Minotaure

Bust del Minautore de Miron, Musèu arqueologic nacional, Atenas

Dins la mitologia grega, lo Minotaure es un monstre fabulós amb un còrs d'òme e una tèsta de taur o semiòme e semitaure.

Nascut dels amors de Pasifaèa (esposa del rei Minos) e d'un taure blanc enviat per Poseidon, es embarrat per Minos dins lo labrint. Situat al centre de la Creta, lo labirint es bastit especialament per Dedal que lo Minotaure pòsca pas se n'escapar e que pas degun descobrisca son existéncia. Cada nòu ans, Egèu, rei d'Atenas, serà constrench de liurar set jovents e set joventas al Minotaure que se noirirà d'aquesta carn umana. Tesèu, filh d’Egèu, serà volontari per anar dins lo labirint e tuarà le monstre.

Minos èra vengut rei mercé a Posidon en cambi del sacrifici d'un superbe taure tot blanc. Mas Minos aviá sacrificat una autra mena de bèstia. Ofensat, Poseidon enamorèt la femna de Minos del taure. Lo Minotaure serà tuat amb l'ajuda d'Ariana, que sonhava d'espodar Tesèu, li donant una pelòta de fil qu'encontre son camin dins lo labirint. Mas, un còp lo Minotaure tuat, Tesèu daissa Ariana.

Dins los tèxtes ancians, lo minotaure tanben se nomena Asterios, o Asterion, del nom del rei de Creta Asterion a qui Zèus aviá confiat Minos, fruch de son union amb Euròpa.

Al nivèl simbolic, lo minotaure representa l'òme dominat per sas pulsions instinctivas. Es una figura celèbra del bestiari teriantropic grèc, qu'es utilizada dins fòrça òbras, dins las arts plasticas, la literatura, lo cinèma, lo jòc de ròtle e lo videojòc.

Etimologia

Lo mot « Minotaure » ven del grèc ancian Μινώταυρος, que significa " lo taure de Minos ". Aqueste nom es format etimologicament de Μίνως (Minos) e del substantiu ταύρος (taure). Lo taure èra conegut en Ceta jol nom d'« Asterion », qu'es tanben lo nom del paire noiriguièr de Minos.

Mite

Lo mite del minotaure es contat pels autors grecoromans: Apollodòr e Igin fan detalhs de la concepcion del monstre e sa mòrt. Virgili e Ovidi evòcan lo mite brèvament.

Naissença

Lo palais de Cnossos poiriá èsser a l'origina del mite del labirint segon unes arqueològs.

Bibliotèca nacionala de França.

Lo pseudo-Apollodòr conta dins sa Bibliotèca la concepcion del monstre:

“ Lo rei de Creta Asterion essent mòrt sens enfants, foguèt refusat a Minos lo reialme que pretendava. Faguèt donc creire qu'aviá recebut la reialtat de la man dels dieus, e per lo probar, apond qu'obtendrà la realizacion quina que siá de sas preguièras. Implora Poseidon de li ofrir un superbe animal que li sacrificariá. Alara que pregava, Poseidon figuèt surgir de prigondors e sortir de l'ondada un magnific taure blanc (lo taure cretés). ”

Minos obtenguèt atal lo tròn, pasmens, li agradèt tant l'animal que decidiguèt d'enganar lo sobeiran de las mars plaçant lo taure dins son cabal e de ne sacrificar un autre. Minos obten pro rapidament lo contraròtle de las mars a l'entorn de son illa mas Poseidon, ofensat de siá pas estat onorada sa paraula, faguèt lo taure fèr e faguèt naícer en Pasifaèa, originària d'Axos, la femna de Minos, una passion per el. Fòrça enamorada del taure, Pasifaèa tropèt un complici en la persona de Dedal, un arquitècte qu'aviá estat exilit d'Atenas per murtre. Aqueste bastiguèt una vaca de fusta que placèt sus ròdas, lo cura de l'interior, puèi apondèt la pèl d'una vaca recentament escorgada, e, l'avent plaçada dins una prada ont lo taure aviá costuma de pàisser, près de Gortin, i figuèt penetrar Pasifaèa. Lo taure arribèt e s'aparia amb ela coma s'èra una veraia vaca. Pasifaèa fa alara naícer a Asterios, o Asterion, que se nomena Minotaure: Aviá la tèsta d'un taure e le rèste del còrs d'un òme. Seguent los conselhs de sos oracles, Minos embarrèt aqueste monstre dins una prison especiala bastida per Dedal, lo Labirint. Amb son entrenosament de contorns, èra impossible pel Minotaure d'ncontrar la sortida.

L'esséncia del mite de la naissença del minotaure foguèt exprimida de biais fòrça brèu dins las Eroïdas atribuidas a Ovidi, ont la filha de Pasifaèa se planh de la malediccion de l'amor non partejat de sa maire: "Lo taure es la forma amagada d'un dieu, Pasifaèa, ma maire, victima d'aquesta illusion, enfantèt dins la dolor".

Segon unas interpretacions, la version mai coneguda del mite auriá podut èsser intencionalament creda per amagar l'aspècte d'un maridatge mistic entre la reina e un dieu en forma de taure.

Lo minotaure, tal coma los ancians Grècs l'imaginavan, aviá lo còrs d'un òme amb la tèsta d'un taure. Pasifaèa se n'ocupèt alara quèra petit, mas lèu grandiguèt e venguèt fèr. Minos, après aver demandat conselh a l'oracle de Delfes, ordona a Dedal la construccion du gigantesc labirint per l'embarrar.

Combat amb Tesèu

Tesèu afrontant lo Minotaure, segon una esculptura de Jules Ramey, marbre, 1826, expausat al jardin de las Tularias, a París.

Lo combat de Tesèu contra lo Minotaure rebat la quista de l'eròi per passar sas pulsions inferioras. Deu percorrir lo labirint de son inconscient per véncer a l'interior de se mèsme sa natura animala.

Lo combat del Minotaure amb Tesèu ne'n detralhs Apollodor:

“ Cada nòu ans (o cada annada segon Virgili), set jovents e set joventas èran enviadas en sacrifico en Creta, per expiar lo murtre d'Androgèu, filh de Minos, per Egèu, rei d'Atenas. Una annada, Tesèu, lo quita filh d'Egèu, foguèt tirat al sòrt (o embarquèt de son plen grat) d'entre lo jovents detinats al sacrifici. Arribant en Creta, Tesèu encontra Ariana, la filha de Minos, que se n'enamora e a que li promés lo maridatge. Sabent a qué èra destinat, lii donèt una pelòta de fil que la desenrotle dins lo labirint e podèt tornar sus son camin se se'n sortissiá vivent del combat. Tesèu trobèt lo Minotaure, lo tuèt, a mans nudas segon Apollodor e tornèt trobar son camin dins lo labirint mercé a la bobina desenrotlada ”

Autras mencions del mite

Virgili, dins l’Eneïda, evòca lèu fach lo mite:

“ In foribus letum Androgeo; tum pendere poenas Cecropidae iussi — miserum! — septena quotannis corpora natorum; stat ductis sortibus urna Contra elata mari respondet Gnosia tellus: hic crudelis amor tauri, suppostaque furto Pasiphae, mixtumque genus prolesque biformis Minotaurus inest, Veneris monumenta nefandae; hic labor ille domus et inextricabilis error. ” — Virgili, Eneïda, cant VI, vèrses 20 a 27

“ Als descendents d'Androgèu; alara, un castig èra ordonat que -misèria!- cada annada set de los filhs; de l'urna quilha per lo sòrt En Facia surgida de la mar respond la tèrra de Gnosia: De l'amor crudèl del taure, e objècte d'un raubament, Pasifaèa, que de la competicion engendrèt lo difòrme Minautaure, monument d'una Vènus monstruosa; acaban dins l'òbra celèbra, la demora dels contorns inexticables ” — Virgili, Eneïda, cant VI, vèrses 20 a 27

Igin, dins sas Fablas, tanben utilisa unes episòdis de la legenda, la concepcion del minotaure per Pasifaèa e sa mòrt de la man de Tesèu.

Las Metamorfòsis d'Ovid comprenon tanben un brèu recit d'aqueste mite.

Pels etruscs

Lo mite del Minotaure se compren subretot del vejaire atenian coma l'antagonista de Tesèu e las fonts literàrias son biaisadas que son totas en favor de las perspectivas d'Atenas. Los Etruscs an una version diferenta del mite que fan d'Ariana l'esposa de Dionís. Tesèu, el se contenta d'esposar Fedra, sa sòrre, e de pausar Ariana sus l'illa de Dia, d'esperela o d'esperel…

Lo vejaire etrusc dona una alternativa al mite del Minotaure, jamai vist dins l'art grèc: sus une tassa de vin de figuras datadas del començament del sègle VI AbC, Pasifaèa estrenh tendrament lo Minotaure enfant sus ses genolhs.

Symbolica e origina

Tesèu tuant lo Minotaure, per Barye.

Segon Jorge Luis Borges, la figura del Minotaure es nascuda del cult del taure e lo destral de doble fil (labris, que donèt lo mot al labirint) qu'es frequent dins la religion preellenica que celebrava tanben de tauromaquias sagradas. De pinturas muralas representant d'òmes amb una tèta de taure foguèron trobadas, e aquesta creatura benlèu faguèt partida de la demonologia cretesa. L'istòria del minotaure seriá alara una version "tardièra e malaisida" de mites fòrça mai ancians e de "sòmis esglasiants". L'imatge del minotaure es gaireben indissociabla d'aquesta del labirint, sempre segon l'interpretacion de Borges, que l'idèa d'u ostal bastit per de gents s'i perdent es tant estranh qu'aquela d'un òme amb una tèsta de taure, e qu'es normal qu'al centre d'un ostal monstruós visca un abitant monstruós. Tanben, per Vincent Message, "l’arquitectura fòranòrma del labirint respond a la natura ibrida del Minotaure, lors monstruositats se correspondon  « l’architecture hors-norme du labyrinthe répond à la nature hybride du Minotaure, leurs monstruosités se correspondent. »

La luta entre Tesèu e lo Minotaure foguèt sovent representada dins l'art grèc. Un didracme cnossian presenta sur una fàcia lo labirint, sus l'autre lo minotaure amb a l'entorn un miègcercle amb de pichonas bilhas figurant benlèu d'estelas, de segur en relacion avec l'autre nom del Minotaure, Asterion, que significa « estelata » (de l'etimon aster significant "estela", associada al suffixe -ion, que ne fa un diminutiu).

Las roïnas del palais minoïc de Cnossos, amb son grand nombre de cambras, d'escalièrs e de corredors, faguèt pensar a d'arqueolgòs que lo quita palais es a l'origina del mite del labirint; d'autras localizacions foguèron prepausats: a Gortina, a Skotinu e a Aghia Irini.

De mitològs modèrnes veson lo Minotaure coma una personificacion solara e una adaptacion minoïca del Baal-Moloch dels Fenicèus. Lo murtre del Minotaure per Tesèu, dins l'escqsença, indica la trencadura de las relacions atenianas amb la Creta minoïca.

Segon A.B. Cook, Minos e lo Minotaure son pas que de formas diferentas del mèsme personatge representant lo dieu-solelh dels Cresteses, ont lo solelh apareis coma un taure. James George Frazer e li explican l'union de Pasifaèa amb lo taure coma una ceremonia sagrada quand la reina de Cnossos èra maridada a un dieu de forma taurina, tot coma l'esposa del tiran d'Atenas èra maridada a Dionís. E. Pottier, que contradich pas la personalitat istorica de Minos, al respècte de l'istòria de Falaris, estima qu'es probable qu'en Creta (ont un culte del taure poiriá aver existit a costat d'aquel de la labris), las victimas èran tormentadas essent embarradas dins lo ventre d'un taure d'aram. L'istòris de Talos, l'òme cretés de bronze, que se calfava a viu e quichava los estrangièrs dins sos braces del moment que debarcavan sus l'illa, es benlèu de la mèsma origina.

Una explicacion istorica del mite seriá una illustracion de la relacion de dependéncia de la Grècia continentala al respècte de la Creta minoïca pendent lo segond millenari AbC.

Evocacions artisticas

Tesèu e lo Minotaure, detalh d'un stamnos atic de figuras rojas pel Pintre d'Altamura, v. 460 AbC., Staatliche Antikensammlungen de Munich.

Literatura

La literatuae utilizèt lo subjècte, fasent de la recerca du Minotaure al fons del labirint una esprova iniciatica visant a destruire lo monstre bestial que s'amaga en cadun de nosaltre. Dante, dins son Enfèrn, imagina lo minotaure amb un còrs de taure e una tèsta d'òme, benlèu que coneissiá los ancians tèxtes, mas pas lors representacions artisticas.

Jorge Luis Borges, dins sa novèla La Demora d'Asterion (dins El Aleph), escriu a son torn lo mite fasent del Minotaure un èsser inocent pasmens se paréis un pauc monstruós e se daissant tuar per un Tesèu remandat al reng de personatge segondari, descriu dins le monològ del Minotaure coma un salvador vengut lo desliurar.

Friedrich Dürrenmatt tanben escriu sul mite del Minotaure, ne fasent una parodia, dins la Balada del Minotaure. Dürrenmatt inversèt los caractèrs dels personatges, fasent de Tesèu un assassin e descrivant lo Minotaure coma un èsser doç, solitari e sensible.

Dans la novèla « Lo Minotaure de Fòrt Bull » (inserida dins lo recuèlh La Caça Salvatge del colonel Rels), Armand Cabasson plaça la version metaforica del mite del Minotaure pendent la Guèrra de Secession.

Alara que lo Minotaure qu'aviá estat de longas pas qu'un far valer de l'eròi, es valorizat a partir del sègle XX.

Art antic, arts plastics e peintura

La batalha entre Tesèu e lo Minotaure es un subjècte frequent dins l'art antic, particularament sus la ceramica, mas tanben dins la estatuària amb lo grop de Tèsèu combatent lo Minotaure degut a Miron. Los arts plastics occidentals ne fan tanben lo rebat, per exemple: Rodin, Minotaure; Picasso, Tesèu tuant lo Minotaure; René Iché, Minotaure o Tesèu tuant lo Minotaure.

• 
  Figurina representant un òme amb banas de taure, trobada a Enkomi, en Chipre.
• 
  Pintura del Minotaure per George Frederic Watts (1817-1904), qu'inspirèt la novèla « La Demora d'Asterion » de Jorge Luis Borges.
• 
  Minotaure dons l’Infèrn de Dante, per William Blake.
• 
  Tesèu tuant lo Minotaure. Cratèri de figuras negras. Vèrs 480 AbC.

Dins la cultura populara

Cinèma

• Dins Shining (1980), lo Minotaure es personificat dins lo personatge de Jack. Simbolicament, l'ostelariá Overlook representa lo Labirint de Minos.
• Dins lo film La Colèra dels Titans (2012), lo Minotaure inducu d'allucinacions a sas victimas dins lo labirint.
• Lo Minotaure es montrat coma triste e adolentit de sa condicion dins las Legendes Grègas de Jim Henson. Ariana, sa sorrastra, a l'encòp ne sentís vergonha e vòl que morí, e a l'encòp vòl que subrevisca.

Dessenh animat

• Lo Minotaure apareis dins la seria d'animacion Ulisses 31 dins l'episòdi Lo Labirint del Minotaure.

Videojòc

• Los Tauren, raça dins lo videojòc World of Warcraft, es basada sul Minotaure.
• Dins God Of War, l'eròi Kratos deura afrontar fòrça Minotaures.

Vejatz tanben

Fonts anticas

• Apollodore Bibliotèca (III, 15, 8 ; III, 3, 3-4), Epitòma (I, 9).
• Hygin Fablas (XXXVIII).
• Ovidi Metamorfòsis (VIII, 152-182).
• Virgili Eneïda (VI, 24).

Bibliografia

• André Siganos, Le Minotaure et son mythe, Paris, PUF, 1993. ISBN: 2130455573
• Christianne Sourvinou-Inwood, « Le Minotaure et les autres : images et perceptions », Mètis, vol.9 Modèl:Numéro, 1994, Modèl:Pp.227-235. Modèl:Lire en ligne

Articles connèxes

• Asterion (Creta)
• Tesèu
• Labirint
• Minos
• Dedal