Vejatz lo contengut

Tician

Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
Vènus del miralh, 1554-1555
National Galery of Art, Washington

Tiziano Vecellio o Tiziano Vecelli o Tiziano da Cador[1], comunament lo Tician o simplament Tician, nascut vèrs 1488 a Pieve di Cadore (província de Belluno, Venèt), mòrt lo 27 d'agost[2]de 1576 à Venècia, es un pintre e gravador italian de l'escola veniciana, autor d'una importanta òbra picturala. Es considerat coma un dels mai grands retraitistas d'aquel epòca, entre autre mercé a son abiletat de far sortir los trachs de caractèr dels personatges. « Tanben libèra la pintura de las constrencha de la linha e de la forma ont èra emprisonada dempuèi L'Edat Mejana s'acabant, e aquò per donar tot poder a la color[3]. »

Biografia

[modificar | Modificar lo còdi]

Nasquèt a Pieve di Cadore, una vilòta de las Dolomitas en Venèt entre 1488 e 1490[4], dins una familha locala rica. Son paire, Gregorio Vecellio, aviá de cargas, coma aquelas del capitani de la milícia, e d'inspector de las minas.

L'Assompcion de la Verge , 1516-18
Glèisa Santa Maria Gloriosa dei Frari.

Se sap pas quina educacion recebèt: benlèu sabiá pas lo latin, lenga fòrça importanta a l'epòca, e la partida majora de las letras que nos parvenguèron foguèron escrichas per el per d'autras personas. Tician s'èra initciat a la pintura al meteis temps que son fraire Francés. Ambedos foguèron enviats a Venècia, a 9 o 10 ans d'edat, per estudiar l'art. Comencèron dins lo talhièr de Sebastiano Zuccato, un artista en mosaïc. Après quatre o cinq ans, Tician intra dins lo talhièt del pintre Gentile Bellini, puèi de son fraire Giovanni Bellini, a l'epòca l'artista mai reputat de Venècia. Alà faguèt la coneissença de Giorgio da Castelfranco, conegut jol nom de Giorgione. Venguèron amics e associats, e en 1508 trabalhèron ensems a la frescas exterioras del Fontego dei Tedeschi[5].

Dos ans mai tard, Giorgione morriguèt de la pèsta e benlèu fòrça quadres de Giorgione foguèron acabats per Tician[6]. De 1508 a 1568, Tician practica tanben la gravadura sus fusta. Quitament se pensa que participèt a la realizacion de la Fabrica, un gròs volum in-folio de 663 paginas, que conten mai de 300 figuras anatomicas, gravadas sus fusta. Mas, res jamai foguèt provat[7].

Tician penchèt tres frescas per la Scuola di Sant'Antonio a Pàdoa, vila ont anèt en 1511. En 1516, a la mòrt de Giovani Bellini, foguèt nomenat pintre oficial de la Republica de Venècia e establiquèt un talhièr sul Grand Canal a San Samuele. Força artistas contemporanèus  passèron, coma Tintoret e Le Greco. Dins L'Assompcion de la Verge , comandada pel grand altar de la Glèisa de Santa Maria Gloriosa dei Frari en 1516 e installada en 1518, Tician elimina totas las tradicionalas referéncias iconograficas a la mòrt e inventa la gloriosa pujada cap al cèl de Maria dins la dralha de la teologia franciscana contemporanèa[8]. Aquela solucion vendrà alara la composicion de referéncia dins l'ensems del mond crestian. En 1520, realiza una importanta comanda per decorar del Palais dels Dòges, La Batalha de Cadore (granda fresca destruida dins l'incendi de 1577) e tres pinturas de scènas mitologicas per Alfons I d'Este. Es tanben encargat de far totes los retrachs dels dòges successius, fins a 1555 que lo pretzfach venguèt Tintoret. Tanben prenguèt fòrça comandas pels notables venicians e las glèisas de la ciutat.

Tres ans mai tard, pendent un viatge a Ferrare, coneguèt Frederic II Gonzag, marqués de Màntoa que fa lo retrach e per trabalha mai de 10 ans, decorant lo castèl de Ferrare de frescas mitologicas. Fin a 1522, va a Màntoa, ont encontra lo marqués Federico Gonzaga que li comanda près d'una quarantena de quadres, e se liga d'amistat amb l'Aretin e Sansovino, refugiats a Venècia après lo sacatge de Roma.

En 1525, esposèt Cecilia Soldano, filha d'un barbièr, qu'aguèron dos filhs: Pomponio en 1523 e Orazio, just abans lo maridatge. En 1530 sa femna faguèt nàicer una filha (Lavinia) e moriguèt unes meses mai tard. Se tornèt pas maridar, mas los ans 1530 son per Tician aquelas d'un nòu canon feminin, mai prim coma dins La Bella (Florença, palais Pitti), Maria Magdena (v. 1533) (Florença, palais Pitti) o La Vènus d'Urbin (Florença, musèu de la Galaria dels Oficis). Aquela darrièra dernière òbra, realizada per Guidobaldo della Rovere en 1538 s'inspira de la Vènus endormida de Giorgione representant una femna nuda (Vènus ? una cortesana ? una jova esposa ?) sus un lièch dins una sala e desrevelhada. Òbra emblematica de sa carrièra, es lo prototipe del nud feminin colcada en interior per la pintura europèa qu'Édouard Manet s'inspirèt per son Olimpia[9].

Dins aquela annada 1530, encontrèt Carles Quint alara que l'imperaire viatjava per Itàlia, mejans lo marqués de Màntoa. Tres ans mai tard, Carles Quint li balhèt lo títol de Conte Palatino e Cavaliere dello Sperone d'Oro, un onor sens precedent per un pintre. Faguèt una seriá de retrachs dels pròches de l'emperaire.

En 1545 anèt a Roma invitat pel papa Paul III. Lo 16 de març obtenguèt la ciutadanetat romana, e tornèt a Venècia. La confrontacion dirècta amb las òbras de Michelangela influencia fòrça sa carrièra, que conéis alara una « crisa manierista », marcada per de composicions mai ardidas e un colorit amb fòrça efièts de contrasta.

En 1548 anèt a Augsborg sèti de Dièta del Sant Empèri, presidada per Carles Quint, escasença per el de pénher fòrça retrachs de notables e del quite emperaire. Puèi comencèt a trabalhar sa seria de Poesia pel rei Filip II d'Espanha. Aquelas pinturas representan de nuds feminins mitologics, coma Danaèa, Vènus e Adonís o Diana e Acteon, e inaugurèron la darrièra fasa de Tician, caracterizada per un tocar fòrça mai grafic e mai liure, ont las telas acabadas daissan veire l'accion del pincèl sus la tela; quitament se dich que Tician auriá penchat amb los dets unas de sas telas a la fin de sa vida.

Foguèt elegit amb Andrea Palladio e Jacopo Tintoretto a l'Acadèmia du dessenh de Florença en 1566. Son darrièr quadre conegut es una Pietà, devent ornar son tombèl: l'acabèt Palma il Giovane.

Moriguèt lo 27 d'agost de 1576, benlèu de la pèsta, mai segur de vielhum. Es interrat dins la glèisa de Santa Maria dei Frari a Venécia.

Lo Concèrt campèstre
Musèu del Lovre

L'eritatge de Giorgione

[modificar | Modificar lo còdi]

Segur que comencèt son aprendissatge als talhièrs de Sebastiano Zuccato puèi dels Bellini, enseguida demorèt un temps a çò de Giorgione. Vasari escriguèt: « Als començaments, quand comença a pénher dins lo biais de Giorgione, a detz e uèit ans tot escàs, faguèt lo retrach d'un gentilòme de la familha Barbarigo, son amic... foguèt jutjat tan ben penchat e amb tant d'abiletat que, se Tician i aviá pas més son nom dins una ombra, seriá estat presa per una òbra de Giorgione. »[10] » En 1508, penchèt la decoracion a fresca del Fondaco dei Tedeschi amb Giorgione. Son estil dramatic, ja sembla se destriar conscientament del mèstre. Dins lo cicle de las frescas de la Scuola del Santo de Pàdoa pintada en 1510 e 1511, demora pasmens l'aspècte fondut de Giorgione e del Corrège sus la carns delicatas e sens contorns e los païsatges vaporoses amb que fusionan volontièrs, e tanben las matèrias velosadas. Los nuds, comparats a aqueles de Giorgione, son de segur mai francs perque privats del pargue misteriós qu'envelopa las figuras d'aquel peintre. Per Tician, la lutz servís a intensificar las colors qui, elas, son encargadas de fondre personatge e environament.

Après la mòrt de Giorgione en 1510, de testimònis de contemporanèus fan pensar a una intervencion de Tician per acabar la Vènus endormieda. De criticas penson que tanben intervenguèt dins Lo Concèrt campèstre[11]. Aquel concèrt musical es un tèma vengut de l'umanisme de la primièra Renaissença; la musica es assimilada a l'armonia universala. L'Òme i joga pas que sa partida, al mièg de la natura exuberanta. La composicion es gaireben misteriosa: una femna a l'esquèrra posa d'aiga dins una carraffa de veire, dos òmes se concertan, l'un jogant la mandolina, una femna nuda d'esquina bufa dins una tija pertusada. En rèire, un pastre es amb de motons, dans un plan encara mai en rèrie i a una bastida, e al luènh, de monts tornan sus l'idèa d'una representacion de la totalitat del mond en perspectiva atmosferica coma La Verge de las ròcas (1483) de Leonardo da Vinci.

Quin que siá dins los primièrs ans, Tician es fòrça influenciat pel poder d'evocacion de Giorgione. Goethe dich quand evòca son trabalh sus las frescas de l’escola de Sant Antòni de Pàdoa ont realisa sa primièras òbras independetas: « Vaquí i a, escrich lo poèta, una veritat susprenenta, capabla de tot exprimir »[12].

La Vènus d'Urbin, 1538
Musèu dels Oficis, Florença.

Tician comença enseguida un periòde de pintura mitologica. Pel cabinet de trabalh d'Alfons I d'Este realiza Ofrenda a Vènus, Bacanala del Prado e Bacus e Ariana. Lo pintre i pròva sa capacitat de far tornar vivre los mites antics e d'i aderir en imaginacion. Utilisa coma fonts literàrias Filostrat, Ovid, Catulles, cercant pasmens pas gaire l'erudicion umanista, mas puslèu lo mejan d'evocar lo mond antic d'una mena mai dionisiaca. En 1526, tracta de biais trionfalista un tèma religiós la Pala Pesaro[13]. La Verge es desplaçada cap a drecha. Aquela mena grandiosa n'empacha pas l'artista de pénher al meteis temps de quadres mai intimistas coma la Verge del Conilh o la Desposicion[14]. La Vènus d'Urbin de 1538 revèla encara un còp a l'espectator la capacitat de Tician de presentar una realitat concrèta, un moment e un clima particulars. Amb una seria de retrachs, la Vènus d'Urbin marca la fin del natural « olimpian ».

Lo periòde manierista

[modificar | Modificar lo còdi]
Caín e Abèl, 1542-1544
Basilica de Santa Maria della Salute

En 1527, l'Aretin e Sansovino s'establiquèron a Venècia. Tician e eles venguèron amics que l'ajudèron segur a seguir los desvelopaments del manierisme, fòrça al vam en Itàliia centrala. Los Retraches dels Cesars son executats a aquel epòca pel palais ducal de Màntoa. Quitament s'ara son perduts, son coneguts per de copias o d'estampas. Permeton de comprene l'estil novèl de Tician, jos l'influéncia del manierisme de Giulio Romano. Penchèt enseguida los plafonds de la basilica de Santa Maria della Salute de Venècia. Los personatges son ligats entre eles per des moviments violents e banhant dins una lutz cauda e mobila.

La critica modèrna dona una granda importéncia al trabalh manierista de Tician. Daissa la vision serena, naturalista de son òbra de jovença, per inaugurar de procediments mai liures dins l'imaginacion de las figuras, la creacion d'un clima dramatic, amb un cromatisme mai expressiu. Alara que demorava a Roma (1545-1546), las intrigas de poder de la cort pontificala li inspiran un autre cap d'òbra, lo Retrach de Pau III amb los seus nebòts. Lo retrach de grop que permet a Tician de cercar a rivalizar amb Rafèl, demorèt inacabat sens que se sapiá vertadièrament la causa. Lo papa es setat, envielhit. Tician cerca mai a mostrar lo caractèr del vièlh qu'a mostrar la majestat de sa foncion pontificala. Son nebòt, lo cardenal Alexandre Farnese es setat al reir plan e sembla lo principal decideire de las decisions de l'oncle. A drecha, Oraci Farnese se clina fàcia a l'oncle, li fasent una demanda. Dins Carles Quint a la batalha de Mühlberg pencha en 1548, Tician transforma son subjècte en un simbòl eraldic, maas lo mòstra tanben coma un despòta usat. Aquela tela, realizada pauc abans l'abdicacion de Carles Quint testimònia d’un sens agut de l'analisi[12].

Lo quadre, Caín e Abèl, pòrta sus un subjècte biblic: lo murtre d’Abèl per son fraire Caín. Òbra de plena maduretat de Tician lo penhèt après son retorn de Roma, ont foguèt influenciat par Michelangelo per las formas, l’impetuositat dels movements, la fòrça de las colors. Mòstra al meteis temps una sensibilitat completament autonòma per l'espaci, alunhat de la concepcion del manierisme toscan e roman.

Al primièr plan Abèl, personatge biblic e filh d’Adam e Èva, es tombat pel fraire, lo cap ensangunosit. Son bras drech es leugièrament plegat, coma per parar sa casuda indefungibla. De sa man esquèrra sembla implorar son murtrièr que lo salve tot cercant  desesperadament a demorar ligar a la vida. Son simple vestit de bèstia desvela sa musculatura impressionanta. Lo segond plan nos fa decobrir lo murtrièr, tibat per la violéncia de son gèst, brandissent un baston al dessús del cap pel garçar sul fraire. Alara que sa camba esquèrra es plan tancada sul sol, son autre pé rebuta rudament sa victima, mòstrant tanben los muscles salhents. Lo darrièr plan presenta lo cèl, tormentat, de nivoladas negars menaçantas.

Lo luòc focal natural del nòstre agach es al quite centre de la composition. Es lo pé de Caín que rebuta lo fraire. Aquel punt de luta es marcada per de diagonalas, la « geometria secrèta », que se dessenha respectivament:

  • del canton naut esquèrra, se perlonga dins los nívols e s’acaba per la camba drecha de Caín
  • comença per l’espatla de Caín, seguís lo movement de son pé, puèi la forma de las ròcas.

Aquel cosament marca l’element clau de l’òbra, a saber la violéncia de l’acte e sa crudeltat.

La lutz del quadre es tanben un element fòrça interessant per aquela scèna. De segur la font luminosa, que ven de la mitat del costat drech de la composicion, enlusís pas que parcialament l’accion, perque sol Abèl se tròba dins la lutz. Se pòt i veire un procediment biaisut del pintre per designar Caín coma un èsser escur e marrit; e en consequéncia per enlusir las vertuts de son fraire, a qui Dieu « portèt un agach favorable » (Libre de las Originas: Caín e Abèl, Genèsi 4,4). Mai, la cara de l’assassin es dins l’ombre, per enforça encara l'efièt de personificacion de la luta entre lo Ben e lo Mal. Encara mai las colomnas de nivoladas en rèire plan semblan confirman l'ipotèsi que donan l’impression de sortir del quita còs de Caín, representacion simbolica del caractèr marrit del personatge.

Fin finala, las formas nos donan d'indicis suplementaris per analisar melhor lo quadre. Caín es quilhat, imposant, sas formas de còs son dessenhada per de drechas que se vòlon mens corbas possible, tot gardant una impression de realisme. Al contrari, la posicion de la camba d’Abèl, los braces, las ancas, cercan un dessenh mai sople e redond. Aquel jòc de las corbas e de las drechas conferís a Abel una actitud mai doça, alara que son fraire nos paréis mai regde e dur.

L'escena, caracterizada per una fòrta tension emotive que se libèra dels coses dins de pausas plan en perspectiva, representa una de las fases del conflicte interior. La nuèc se definís per una interaccion complèxa de luces e de rebats que dona un resson dramatic a la composicion.

Lo periòde darrièr

[modificar | Modificar lo còdi]

En 1551, a mai de seissanta ans, Tician se fixa definitivament a Venécia. Son temps es tot ocupat a realizar las comandas dels princes, trabalhant a de novèlas d'expression. Tanben los tèmas profans, la construccion dramatica es mai intens. Morrís abans d'aver acbat sa darrièra òbra, una Pietà destinada al seu tombeèl al Frari, l'acabèt Palma lo Jove[15].

Matèra pincturala e efièts de pintura

[modificar | Modificar lo còdi]

La matèria de la pintura de mai contunh fonduda, pel pels de la bròssa o de la punta dels dets o amb petaç, es pla sovent apausat per de largs fretadises que se superpausan sus la pintura seca qu'es en dejós. Çò que demanda un trabalh sus una fòrça longa durada perque cada jaça deu èsser seca per evitar tota fendilha mai tard. D'aquel fach Tician vira aquelesquadres en cors cap a la paret.

Mas mos tornat descobrir, plan de temps après, le vei d'un autre biais que s'aviá trabalhat de contunh. Los quadre donan tanben l'impression d'èsser inacabats, mas son lo compliment d'una dralha visibla a partir de l'Anonciacion de la Scuola Grande di San Rocco. Lo dessenh de l'entorn e son esboç prealable sus papièr so pas mai necessari. Lo dessenh, de contorns estompats, se bastís dins la pintura e amb los dets [16], progressivament[17]. Las colors e la matèria permeton d'evocar las formas dins aquel trabalh progressiu per jaças successivas, e sovent de l'ombre (primièras jaças, dejós) cap a la lutz (en superfícia). Pasmens un visitor [18] dins lo talhièr de Tician vièlh podèt lo constatar, lo resultat es espectacular e totalament novèl: la fusion de las coulors se realiza dins l'uèlh de l'espectator, que deu pas mai destalhar lo quadre de près mas lo percebre dins son ensems e lo completar pel trabalh de l'uèlh e de l'imaginacion.

Vasari dins Le Vite atribuís atal la tecnica de la pintura al cotèl a Tician[19].

Posteritat

[modificar | Modificar lo còdi]

Influéncias

[modificar | Modificar lo còdi]

Tician aguèt coma disciple Paris Bordone, que lo daissa plan lèu, decebut del pauc d'interés que dona als disciples. Tanben influencièt lo pintre Lorenzo Lotto, Palma lo Vièlh que lo filh ven lo collaborator del mèstre a la fin de sa vida, Pierre Paul Rubens (subretot per las colors). Las òbras de Tician son admiradas dins tota Euròpa: Van Dyck, Nicolas Poussin, Antoine Watteau, Diego Velasquez, Murillo, Rembrandt, Joshua Reynolds, Eugène Delacroix son tanben los eritièrs de Tician, e tanben Tintoretto, Veronese e Giambattista Tiepolo[20].

La recerca de quadres novèls del Tician

[modificar | Modificar lo còdi]
  • Lo 17 de julhet de 2007, una Anglesa vendèt a l'enquant a Market Harborough (Leicestershire) un retrach masculin crompat per pauc pendnet una liquidadion d'eritatge. Amb surpresa, dos corratièrs venent de Londres e se disputan la tela fin finala adjudicada per 200 000 liuras. Seriá del Tician[21].
  • Es dins lo talhièr del Tician que gaireben totas las gravaduras de la Fabrica de Vesale serián estat gravada, e per Calcar, un dels discípols dels mèstre. D'autras gravaduras, subretot vint e cinc taulas fòra del tèxte de la Fabrica, serián del quita Tician.

L'art del retrach e de la figura

[modificar | Modificar lo còdi]

Tician e Van Eyck realizan a despart lo prototipe del retrach oficial del periòde modèrne.

Pendent la segonda mitat del sègle XV, la tecnica de la pintura a l'òli foguèt adoptada per d'artistas italians. Foguèt de segur Antonello de Messine que l'impòrta cap  Venècia en 1475. La tecnica foguèt enseguida adoptada per Giovanni Bellini que la faguèt seuna gaireben a l'epòca. Giorgione enseja de caracteristicas de la pintura a l'òli, coma sa textura, grassa e sople, e son opacitat potenciala. Los artistas començan a trabalhar en jaças successivas, d'en primièr un fons tintat, ombrat enseguida en monocròm, donant lo modelat, puèi cobèrt de mai d'una jaça de glacis tant coma de plans que pren la lutz, l'ensems reauçat al final pels detalhs per d'autres glacis localizats[22], « De glacis... trenta o quaranta ! »[23]. Los pintres venicians escultan pauc a pauc la matèria pincturala e se meten a dissòlvre lo contonr de las formas. Acaban per mermar l'importança del dessenh preparatòri. Es l'origina de la controvèrsia teorica entre l'escola florentina que precica la superioritat de la linha e del dessienh e l'escola veniciana que li oposa lo tocat e lo colorit. La capitada de Tician demora dins son ingeniositat de maridar aqueles dos novelums tecnics. tot lo long de sa carrièra, vivèm dins sas òbras a une transformacion progressiva de son tocat pincturla, totjorn mai estelada e totjorn vibranta.

Se lo dessenh es mens precís, es que los retrachs de Tician fan sovent lo mètre, contra una trentena de centimètres de costat en mejana al sègle XV. Lo retrach en bust es totjorn mai abandonat al benefici del retrach de miègcòs. Lo retrach en pé aparéis alara dins la pintura italiana. Aquelas òbras mai grandas demandan pas a èsser vist de tant près coma los pichons panèls del sègle precedent e lo recul necessari a lor observacion fa inutil los detalhs puntilhoses[24]. A la diferéncia dels seus ainats, Tician cerca a caracterizar los seus modèls sasissent a l'encòp lor aspècte fisic e moral. Tanben cerca a lor insuflar la vida trabalhant sus la justessa de lor agach e de lor expression. Pel Retrach de Carles Quint en pé, utiliza una òbra de Jakob Seisenegger, Tician escafa las disgràcias fisicas de l'emperaire coma menton prognat dels Absborg e dona a son modèl una vitalitat qu'a pas l'òbra copiada sus la natura visibla del modèl[25].

Cronologia de las òbras

[modificar | Modificar lo còdi]
L'eritatge de Giorgione
  • Retrach d'òme, 1500-1525, òli sus tela, 118 × 96 cm, Lovre, París
  • La Naissença d'Adònis, 1505-1510, òli sus panèl, 35 × 162 cm, Musèu civic, Pàdoa[26]
  • Lo Crist portant sa crotz, 1506-1507, tela, 70 × 100 cm, Scuola Grande de San Rocco, Venècia[27]
  • Retrach d'òme, 1508-1510, òli sus toile, Musèu d'art d'Indianapolis
  •  Retrach de l'òme de capèl roge, v. 1510, òli sus tela, 82 × 71 cm, Frick Collection, Nòva York
  •  Retrach de Nicolas Perrenot de Granvelle, sègle XVI, òli sus panèl, 106 × 90 cm, musèu del Temps, Besançon
  • L'Arcàngel Rafèl e Tobias, 1507-1508, òli sus fusta, 170 × 146 cm, Gallerie dell'Accademia de Venise
  • Idila rustica, 1507-1508, òli sus panèl, 46 × 144 cm, Fogg Art Museum, Cambridge
  • Concèrt campèstre, 1509, tela, 105 × 137 cm, Lovre, París
  • Lo Cardenal Jòrdi d'Armanhac ambaissador a Venécia e son secretari G. Philandrier, sègle XVI, òli sus tela, Lovre, París
  • Orfèu e Euridice, v. 1508, òli sus panèl, 70 × 100 cm, Acadèmia Carrara, Bergam
  • La Verge amb l'Enfant entre sant Antòni de Pàdoa e sant Ròc, v. 1510, òli sus tèla, 92 × 133 cm, Musèu del Prado, Madrid
  • Sant Marc en majestat acompanhat dels sants Còsma e Damian, de sant Ròc e de sant Sebastian (retaule de sant Marc), v. 1510, fusta, 218 × 149 cm, Basilica de Santa Maria della Salute de Venècia. Venent de la glèisa de Santo Spirito in Isola e èra destinada a contrar la pèsta[27]
  • La Femna del miralh, 1510-1520, 99 × 76 cm, Lovre, París
  • La Verge d'Egipte, v. 1510-1511, panèl, 65 × 83 cm, Kunsthistorisches Museum de Viena
  • La Santa Familha, v. 1510, òli sus tela, 99 × 139 cm, National Gallery, Londres
  • Retrach de dòna dich La Schiavona, 1510-1512, huile sur toile, 119 × 96 cm, National Gallery, Londres
  • Noli me tangere, 1510-1515, òli sus tela, 109 × 91 cm, National Gallery, Londres
  • Retrach d'un pintre venician (Giovanni Bellini (?)), 1511-1512, òli sus tela, 80 × 66 cm, Statens Museum for Kunst, Copenaga
  • Pietro Aretino, primièr retrach, 1512, òli sus tela, Galerie Palatine, Palais Pitti, Florença
  • Retrach d'òme (dich L'Ariosta), v. 1512, òli sus tela, 81 × 66 cm, National Gallery, Londres
  • Las Tres Edats de l'òme, v. 1512-1514, òli sus tela, 90 × 151 cm, National Gallery of Scotland, Edimborg[28]
  • Lo Concèrt, 1512-1513, òli sus tela, 86 × 123 cm, Galerie Palatine, palais Pitti, Florença[29]
  • Retrach d'òme, v. 1512-1513, òli sus tela, Alte Pinakothek, Munic
  • Gojat del capèl, 1512-1515, òli sus tela, 100 × 84 cm, National Gallery, Londres
  • Retrach de Jacopo Sannazaro, 1514-1518, òli sus tela, Royal Collection, Reialme Unii[30]
  • Retrach del mètge Gian Giacomo Bartolotti da Parma, v. 1515, òli sus tela, 88 × 76 cm, Kunsthistorisches Museum de Viena
  • Lo Crist e la femna adultèra, 1512-1515, tela, 82 × 136 cm, Kunsthistorisches Museum de Viena
  • Amor sacrat, Amor profan, 1514, òli sus tela, 118 × 279 cm, Galariá Borghese, Roma[31]
  • Flora, 1514, òli sus tela, 80 × 63 cm, Galariá dels Oficis, Florença[29]
  • Lo Festin dels Dieud, 1514-1529, avmb Giovanni Bellini, òli sus tela, 170 × 188 cm, National Gallery of Art, Washington[32]
  • Madona de la cirièras, v.1515, òli sus fusta transferida sus tela 81 × 100 cm, Kunsthistorisches Museum de Viena
  • Judit amb la tèsta d'Olofèrn, v. 1515, òli sus tela, 89 × 73 cm, Galariá Doria-Pamphilj, Roma
  • Verge amb l'Enfant amb de sants (Conversacion sacrada), 1515-1518, òli sus fusta, Gemäldegalerie Alte Meister, Drèsda
  • Verge amb l'Enfant amb de sants, v. 1520, pipol, 92 × 138 cm, Kunsthistorisches Museum de Viena
  • Verge amb l'Enfant amb los sants Esteve, Jeròni e Maurici, v. 1520, òli sus tela, 108 × 132 cm, Lovre, París
  • Gojata en ròba negra, v. 1515, Kunsthistorisches Museum de Viena[33]
  • Flora, 1515-1517, òli sus tela, 79 × 63 cm, Musèu dels Oficis, Florença
  • Violanta (La Bella Gatta), 1515-1518, òli sus tela, 65 × 51 cm, Kunsthistorisches Museum de Viena
  • L'Assompcion de la Verge, 1516, bois, 690 × 360 cm, Glèisa de Santa Maria Gloriosa dei Frari, Venècia.
  • L'Argent del Tribut, v. 1516, 75 × 56 cm, Gemäldegalerie Alte Meister, Drèsda
  • Retrach d'òme amb un capèl roge, v. 1516, òli sus tela, 82 × 71 cm, Frick Collection, Nòva York[34]
  • Tarquin e Lucrèci, 1516-1517, òli sus pibol, 82 × 68 cm, Kunsthistorisches Museum
  • Retrach d'un gentilòme (Tommaso Mosti), 1516-1518, òli sus tela, 85 × 67 cm, Galariá Palatina, palais Pitti, Florença[29]
  • Vènus sortissent de l'aiga o Vènus Anadiomèna, 1520, òli sus tela, 76 × 58 cm, National Gallery of Scotland, Edimborg
  • Lo Bravo, 1520, tela, 75 × 67 cm, Kunsthistorisches Museum, Viena. Longtemps atribuit a Giorgione
  • L'Òme del gant, v. 1520, tela, 100 × 89 cm, Lovre, París
  • Per una de las cambras d'albastre d'Alfons d'Este, 1518-1519, conservadas al musèu del Prado, Madrid:
    • La Bacanala dels Andrians, Peintura sus tela, 175 × 193 cm
    • L'Ofrenda a Vènus
  • Retaule Pesaro, 1519-1526, toile, 478 × 266 cm, glèisa de Santa Maria Gloriosa dei Frari, Venècia[27]
  • Bacus e Ariana, vèrs 1520-23, òli sus tela, 175 × 190 cm, National Gallery, Londres
  • Sant Cristòl, 1523-1524, fresca, 310 × 186 cm, Palais dels Dòges, Venècia[27]
  • Retrach d'Alfons d'Este, 1523-1524, Metropolitan Museum, Nòva York[22]
  • Lo Transpòrt del Crist cap al tombèl, vèrs 1525, tela, 148 × 212 cm, Lovre, París
  • La Verge de conilh, 1525-1530, toile, 71 × 87 cm, Lovre, París
Lo Periòde manierista
  • Retrach de Federico II Gonzaga, v. 1525, òli sus tela, 125 × 99 cm, Musèu del Prado, Madrid[35]
  • Retrach de Frederic de Gonzag, 1525-1528, Kunsthistorisches Museum, Viena[22]
  • Retrach de Vicenzo Mosti, v. 1526, òli sus panèl transferit sus tela, 85 × 66 cm, Galariá Palatina, Palais Pitti, Florença
  • retrach de Girolamo Fracastoro, v. 1528, òli sus tela, 84 × 73 cm, National Gallery, Londres[36]
  • Retrach de Laura Eustochia, v. 1529, òli sus tela, 118 × 93 cm, Colleccion privada
  • Retrach de Jacopo (Giacomo) Dolfin, v. 1532, òli sus tela, Musèu d'art de la comtat de Los Angeles
  • Carles Quint e son can, 1533, òli sus tela, 194 × 113 cm, Musèu del Prado, Madrid
  • Retrach d'Alfonso d'Avalos, Marqués de Vasto, en armadura amb un page, 1533, òli sus tela, 110 × 80 cm, J. Paul Getty Museum, Los Angeles
  • Retrach d'Isabèla d'Este, 1534-1536, òli sus tela, 102 × 64 cm, Kunsthistorisches Museum de Viena
  • Retrach d'Eleonòra Gonzag, duquesa d'Urbin, 1537, òli sus tela, 114 × 103 cm, Galariá dels Oficis, Florença
  • Los Pelegrins d'Emmaüs, 1530, Lovre, París
  • Allegoria conjugala, (dicha a tòrt Allegoria d'Alfons d'Avalos), v. 1530, òli sus tela, 123 × 107 cm, Lovre, París
  • Retrach d'una gojata, ans 1530, òli sus tela, 96 × 75 cm, Musèu de l'Ermitatge, Sant Petersborg[37]
  • Mart, Vènus e Amor, v. 1530, òli sus tela, 97 × 109 cm, Kunsthistorisches Museum de Viena
  • Madòna Aldobrandini, v. 1532, òli sus tela, 101 × 142 cm, National Gallery, Londres
  • Maria Magdalena o Magdalena penitentea, 1533-1535, òli sus fusta, 84 × 69 cm, Galariá Palatina, palais Pitti, Florença
  • Jupiter e Antiòpa (Pardo Vènus), 1535-1540, retocat v. 1560, òli sus tela, 196 × 385 cm, Lovre, París
  • Retrach del cardenal Ipolit de Medici en costuma ongrés, 1533, òli sus tela, 139 × 107 cm, Galariá Palatina, palais Pitti, Florença[29]
  • Presentacion de la Verge al Temple, 1534-38, tela, 345 × 775 cm, Gallerie dell'Accademia de Venise. Se trobava dins l'Albergo de la Scuola Grande della Carita.
  • Retrach de femna (La Bella), 1536, òli sus tela, 89 × 75,5 cm, Galeria Palatina, palais Pitti, Florença[29]
  • Retrach de Francés Maria della Rovere, duc d'Urbin, 1536, òli sus tela, 114 × 103 cm, Galariá dels Oficis, Florença[29]
  • Vènus d'Urbin, 1538, òli sus tela, 119 × 165 cm, Musèu dels Oficis, Florença
  • [[Francés Ièr de França|Francés Ièrsègle i]] (1494-1547), rei de França, 1538, tela, 201 × 134 cm, Lovre, París
  • Sant Joan Baptista al desert, 1540, tela, 201 × 134 cm, Gallerie dell'Accademia de Venise
  • Retrach de Benedetto Varchi, 1540, òli sus tela, 117 × 91 cm, Kunsthistorisches Museum
  • Retrach del Cardenal Pietro Bembo, v. 1540, òli sus tela, National Gallery of Art, Washington DC
  • Lo Marqués de Vasto arengant sas tropas, 1540-1541, òli sus tela, 223 × 165 cm, Musèu del Prado
  • Retrach de Clarisse Strozzi, 1542, òli sus tela, 115 × 98 cm, Gemäldegalerie
  • Lo Coronament d'espinas, 1540-1542, fusta, 303 × 180 cm, Lovre, París. Comandat per la Confrairiá de la Santa Corona per lor capèla milanesa de Santa Maria delle Grazie[38]
  • Verge amb l'Enfant al boisson ardent, non datada, Gallerie dell'Accademia de Venise[39]
  • Lo Dòge Nicolo Marcello, 1542, musées du Vatican, Roma
  • Caterina Cornaro en Santa Caterina d'Alexàndria, 1542, pintura, 102,5 × 72 cm, Musèu dels Oficis, Florença
  • Ranuccio Farnese, 1542, òli sus tela, 90 × 74 cm, National Gallery of Art, Washington
  • Retrach del Cardenal Pietro Bembo, v. 1542, òli sus tela, 119 × 100 cm, Musèu Capodimonte
  • Basilica de Santa Maria della Salute, plafond de la granda sacristia, Venècia, 1542-1544. A l'origina sul plafond de lla glèisa de Santo Spirito in Isola[40]:
    • Caín e Abèl, tela, 298 × 282 cm
    • David e Goliat, tela, 300 × 285 cm
    • Lo Sacrifici d'Isaac, tela, 328 × 284 cm
  • Retrach de Pau III, tèsta descobèrta, 1543, òli sus tela, 114 × 89 cm, Musèu Capodimonte, Nàpols
  • Pau III e nebòts, 200 × 173 cm e Pau III amb un "camauro, 126 × 103 cm, v. 1545, òli sus tela, Musèu Capodimonte, Nàpols[41]
  • Retrach de Sperone Speroni, 1544, Civico Luigi Baldin, Trevís[42]
  • Cardenal Pietro Bembo (1470-1547), 1545, òli sus tela, 114 × 97 cm, Musèu Capodimonte, Nàpols
  • Daniele Barbaro, v. 1545, òli sus tela, 81 × 69 cm, Musèu del Prado, Madrid
  • Retrach del Dòge Andrea Gritti, v. 1545, òli sus tela, 133 × 103 cm, National Gallery of Art, Washington DC
  • Ecce Homo, 1543, tela, 242 × 361 cm, Kunsthistorisches Museum de Viena[43]. Comanda del marcand flamand Giovanni d'Anna (Van Haanen) establit a Venècia[44]
  • La Familha Vendramin, 1543-1547, òli sus tela, 206 × 301 cm, National Gallery, Londres[45]
  • Retrach de Gojata, v. 1545, òli sus tela, 85 × 75 cm, Musèu Capodimonte, Nàpols[46]
  • Danaéèa, vers 1545, Musèu Capodimonte, Nàpols
  • Danaèa, 1546-1453, òli sus tela, 120 × 187 cm, Musèu de l'Ermitatge, Sant Petersborg[37]. La tresena version foguèt realizada dins lo darrièr periòde del Tician en 1564.
  • Vènus amb l'organista e Cupidon, 1548, Musèu del Prado, Madrid
  • Vènus amb l'organista e un canhòt, v. 1550, òli sus tela, 138 ×  222, Musèu del Prado, Madrid
  • Ecce homo, 1548, Musèu del Prado, Madrid
  • Retrach de l'òme vièlh (Pietro Cardinal Bembo), 1545, òli sus tela, Musèu de las bèlas arts (Budapèst)
  • Cardinal Alessandro Farnese, 1545-46, òli sus tela, 96 × 43 cm, Musèu Capodimonte, Nàpols
  • Giulia Varano, duquesa d'Urbin, 1545-1547, òli sus panèl, 113 × 87 cm, Palais Pitti, Florença[47]
  • Retrach d'un gentilòme dich Lo gentilòme anglés, 1545, òli sus tela, 111 × 96 cm, Galariá Palatina, palais Pitti, Florença
  • Retrach de Pier Luigi Farnese, Duc de Parma en Armadura, v. 1546, òli sus tela, 111 × 87 cm, Musèu Capodimonte, Nàpols[48]
  • Retrach d'Isabèla de Portugal, 1548, Musèu del Prado, Madrid
  • Lo castig de Sisif, 1548-1549, òli sus tela, 237 ×  216, Musèu del Prado, Madrid
  • Lo castig de Titi, 1548-1549, òli sus tela, 253 ×  217, Musèu del Prado, Madrid
  • Retrach de l'Aretin, 1545, òli sus tela, 97 × 78 cm, Galariá Palatina, palais Pitti, Florença[49]
  • Pietro Aretino, 1548-1551, òli sus tela, 102 × 86 cm, Frick Collection, New York. un dels tres fach per Tician de son amic l'Aretin
  • Charles Quint a la batalha de Muehlberg (allegoria), 1549, Musèu del Prado, Madrid
  • L'Almònia de sant Joan, 1549-1550, tela, 229 × 156 cm, glèisa de Sant Joan l'Almonièr, Venècia[40]
  •  Felip II d'Espanha, 1545-1556, 93 ×  107, Musèu d'art de Cincinnati[50]
  • Felip II d'Espanha, 1549-1550, òli sus tela, 103 ×  82, Musèu del Prado, Madrid
  • Retrach d'una femna e sa filha, v. 1550, Colleccion privada
  • Adam e Eva, v. 1550, òli sus tela, 240 ×  186, Musèu del Prado, Madrid
  • Retrach de Felip II d'Espanha, v. 1550, Galariá Palatina, Palais Pitti, Florença[51]
  • Retrach del grand elector Jona Frederic de Saxònia, v. 1550, òli sus tela, 103 ×  83, Kunsthistorisches Museum de Viena[52]
  • Salomèa amb la tèsta de sant Joan Baptista, v. 1550, òli sus tela, 87 ×  80, Musèu del Prado, Madrid
  • Un monge amb un libre, v. 1550, òli sus tela, 84 × 74 cm, National Gallery of Victoria, Melbourne
  • Un cavalièr de Malta amb un relòtge, v. 1550, òli sus tela, 122 × 101 cm, Musèu del Prado, Madrid[53]
  • Maria Magdalena, 1550-1560, òli sus tela, 128 ×  103, Musèu Capodimonte, Nàpols
  • Magdalena penitenta, 1555-1565, òli sus tela, 107 × 93 cm, J. Paul Getty Museum, Los Angeles
  • Retrach d'un comandant en cap, 1550-1555, òli sus tela, 229 ×  155, Château Wilhelmshöhe, Kassel[54]
  • Retrach de Felip II d'Espanha (1527-1598), 1551, òli sus tela, 193 ×  111, Musèu del Prado, Madrid[55]
  • Retrach del Cardenal Cristoforo Madruzzo, 1552, òli sus tela, 210 ×  109, Musèu d'Art de São Paulo
  • L'Adoracion de la Santa Trinitat, 1552-1554, Pintura sus tela, 346 ×  240, Musèu del Prado, Madrid
  • Danaèa recebant la pluèja d'aur, 1553, òli sus tela, 130 ×  181, Musèu del Prado, Madrid
  • Lo Crist, un ortalièr, 1553, òli sus tela, 68 ×  62, Musèu del Prado, Madrid
  • Mater Dolorosa , 1554, òli sus tela, 68 × 61 cm, Musèu del Prado, Madrid
  • Vènus del miralh, 1554-1555, National Gallery, Washington
  • Retrach del Dòge Francesco Venier, 1554-1556, òli sus tela, 113 × 99 cm, Musèu Thyssen-Bornemisza, Madrid[56]
  • Mater Dolorosa mans obèrtas, 1555, òli sus tela, 68 × 53 cm, Musèu del Prado, Madrid
  • Retrach d'una dama, v. 1555, òli sus tela, National Gallery of Art, Washington DC
  • Retrach de dama, v. 1555, òli sus tela, 102 × 86 cm, Gemäldegalerie Alte Meister, Drèsda
  • Autoretrach, 1555-1562, òli sus tela, Gemäldegalerie (Berlin)
  • Annonciacion, v. 1557, òli sus tela, 280 ×  193, Musèu Capodimonte, Nàpols
  • Lo Martiri de sant Laurenç, 1557-1559, tela, 493 × 277 cm, Glèisa dei Gesuiti, Venise. Ven de la glèisa destruida dei Crociferi[40]
  • Retrach de Fabrizio Salvaresio, 1558, òli sus tela, 112 ×  88, Kunsthistorisches Museum de Viena[57]
  • Retrach de Cardenal Filippo Archinto, 1558, òli sus tela, 115 ×  88, Musèu d'art de Filadèlfia
  • L'Argent del Tribut, 1560-1568 belèu començada en 1540, òli sus tela, 112 × 103 cm, National Gallery, Londres
  • La Saviessa, v. 1560, òli sus tela, 177 ×  177, Libreria Marciana, Venècia
  • Retrach d'un òme al mantèl d'ermina, v. 1560, tela, 116 × 89 cm, Kunsthistorisches Museum de Viena
  • La Mòrt d'Acteon, 1555-1575, òli sus tela, 179 × 198 cm, National Gallery, Londres
  • Diana e Acteon, 1559, colleccion privada del duc de Sutherland, expausada dempuèi 2009 per rotation de 5 ans a la National Gallery of Scotland e a la National Gallery de Londres, après venta publica[58].
  • Vènus e Amor amb un jogaire de laüt, v; 1560, òli sus tela, 150 × 197 cm, Fitzwilliam Museum, Cambridge[54]
  • Vènus e Adonis, date ?, òli sus tela, 183 × 189 cm, Dulwich Picture Gallery[59]
  • Vènus e Adonis, v. 1560, òli sus, 160 × 196 cm, J. Paul Getty Museum, Los Angeles
  • Lo Raubament d'Euròpa, date ? òli sus tela, 47 × 51 cm, Dulwich Picture Gallery[60]
  • Lo Raubament d'Euròpa, 1560-62, 178 ×  205, Isabella Stewart Gardner Museum, Boston
  • Diana e Callisto, 1566, color sus tela, 183 ×  200, Kunsthistorisches Museum
  • Diana e Callisto, 1559, colleccion privada del duc de Sutherland, expausat a la National Gallery of Scotland.
  • Maria Magdalena repentanta, ans 1560, òli sus tela, 118 × 97 cm, Musèu de l'Ermitatge, Sant Petersborg[37]
  • Retrach de Lavinia (sa filha ?), 1560-1565, òli sus tela, Gemäldegalerie Alte Meister, Drèsda
  • L'Annonciacion, 1560-1565, toile, 403 × 235 cm, Glèisa de San Salvador, Venècia[40]
  • Retrach d'un òme amb una palma, 1561, òli sus tela, 138 × 116 cm, Gemäldegalerie Alte Meister, Drèsda[61]
  • Agonia dins lo jardin dels Olivièrs, 1562, òli sus tela, 76 × 136 cm, Musèu del Prado, Madrid[62]
  • Danaèa, 1564, Òli sus tela, 135 × 152 cm, Kunsthistorisches Museum de Viena
  • Autoretrach, 1565-1570, òli sus tela, 86 ×  69, Musèu del Prado, Madrid
  • La Verge alachant l'Enfant, 1565-1575, òli sus tela, 76 × 63 cm, National Gallery, Londres
  • Allegoria de la Prudéncia, 1566, National Gallery, Londres
  • Enfant amb de cans dins un païsatge, òli sus tela, 99 × 117 cm, Musée Boijmans Van Beuningen, Rotterdam[63]
  • Jacopo de'Strada, 1567-1568, tela, 125 × 95 cm, Kunsthistorisches Museum de Viena
  • Felip II ofrís la victòria de Lepant al prince Ferrand al cèl, 1572-1575, òli sus tela, 335 × 274 cm, Musèu del Prado, Madrid
  • Gojata amb la forradura, Data ?, òli sus tela, 91 × 66 cm, Dulwich Picture Gallery, près de Londres[64]
  • Gojata amb la forradura, 1576, toile, 95 × 63 cm, Kunsthistorisches Museum de Viena
  • Transpòrt cap al  Crist al tombèl, 1559, òli sus tela, 136 ×  174, Musèu del Prado, Madrid
  • Lo Pòrtement de la crotz, v. 1565, òli sus tela, 67 × 77 cm, Musèu del Prado, Madrid[65]
  • Retrach d'òme (L'Òme malaut), 1568, òli sus tela, 81 × 60 cm, Galariá dels Oficis, Florença[29]
  • Tarquin e Lucrècia, ans 1570, musèu de las bèlas arts, Bordèu.
  • Lo Viòl de Lucrècia, 1571, Fitzwilliam Museum, Cambridge[22]
  • La Nimfa e lo Pastre, v. 1570, toile, 150 × 187 cm, Kunsthistorisches Museum, Viena[66]
  • L'Annonciacion, vèrs 1570, San Salvatore, Venècia.
  • La Religion al secors d'Espanha, 1572-1575, òli sus tela, 168 × 168 cm, Musèu del Prado, Madrid
  • Sant Sebastian, vèrs 1505, òli sus tela, 210 × 115 cm, Musèu de l'Ermitatge, Sant Petersborg[37].
  • Pietà, 1570-1576, tela, 378 × 347 cm, Gallerie dell'Accademia de Venise. Ticiann destinava l'òbra al seu tombèl mas i venguèt jamas[40]

Notas e referéncias

[modificar | Modificar lo còdi]
  1. ↑ Vasari
  2. ↑ LeMonde.fr, A Londres, querelle entre M. Brown et M. Cameron sur l'âge de la mort du Titien, sur [1]
  3. ↑ Véronique Prat Titien, ou la gloire de Venise, 15/10/2007
  4. ↑ La data exacta es desconeguda.
  5. ↑ Sèrva publica destinada als marcands alemands.
  6. ↑ Aquò fa dificil l'atribucion d'unes quadres a un o l'autre pintre.
  7. ↑ Jacques Guillerme, Anatomie artistique, Encyclopædia Universalis, DVD, 2007
  8. ↑ Augusto Gentili, 2012, page 99.
  9. ↑ Vejatz los escrichs de Daniel Arasse per un analisi detalhat.
  10. ↑ Pascal Bonafoux, Titien ou l'art plus fort que la nature : être Apelle, sur [2]
  11. ↑ Pasmens Françoise Bardon conclutz son parcors istoriografic de biais d'atribucions, sens certitud, per un blocatge de l'alternativa Giorgione/Tician.
  12. ↑ 12,0 et 12,1 Philippe Piguet, C’est avec Titien que naît le portrait psychologique, L'Œil - N° 585 - Novembre 2006, in [3]
  13. ↑ Aquela òbra pencha per la glèisa de Santa Maria Gloriosa dei Frari se trapa sus la paret nòrd de la nau.
  14. ↑ Los dos quadres se veson al Lovre
  15. ↑ Anne Pallucchini, Article Titien, Encyclopædia Universalis, DVD, 2007
  16. ↑ Palma le Jove que lo tesmòni es contat dins La Traça de l'artista: Leonard e Tician, David Rosand
  17. ↑ Comparats a aqeles dels artistas de la Renaissença, los dessenhs de Tician son pauc nombroses.
  18. ↑ Palma lo Jove dont lo testimòni es contat dins La Traça de l'artista: Leonard e Ticiann, David Rosand
  19. ↑ Les Vies des meilleurs peintres, sculpteurs et architectes, traduccion francesa e edicion comentada jos la direccion d'André Chastel, París, Berger-Levrault, collection Arts, 12 volumes (1981-1989).
  20. ↑ Georges Lafenestre, Titien, Imago Mundi
  21. ↑ Jornal Le Monde, 20 juillet 2007, article de Marc Roche.
  22. ↑ 22,0 22,1 22,2 et 22,3 (fr)Williams Jay Titien et son temps ed:Time-Life Books Inc. 1978
  23. ↑ ibid., citacion apocrifa del Tician
  24. ↑ Dictionnaire de la peinture, sous la direction de Michel Laclotte et Jean-Pierre Cuzin, Paris, 1996, (coll.
  25. ↑ Johannes Wilde, Titien portraitiste, De Bellini à Titien, texture, forme, couleur dans l'art vénitien, Paris, 1993, p. 233-288
  26. ↑ Naissença d'Adònis, 1505-1510, Padòa
  27. ↑ 27,0 27,1 27,2 et 27,3 Giovanna Nepi Sciré La Peinture dans les musées de Venise Ed: Place des Victoires 2008 605p., p.246-253, ISBN 9782809900194
  28. ↑ Las Tres Edats, Edimburg
  29. ↑ 29,0 29,1 29,2 29,3 29,4 29,5 et 29,6 (fr)Le Musée des Offices et le Palais Pitti, La Peinture à Florence, Ed: Place des Victoires 2000 685p. p.261-269 ISBN 2844590063
  30. ↑ Jacopo Sannarazo, Colleccion reiala, UK
  31. ↑ Amor sacrat e profan, V. Borghese
  32. ↑ Lo Festin dels Dieus
  33. ↑ Femna de nègra, Viena
  34. ↑ (en) Bernice Davidson Paintings from the Frick Collection ed:Harry N. Abrams, Incorporated, New York, 1990, p. 39-40|, ISBN 0810937107
  35. ↑ Frederic II, Prado
  36. ↑ Girolamo Frascato, Londres
  37. ↑ 37,0 37,1 37,2 et 37,3 (fr)Mikhaïl Piotrovski Ermitage ed:P-2 ART PUBLISHERS, v.2001 p. 109
  38. ↑ Vincent Pomarède 1001 peintures au Louvre, De l’Antiquité au XIXème siècle, ed: Musée du Louvre éditions, 2005, 589p., p.320-322, ISBN 2350310329
  39. ↑ Madòna al boisson ardent, Venècia
  40. ↑ 40,0 40,1 40,2 40,3 et 40,4 (fr) Giovanna Nepi Sciré La Peinture dans les musées de Venise Ed:Place des Victoires 2008 605p. p.266-271 ISBN 9782809900194
  41. ↑ (en)Nicola Spinosa The National Museum of Capodimonte ed:Electa Napoli 1996, p.81-85 ISBN 8843556002
  42. ↑ Sperone Speroni, Trevís
  43. ↑ Ecce Homo, 1543, Viena
  44. ↑ (fr) Wolfgang Prohaska Le Kunsthistorisches Museum de Vienne, Peinture ed: C.H. Beck/Scala Books, 2001 p. 17, 24, 27, 30 ISBN 3 406 47459 4
  45. ↑ Familha Vendramin,1543-1547, Londres
  46. ↑ Gojata, v. 1545, Nàpols
  47. ↑ Giulia Varano, 1545-1547, Palais Pitti
  48. ↑ Pèire loís Farnese, v. 1546, Nàpols
  49. ↑ Aretin, 1545, Palais Pitti
  50. ↑ Filip II, Cincinnati
  51. ↑ (fr) Françoise Pitt-Rivers Balzac et l’art ed:Sté Nelle des Editions du Chêne 1993 p. 121 ISBN 2851087991
  52. ↑ Grand Elector de Saxònia, v. 1550, Viena
  53. ↑ Cavalièr de Malta, Madrid
  54. ↑ 54,0 et 54,1 (fr) James Stourton Petits Musées, grandes collections, Promenade à travers l’Europe ed:Scala 2003
  55. ↑ Filip II, 1551, Madrid
  56. ↑ (fr) Erich Lessing La Renaissance italienne 1985 ISBN 2218072556
  57. ↑ Fabrizio Salvaresio, Viena
  58. ↑ 'Diana and Actaeon' is secured for the nation, The National Gallery, février 2009
  59. ↑ Vènus e Adònis, Dulwich
  60. ↑ Raubament d'Euròpa, Dulwich
  61. ↑ L'Òme de la palma, 1561, Drèsda
  62. ↑ Jardin dels Olivièrs 1562, Madrid
  63. ↑ Enfant amb de cans, Rotterdam
  64. ↑ Femna de la Forradura, Dulwich
  65. ↑ (fr)Idées reçues, problèmes et incertitudes, Universitat de Genèva
  66. ↑ Ninfa e pastre, v. 1570, Viena

Annèxes

[modificar | Modificar lo còdi]

Bibliografia

[modificar | Modificar lo còdi]
  • Titien, une carrière européenne, Annie Yacob, L'Objet d'art, hors série N°27, p. 20-31.
  • Françoise Bardon, Le Concert champêtre, Paris, 1995-1996, 2 vol. ISBN: 2-911105-05-2 et ISBN: 2-911105-01-X.
  • Marcel Brion, Titien, Somogy, 1971
  • Alexandre Dumas, Titien, 2007
  • Augusto Gentili, Titien, Actes Sud, 2012, (ORE cultura, 2012, pour l'édition italienne), 431 pages, 28,5 × 33,5 cm
  • Augusto Gentili, Da Tiziano a Tiziano : Mito e allegoria nella cultura veneziana del Cinquecento , Rome, Bulzoni Editore, 1997
  • Roberta Giorgi, Tiziano Venere, Amore e il Musicista in cinque dipinti, Rome, Gangemi Editore, 1990
  • Rona Goffen, Titian's Women, New Haven et Londres, Yale University Press, 1997
  • Goffen (dir.), Titian's Venus of Urbino, Cambridge University Press, 1997
  • Humfrey Peter, Titien, Phaidon, 2007
  • Rodolfo Pallucchini, Tiziano, Florença, Sansoni Editore, 1969
  • Erwin Panofsky, Le Titien : Question d'iconographie, Paris, Hazan, 2004
  • John Pope-Hennessy, Titien, Gallimard, 2004
  • Harold Wethey, The Paintings of Titian, Londres, Phaidon Press : I. The Religious Paintings, 1969 ; II. The Portraits, 1971 ; III. The Mythological and Historical Paintings, 1975
  • Titien, Tintoret, Véronèse... Rivalités à Venise, Catalogue d'exposition, ouvrage collectif sous la direction de Vincent Delieuvin et Jean Habert. Coédition : Hazan et musée du Louvre, Édition 2009, 480 pages, 290 illustrations.
  •  {{{títol}}}. ISBN 2700030230. 

Article connèxe

[modificar | Modificar lo còdi]

Liens externes

[modificar | Modificar lo còdi]
■ Giorgio Vasari cita Tician e descriu sa biografia dins Le Vite : Page ?? - edicion 1568
Recuperada de « https://oc.wikipedia.org/w/index.php?title=Tician&oldid=2453408 »