en causa d'unas escènas "desvestidas" qu'a l'ora d'ara poirián passar per de filmes rèirepudics e gaireben menets, casts e pudibonds, que non sai... (susquetot se sabem que l'actritz que lai jogava èra una tala Ilona Staller, ongresa que mudèt los catons en Itàlia, futura Cicciolina e a l'encòp actritz ixa e deputada al Parlament Europèu...)
Doás solas fitas vertadièras venguèron puèi per coronar l'òbra jancsiana... "Szerelmen, Elektra" (Per Electra), 1974 e "Magyar Rapszódia" (Rapsodia ongresa), 1979... Ne sèm pro luènh ja pr'aquò dels sius caps d'òbra de la maturitat artistica, cinematografica, coregrafica e creatritz.
A l'ora d'ara, e dempuèi las annadas 80, trabalha mai que tot per la television (retorn a las siás amors de joinessa, lo documentari...) e lo teatre.
Maridat tres cops, lo segond amb na Marta Mészáros, cineasta ongresa màger, aguèt dos filhs, Nyika e Dávid, e una filha, Babus.<br:> Foguèt flocat d'un Leon d'Aur per l'ensemble de la siá carrièra a la Biennala de Venècia de 1990... que sempre Itàlia, de tot biais, ne foguèt importanta per el, un chic coma la siá segonda patria romanica, el lo Maguiar, lo Hun... mas susquetot lo grand Europèu.
Filmografia
22.jpg)
- 1958 : Les Cloches sont parties à Rome (A harangok Rómába mentek)
- 1961 : La Roue du temps
- 1963 : Cantate
- 1964 : Mon chemin (Így jottem)
- 1965 : Les Sans-Espoir (Szegénylegények)
- 1968 : Silence et cri (Csend és kiáltás)
- 1968 : Ah ça ira
- 1968 : Rouges et Blancs (Csillagosok, katonák)
- 1969 : Sirocco d'hiver (Sirokkó)
- 1970 : Agnus Dei (Égi bárány)
- 1971 : La Pacifista (A pacifista)
- 1972 : Psaume rouge (Még kér a nép)
- 1974 : Pour Electre (Szerelmem, Elektra)
- 1975 : Vices privées, vertus publiques (Vizi privati, pubbliche virtù)
- 1978 : Rhapsodie hongroise I et II (Magyar rapszódia – Allegro Barbaro)
- 1981 : Le Coeur du tyran (A zsarnok szíve, avagy Boccaccio Magyarországon)
- 1984 : Muzsika
- 1985 : L’Aube (A hajnal)
- 1987 : La Saison des monstres (Szörnyek évadja)
- 1989 : L'Horoscope de Jésus-Christ (Jézus Krisztus horoszkópja)
Ligams
- (fr) Analisi de 5 filmes de Jancso
- (en) [http:// Espaci en Miklós Jancsó de l' Internet Movie Database
- (on) [http://www.jancsofilm.hu/
