Samoa Americana
| Drapèu | 
|
| Localizacion | _(Polynesia_centered).svg)
|
| Capitala populacion (an) |
Pago Pago 10 640abitants (1990) |
| Governador | Togiola Tulafono |
| Superfícia | 199 km² |
| Populacion Densitat |
57 291 (2007) 353/km² |
| Pagina Internet | http://americansamoa.gov/ |
Lei Samoa Americanas son un archipèla estatsunidenc situat en Oceania. Lo gentilici es samoan -a. Eissida de la colonizacion dei Samoa en 1899, aquela entitat territòriala a l'estatut de territòri non incorporat e non organizat deis Estats Units, es a dire qu'es una mena de protectorat dotat, dempuei leis ans 1970-1980, d'una larga autonòmia intèrna.
Geografia
[modificar | Modificar lo còdi]
Lei Samoa Americanas son una entitat territòriala compausada de cinc illas principalas – Tutuila, Aunu'u, Ofu-Olosega, Ta'u e l'Illa de Swains – que si situan a 3 700 km deis Illas Hawaii. Geologicament, son d'illas volcanicas amorçadas[1]. La superficia totala dei tèrras emergidas es de 199 km² e la populacion èra d'aperaquí 55 000 abitants en 2021. La màger part de l'archipèla es cubèrta de seuvas umidas implantadas sus de pendas sobdas. Lo clima li es de tipe eqüatoriau e leis illas son somesas au risc ciclonic. Pus rars, de tsunamis pòdon tanben tocar la region.
La populacion conoisse una creissença importanta. Es passada de 19 000 estatjants en 1960 a 55 000 en 2021. Lei Samoans li èran largament majoritaris (89 %) e lo samoan es tanben la lenga mairala de la màger part deis abitants (89 %). L'anglés es utilizat per leis afaires oficiaus. Lei minoritats pus importantas son constituïdas de Tongians e de Filipins. Lo cristianisme protestant es la religion quasi unica sus leis illas.
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]
Fins au partiment dei Samoa en 1899, l'istòria dei Samoa es la meteissa d'aquela dei Samoa. Son premier poblament aguèt luòc vèrs 1000 avC, mai l'istòria de l'archipèla es mau conoissuda fins a l'arribada dei premiereis explorators europèus durant lo sègle XVIII. En particular, l'expedicion de La Peirosa passèt dins la region en 1787. L'acuelh i foguèt ostil amb la mòrt d'un oficier, d'un naturalista e de nòu marins dins una escaramocha còntra d'indigènas[2].
Durant lo sègle XIX, leis illas venguèron un enjòc coloniau. En 1899, un acòrdi de partiment foguèt signat entre Alemanha, lo Reiaume Unit e leis Estats Units. Lei Samoa Occidentalas passèron sota contraròtle alemand e lei Samoa Orientalas sota contraròtle estatsunidenc[3]. En 1920, après la Premiera Guèrra Mondiala, la partida occidentala foguèt fisada a la Nòva Zelanda. Venguèt independenta en 1962.
La partida estatsunidenca venguèt un territòri non incorporat deis Estats Units. Washington i installèt una basa militara e, a una epòca, lei militars èran pus nombrós que leis indigènas. Aquò aguèt una influéncia importanta sus la cultura locala e abòrd de Samoans s'engatjèron dins lei fòrças armadas estatsunidencas. Après la Segonda Guèrra Mondiala, de temptativas legislativas assaièron d'integrar lei Samoa Americanas au sen deis Estats Units. Pasmens, lei captaus locaus s'opausèron a aqueu projècte. Aquò menèt a la creacion d'institucions localas e lo governaire militar foguèt remplaçat per un elegit. En 1967, l'autonòmia dei Samoa foguèt reconoissuda per la legislacion estatsunidenca. Dempuei aquela data, la situacion a pauc evolucionat car la populacion es pas favorabla a de cambiaments dins son quadre juridic.
Politica
[modificar | Modificar lo còdi]Lei Samoa Americanas son un territòri non incorporat deis Estats Units. Seis abitants an donc la nacionalitat estatsunidenca, mai pas lo ciutadanatge. Pòdon donc liurament circular sus lo territòri estatsunidenc, mai pòdon pas participar ais eleccions estatsunidencas. Elegisson de delegats que pòdon participar ai discussions dau Congrès, mai sa votz es unicament consultativa. En revènge, lei Samoa Americanas tènon d'institucions localas pròprias, elegidas per leis estatjants locaus. Coma dins la màger part dei territòris estatsunidencs, li a un governaire, un Senat (de 18 membres), una Chambra de Representants (de 20 membres) e una Cort Suprèma. De mai, lei dos movements politics principaus son lo partit democrata e lo partit republican. Lo cap de l'Estat es formalament lo president deis Estats Units, mai seis intervencions dirèctas dins la vida politica dei Samoa Americanas son quasi inexistentas.
Lo drapèu actuau dei Samoa Americanas foguèt adoptat lo 27 d'abriu de 1960. Sei colors son aquelei dau drapèu deis Estats Units (roge, blau e blanc). Una aigla li es representada amb l'uatogi, lo simbòle dau poder dei captaus samoans, e lo fue, un baston rituau que representa la saviesa. Aquò representa la proteccion estatsunidenca portada au país.
Economia
[modificar | Modificar lo còdi]L'economia dei Samoa Americanas es fòrça dependenta deis ajudas federalas estatsunidencas. Aqueleis ajudas prènon tres formas principalas que son lei programas d'ajuda au govèrn, lei programas d'ajuda ais abitants e lei pensions militaras. D'efiech, lei Samoans s'engatjan sovent dins lei fòrças armadas estatsunidencas, çò que li permet de dispausar d'una fònt de revenguts relativament regulara. Regardant l'economia productiva, es dominada per l'agricultura e la pesca. Lo desvolopament dau torisme es un projècte ancian, mai qu'es andicapat per l'isolament deis illas e lei destruccions regularas causadas per lei ciclònes. En 2010, 57,8 % de la populacion viviá en dessota dau lindau de pauretat. Pasmens, lo nivèu de vida es pus aut que dins lei Samoa independentas, unic país oceanian classat entre lei país mens avançats per l'ONU.
Cultura
[modificar | Modificar lo còdi]La cultura dei Samoa Americanas es fòrça similara a aquela dei Samoa, mai amb d'influéncias estatsunidencas mai e mai importantas car leis estatjants dei Samoa Americanas pòdon aisament emigrar vèrs Hawaii. En particular, a una literatura orala fòrça rica qu'a ben resistit ai literaturas escrichas europèas. Li a pereu una tradicion musicala importanta caracterizada per de mesclas entre musicas localas e estatsunidencas (especialament lo rap e lo hip-hop). De construccions estatsunidencas dau sègle XX forman un pichon patrimòni arquitecturau (bastiments oficiaus, batariá d'artilhariá...).
Annèxas
[modificar | Modificar lo còdi]Liames intèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]- George Herbert Ryden, The Foreign Policy of the United States in Relation to Samoa, Yale University Press, 1928.
- Fofo I. F. Sunia, A History of American Samoa, Amerika Samoa Humanities Council, 2009.
Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ Pasmens, li a encara una activitat volcanica dins la region amb lo volcan sosmarin Vailuluʻu que si situa 45 km a l'èst de Ta'u.
- ↑ Barbara Keating e Barrie Bolton (dir.), The Geology of the Samoan Islands, in Geology and Offshore Mineral Resources of the Central Pacific Basin, Circum-Pacific Council for Energy and Mineral Resources Earth Science Series, Vol. 14, Springer-Verlag, 1991, pp. 128–129.
- ↑ Lei Britanics obtenguèron d'illas dins d'autrei regions de l'Ocean Pacific.
|
|
