Mitridat VI
Mitridat VI Eupator (135 ò 132 avC, Sinope - 63 avC, Panticapèa) es un rèi de Pònt que reinèt de 120 a 63 avC. Succediguèt a son paire Mitridat V (153-120 avC) e foguèt remplaçat per son fiu Farnaces II (63-47 avC). Son rèine correspònd a l'apogèu de son reiaume que foguèt capable de menaçar l'expansion romana en Grècia e en Anatolia durant plusors annadas. Pasmens, lei ressorsas limitadas de son reiaume li permetèron pas de prolongar aquela resisténcia còntra de generaus coma Sulla ò Pompèu. Finalament batut, Mitridat VI demandèt a un de sei soudats de l'executar. Sa desfacha permetèt a Roma de tornar organizar lo nòrd-èst de la Mar Mediterranèa segon sa volontat.
Mitridat VI es tanben associat au concèpte de mitridatizacion que consistís a consumar regularament de dòsis feblas de poison per acostumar l'organisme a sa preséncia e desvolopar una resisténcia naturala.
Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]Jovença e formacion
[modificar | Modificar lo còdi]La jovença e la formacion de Mitridat VI son mau conegudas car lei fònts literàrias sus sa vida, se son pas raras, son gaire fisablas en causa de la propaganda mesa en òbra per lei Romans per lo combatre. Seriá nascut vèrs 135 ò vèrs 132 avC. Èra lo fiu ainat de Mitridat V, rèi de Pònt, e de Laodicèa VI, una princessa seleucida. Aviá un fraire e cinc sòrres. Recebèt probable una educacion avançada integrant la caça, l'equitacion, l'utilizacion de certaneis armas, lei lengas, la retorica e lei sciéncias naturalas e medicalas.
Pasmens, en 120 avC, son paire foguèt assassinat e Laodicèa VI prenguèt lo poder[1]. Ambiciosa, èra pas desirosa d'abandonar la regéncia e utilizèt lo fraire de Mitridat VI, Mitridat lo Bòn, per ocupar lo tròne. En parallèl, plusors assassins assaièron sensa succès d'eliminar Mitridat VI durant aqueu periòde. Segon la legenda, aquò es la causa de l'interès de Mitridat per lei poisons e de sa volontat de s'immunizar a seis efiechs. Per escapar a aquelei còmplots, lo rèi se seriá retirat dins lei montanhas.
Un rèi conquistaire
[modificar | Modificar lo còdi].jpg)
En 111 avC, Mitridat VI prenguèt lo poder, probablament gràcias a una revòuta populara e militara. Arrestèt sa maire e son fraire que moriguèron rapidament après lo començament de son rèine personau dins de circonstàncias desconegudas[2]. Puei, se maridèt amb sa sòrre, egalament dicha Laodicèa, segon la tradicion dei sobeirans ellenics. Per dirigir lo reiaume, gardèt lei conselhiers e leis oficiers de son paire e integrèt quauqueis amics au govèrn[3].
Amb l'ajuda de soudats grècs, Mitridat VI modernizèt l'administracion e reorganizèt l'armada. Una falanja de tipe macedonian ne'n constituiguèt desenant lo nuclèu centrau[4]. Tre 110 avC, aguèt l'ocasion per l'utilizar per estendre son influéncia. D'efiech, lei Grècs de Taurida li demandèron de l'ajuda per se defendre còntra leis Escites[5]. Menada per lo generau Diofant, l'armada de Pònt bateguèt lei nomadas e establiguèt de fortificacions dins la region.
Après aqueu succès, Mitridat VI menèt una politica expansionista a l'entorn de la Mar Negra e son objectiu probable èra de formar un Estat centrat a l'entorn d'aquela mar. Lo dinamisme marchand de la region, qu'èra un ponch d'arribada dau comèrci en provenància de China, auriá probablament provesit lei ressorsas necessàrias au finançament de l'Estat. Lo maucontentament grèc còntra lei publicans romans, de magistrats encargats de lever l'impòst, facilitava lo projècte. En 107 avC, prenguèt ansin lo contraròtle dau Reiaume de Bosfòr[6]. Puei, s'alièt amb Tigranes II d'Armenia en 94 avC per conquistar Capadòcia. Après aquela victòria, se dirigiguèt vèrs l'oèst onte conquistèt Paflagònia gràcias a una aliança amb lo rèi de Bitínia. Dins aquò, aquela segonda aliança durèt gaire e Pònt ocupèt Bitínia en 88 avC. Pasmens, aquela expansion au detriment d'un prince protegit per Roma suscitèt una reaccion de la poissança italiana.
Lei guèrras còntra Roma
[modificar | Modificar lo còdi]La Premiera Guèrra Mitridatica
[modificar | Modificar lo còdi]
Lo contraròtle d'Anatolia es l'enjòc principau dei tres guèrras entre Roma e Mitridat VI. D'efiech, Bitínia e Capadòcia èra de principats protegits per lei Romans. Roma decidèt donc oficialament de lei restablir. Pasmens, coma èra ocupada per d'autrei conflictes a aquela epòca, especialament lo conflicte entre Marius e Sulla, la vila italiana encoratjèt premier una temptativa de reconquista menada per Nicomedes IV, rèi de Bitínia. L'expedicion s'acabèt per una desfacha e l'armada pontica portèt lo combat en Anatolia e en Grècia. Mitridat auriá alora pres lo contraròtle de l'ensemble de l'Anatolia Occidentala e desbarcat de tropas en Grècia. Auriá tanben execut 80 000 Romans mai foguèt acuelhit coma un liberator per lei Grècs.
La reaccion romana seriá estada tardiva. En 86 avC, Sulla desbarquèt amb una armada. Après un sètge malaisat, prenguèt Atenas e destruguèt l'armada pontica dau generau Arquelaos ai batalhas de Queronèa e d'Batalha d'Orcomenes. Aquelei desfachas entraïnèron la destruccion de fòrças importantas e Mitridat foguèt obligat de negociar. La patz foguèt signada a Dardanos. Mitridat VI deguèt abandonar sei conquistas, liuras sa flòta (70 naviris) e pagar una indemenitat de 2 000 a 3 000 talents. Pasmens, gardèt son reiaume e son butin (ben superior a l'indemnitat de pagar)[7]. Aquela cleméncia èra la consequéncia de trèbols novèus a Roma[8]. Pasmens, permetèt ai Romans d'afiermar sa poissança sus la totalitat de Grècia e una partida importanta d'Anatolia.
La Segonda Guèrra Mitridatica
[modificar | Modificar lo còdi]D'un biais paradoxau, la victòria de Sulla afebliguèt la posicion romana en Anatolia. D'efiech, lei ciutats aguent ajudat lo reiaume de Pònt foguèron durament sancionadas. Mai, pus important, lei ciutats grègas asiaticas prenguèron consciéncia de sa feblessa. Fondèron alora una assemblada comuna, lo Koinon d'Asia, e demandèron rapidament de reduccions d'impòsts ai Romans. Après aver reprimit de revòutas en Crimèa, Mitridat VI creèt una flòta novèla e reorganizèt son armada. Crenhent per sa vida après sei desfachas, lo generau Arquelaos l'abandonèt e se refugièt dins lo camp roman. I accusèt Mitridat de preparar una segonda guèrra, çò que confiermèt la pensada dei Romans que demandavan sensa succès l'evacuacion de Capadòcia.
Lo generau Lucius Licinius Murena, un luòctenent de Sulla, decidèt donc d'aprofichar la preséncia de la màger part de l'armada pontica en Crimèa per atacar. Pilhèt ansin la vila de Comana de Pònt, un important centre religiós e marchand. Mitridat protestèt e mandèt una ambaissada a Roma. Pasmens, entetin, Murena aviá començat una ataca dirècta de Pònt. Lo combat decisiu se debanèt lòng de la ribiera Halys e s'acabèt per una victòria pontica. Lei Romans deguèron se retirar en Frígia. Sulla ordonèt alora la dubertura de negociacions mai sa mòrt empachèt la conclusion d'un acòrd duradís. De son caire, Mitridat arrestèt son avançada car aviá tornarmai una revòuta de reprimir en Crimèa.
La Tresena Guèrra Mitridatica
[modificar | Modificar lo còdi]La Tresena Guèrra Mitridatica foguèt causada per lo legat de son reiaume a Roma per Nicomedes IV. Totjorn desirós de prendre lo contraròtle de la region, Mitridat comencèt una guèrra novèla còntra Roma en 74 avC. Lo conflicte èra estat ben preparat per lo reiaume de Pònt qu'aviá aumentat la talha de sei fòrças terrèstras e de sa marina. Pasmens, en fàcia, Roma dispausava totjorn de ressorsas ben pus importantas. Dins aquò, lei premiereis operacions foguèron a l'avantatge de Mitridat que bateguèt lei Romans a Calcedònia. Aquò li permetèt d'assetjar Cizica mai l'arribada de renfòrç importants dirigits per lo generau Lucullus permetèt ai Romans de destrurre une partida de la flòta pontica a Lemnos (73 avC) e de reconquistar la totalitat de Bitínia en 72-71 avC.
Vencut, Mitridat foguèt alora obligat de se refugiar en Armenia onte foguèt protegit per son aliat Tigranes II. Armenia foguèt alora atacada per lei Romans e la capitala dau reiaume foguèt presa en 69 avC. Pasmens, leis Armenis e lei Pontics contunièron de resistir. Lucullus, qu'aviá ordonat divèrsei mesuras de reduccion dei taxas per demenir lo maucontentament grèc dins la region, deguèt alora faciar de campanhas ostilas de part dei publicans romans. Obligat de se defendre, deguèt quitar la region, çò que permetèt a Mitridat e a Tigranes de reconquistar sei territòris en 68-67 avC.
A la prima de 66 avC, lei Romans decidèron d'organizar una novèla ofensiva d'amplor. Per aquò, nomèron Pompèu coma cap militar de la region e li donèron de poders excepcionaus en Asia Menora. Pompèu capitèt de conclure una aliança amb lei Parts per privar seis adversaris d'un sostèn important. En inferioritat numerica, Mitridat adoptèt de tacticas de secutament e de tèrra cremada. Pasmens, perseguidas, sei tropas foguèron finalament destruchas per lei Romans. Mitridat se refugièt alora en Crimèa e lei Romans ataquèron seis aliats en Anatolia per destrurre definitivament la poissança de Pònt.
La mòrt de Mitridat
[modificar | Modificar lo còdi]Entre 66 e 63 avC, plusors revòutas còntra la fiscalitat pontica aguèron luòc en Crimèa. Lo territòri contrarotlat per Mitridat se reduguèt ansin pauc a pauc. En 63 avC, una revòuta novèla menada per son fiu Farnaces. A la demanda de sei conselhiers, Mitridat acceptèt de perdonar. Pasmens, Farnaces crenhèt una engana. Organizèt rapidament una segonda revòuta que capitèt. Abandonat per sei tropas, Mitridat se suidiguèt. Lo Reiaume de Pònt foguèt annexat per Pompèu e venguèt una província romana. En revènge, Farnaces gardèt lo Reiaume de Bosfòr. Durant la guèrra civila entre Juli Cesar e Pompèu, assaièt sensa succès de reconquistar lo reiaume de son paire.
Annèxas
[modificar | Modificar lo còdi]Liames intèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]- (fr) Théodore Reinach, Mithridate Eupator. Roi de Pont, Librairie de Firmin-Didot, 1890.
- (fr) Maurice Sartre, L'Anatolie hellénistique de l'Egée au Caucase, Armand Colin, 2003.
- (fr) Claude Vial, Les grecs de la paix d’Apamée à la bataille d’Actium, 1992.
Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ Es benlèu a l'origina de l'assassinat de Mitridat V.
- ↑ Segon la legenda, foguèron assassinats per Mitridat VI. Pasmens, aquò es mau segur. Moriguèron benlèu en preson ò, pus tard, après la revirada d'autrei complòts.
- ↑ Estrabon, Geografia, X, 4, 10.
- ↑ (fr) Théodore Reinach, Mithridate Eupator. Roi de Pont, Librairie de Firmin-Didot, 1890, p. 56.
- ↑ Estrabon, Geografia, VII, 4, 3.
- ↑ En despiech de son nom, aqueu reiaume se situava a l'entorn de la Mar d'Azov.
- ↑ (fr) Alain Davesne e Georges Miroux, L'Anatolie, la Syrie, l'Égypte: de la mort d'Alexandre au règlement par Rome des affaires d'Orient, Éditions Bréal, 2004, p. 86.
- ↑ (de) Wolfram Letzner, Lucius Cornelius Sulla: Versuch einer Biographie, LIT Verlag Berlin-Hamburg-Münster, 2000, p. 301.