ਗੁਲਾਮ ਮੁਸਤਫਾ ਖਾਨ
ਗੁਲਾਮ ਮੁਸਤਫਾ ਖਾਨ ڈاکٹر غلام مصطفیٰ خان | |
|---|---|
| ਜਨਮ | 23 ਸਤੰਬਰ 1912 |
| ਮੌਤ | 25 ਸਤੰਬਰ 2005 (ਉਮਰ 93)[1] |
| ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ | ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ |
| ਨਾਗਰਿਕਤਾ | ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ |
| ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ | ਇਸਲਾਮ ਅਤੇ ਸੂਫ਼ੀਵਾਦ, ਉਰਦੂ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨ |
| ਪੁਰਸਕਾਰ | ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਵੱਲੋਂ ਸਿਤਾਰਾ-ਏ-ਇਮਤਿਆਜ਼[1] |
| ਵਿਦਿਅਕ ਪਿਛੋਕੜ | |
| ਵਿਦਿਅਕ ਸੰਸਥਾ | ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਅਲੀਗੜ੍ਹ |
| ਸੰਸਥਾ | ਸਿੰਧ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਉਰਦੂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ |
ਗੁਲਾਮ ਮੁਸਤਫਾ ਖਾਨ, ਐਸਆਈ (ਉਰਦੂ: ڈاکٹر غلام مصطفیٰ خان) (23 ਸਤੰਬਰ 1912 - 25 ਸਤੰਬਰ 2005) ਇੱਕ ਖੋਜਕਾਰ, ਸਾਹਿਤ ਆਲੋਚਕ, ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨੀ, ਲੇਖਕ, ਵਿਦਵਾਨ ਦੇ ਉਰਦੂ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨ, ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਨਕਸ਼ਬੰਦੀ ਦੇ ਕ੍ਰਮ ਸੂਫ਼ੀਵਾਦ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਨੇਤਾ ਸੀ।[2]
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ
[ਸੋਧੋ]ਉਸ ਦਾ ਜਨਮ 23 ਸਤੰਬਰ 1912 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਜਬਲਪੁਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। 1928 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਨੌਂਵੀਂ ਜਮਾਤ ਅੰਜੂਮਨ ਇਸਲਾਮੀਆ ਹਾਈ ਸਕੂਲ, ਜਬਲਪੁਰ ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਬਾਕੀ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਲਈ ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਅਲੀਗੜ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਉੱਚ ਵਿਦਿਆ ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਉਰਦੂ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਵਿੱਚ ਐਲਐਲਬੀ ਅਤੇ ਐਮਏ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 1947 ਵਿੱਚ 12 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਫਾਰਸੀ ਕਵੀ ਸਈਦ ਅਸ਼ਰੂਦੀਨ ਹਸਨ ਗਜ਼ਨਵੀ ਉੱਤੇ ਆਪਣੀ ਪੀਐਚਡੀ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। 1959 ਵਿਚ, ਉਸ ਨੂੰ ਨਾਗਪੁਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਭਾਰਤ ਦੁਆਰਾ ਡੀ. ਲਿਟ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੌਰਾਨ ਇਸ ਨੂੰ ਅਮਰਾਵਤੀ ਦੇ ਕਿੰਗ ਐਡਵਰਡ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਲੈਕਚਰਾਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੂੰ ਕਰਾਚੀ ਵਿੱਚ ਉਰਦੂ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ, ਉਸਨੇ ਸਿੰਧ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਉਰਦੂ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਮੁਖੀ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵੀ ਨਿਭਾਈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਅਕਾਦਮਿਕ ਸੇਵਾਵਾਂ ਬਦਲੇ ਉਸਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੱਧਰਾਂ ਦੇ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਨਕੋਸ਼ ਪੁਰਸਕਾਰ, ਇਕਬਾਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਤੇ ਨਿਸ਼ਾਨ-ਏ-ਸਿਪਸ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਉਸਨੇ ਕਈ ਖੋਜ ਪੱਤਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ, ਅਨੁਵਾਦ ਅਤੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੇ, ਜਿਹਨਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਤਕਰੀਬਨ 93 ਹੈ। ਇਕਬਾਲ ਅਤੇ ਕੁਰਾਨ ਬਾਰੇ ਉਸ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਤੇ ਲਿਖੀ ਗਈ ਸਰਬੋਤਮ ਪੁਸਤਕ ਵਜੋਂ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਦਰਾ-ਏ-ਅਦਬੀਅਤ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ (ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਸਾਹਿਤ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ) ਦੁਆਰਾ ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਗੁਲਾਮ ਮੁਸਤਫਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਕ ਨੇਤਾ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵਿਦਵਾਨ ਜਿਵੇਂ ਇਬਨ-ਏ-ਇਨਸ਼ਾ, ਜਮੀਲ ਜਾਲਬੀ, ਅਬੁਲ ਲੈਸ ਸਿਦੀਕੀ, ਅਸਲਮ ਫਰੂਖੀ, ਫ਼ਰਮਾਨ ਫਤਿਹਪੁਰੀ, ਮੋਇਨੂਦੀਨ ਅਕੀਲ, ਅਤੇ ਅਬੂਲ ਖੈਰ ਕਸ਼ਫੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।[3]
ਨਜ਼ਰੀਆ-ਏ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ 'ਤੇ ਉਰਦੂ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਨੂੰ ਸਿੰਧ ਪਾਠ ਪੁਸਤਕ ਬੋਰਡ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਪਾਠ ਪੁਸਤਕ ਬੋਰਡ ਦੇ ਦਸਵੀਂ ਜਮਾਤ ਦੇ ਵਿੱਦਿਅਕ ਕੋਰਸ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸੰਖੇਪ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਆਪਣੇ ਵਰਜਨ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਇਸਲਾਮੀ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਅਵਾਰਡ ਅਤੇ ਮਾਨਤਾ
[ਸੋਧੋ]- ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੁਆਰਾ ਸੀਤਾਰਾ-ਏ-ਇਮਤਿਆਜ਼ (ਸਟਾਰ ਐਕਸੀਲੈਂਸ)
- ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਇਕਬਾਲ ਅਤੇ ਕੁਰਾਨ ਲਿਖਣ ਲਈ ਅਲਾਮਾ ਇਕਬਾਲ ਪੁਰਸਕਾਰ
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ 1.0 1.1 1.2 "Dr Ghulam Mustafa Khan passes away". Dawn (newspaper). 26 September 2005. Retrieved 27 April 2018.
- ↑ South Asian Sufis: Devotion, Deviation and Destiny (Ghulam Mustafa Khan) on GoogleBooks Retrieved 27 April 2018
- ↑ KARACHI: Tributes paid to Dr Ghulam Mustafa Khan Dawn (newspaper), Published 28 September 2005, Retrieved 27 April 2018