|
[[Plik:Marcia nel fango.jpg|thumb|Czołgi [[T-34-85]] należące do [[1 Armia Pancerna (ZSRR)|1 Armii Pancernej]] w czasie [[Operacja dnieprowsko-karpacka|operacji dnieprowsko-karpackiej]]]]
'''Armia Pancerna (ZSRR)''' - w ramach reorganizacji sił pancernych sformowano nową jednostkę na szczeblu operacyjnym, jedną z najpotężniejszych jednostek pancernych [[RKKA]] – Armią Pancerną.
'''Armie pancerne ZSRR''' – najwyższa struktura organizacyjna [[Wojska pancerne|wojsk pancernych]] [[Armia Czerwona|Armii Czerwonej]] w czasie [[II wojna światowa|II wojny światowej]].
===I Formowanie===
Pierwsze armie pancerne [[RKKA]] stworzone zostały rozkazem ludowego komisarza obrony marszałka K. J. Woroszyłowa 25 V 1942 r.
*[[3 Armia Pancerna (ZSRR)|3 APanc]] - pod dowództwem - gen. lejtn. P. L. Romanienki w składzie:
**[[12 Korpus Pancerny (ZSRR)|12 Kpanc]],
**[[15 Korpus Pancerny (ZSRR)|15 Kpanc]],
**inne oddziały
3 APanc została mocno poturbowana pod Kozielskiem w trakcie letniej ofensywy sowieckiej Frontu Zachodniego i Kalinińskiego na występie [[Rżew|rżewskim]],
*[[5 Armia Pancerna (ZSRR)|5 APanc]] – pod dowództwem gen. mjr. A. I. Liziukowa w składzie:
**[[2 Korpus Pancerny (ZSRR)|2 KPanc]],
**[[7 Korpus Pancerny (ZSRR)|7 KPanc]],
**[[11 Korpus Pancerny (ZSRR)|11 KPanc]],
**inne oddziały
5 APanc w składzie: 1 KPanc, 16 KPanc; została praktycznie zniszczona w rejonie Kastornoje-[[Woroneż]] przez dywizje niemieckiej 2 A w 1. połowie lipca.
[[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|Radzieckie]] [[Armia pancerna|armie pancerne]] tworzono od wiosny 1942, w okresie stabilizacji frontów [[Front wschodni (II wojna światowa)|wojny niemiecko-radzieckiej]]. Według [[Stawka Najwyższego Naczelnego Dowództwa|Stawki]] armie pancerne, miały być silnymi związkami uderzeniowymi przeznaczonymi do przełamywania obrony [[III Rzesza|niemieckiej]], wykonywania dalekich [[Działania rajdowe|działań rajdowych]] na tyłach [[Wehrmacht]]u oraz do skutecznego neutralizowania jednostek pancernych [[Panzerwaffe]] ([[Dywizja|dywizji]] i [[Korpus (wojsko)|korpusów]]).
Efekt prototypowych założeń – dwie armie złożone z dwóch korpusów pancernych każda; w sumie po ok. 320 czołgów w sześciu brygadach pancernych - armie pancerne tzw. I fali nie przetrwały uderzeń niemieckich w lecie 1942 r.
===II Formowanie=Skład ==
W dniu 22 VII 1942 r. już w toku walk na kierunku południowo-zachodnim, na przedpolach [[Stalingrad]]u, dwóch nowych armii pancernych:
*[[1 Armia Pancerna (ZSRR)|1 APanc]] - dowodzonej przez gen. mjr artylerii [[Kirył Moskalenko|K. S. Moskalenkę]] w składzie:
**[[13 Korpus Pancerny (ZSRR)|13 KPanc]],
**[[28 Korpus Pancerny (ZSRR)|28 KPanc]],
**inne oddziały
Przemianowana na [[1 Armią Pancerna Gwardii|1 ApancGw]] w dniu 25 IV 1944 r.
Każda armia w 1942 roku składała się etatowo z dwóch korpusów pancernych, jednej samodzielnej brygady pancernej, dywizji piechoty, pułku artylerii lekkiej (24 x 76,2mm działa), pułku artylerii rakietowej (18 x BM-13, 6 x BM-30) i dywizjonu artylerii przeciwlotniczej (8 x 37mm) – powinno być w takiej armii ok. 210 czołgów.
*[[4 Armia Pancerna (ZSRR)|4 APanc]] pod dowództwem - gen. mjr W. D. Kriuczenkina. W składzie:
**[[22 Korpus Pancerny (ZSRR)|22 KPanc]],
**[[23 Korpus Pancerny (ZSRR)|23 KPanc]],
**inne oddziały
Armie pancerne, których formowanie rozpoczęto na początku 1943 r. miały już odmienny od swoich poprzedniczek skład bojowy. Nowa armia pancerna miała mieć na etacie dwa korpusy pancerne i jeden korpus zmechanizowany. Każdej armii na stałe przydzielano osiem armijnych pułków artylerii.
Armie te zostały praktycznie zniszczone w walkach na przedpolu [[Stalingrad]]u (25 – 31 lipca 1942 roku)
Skład armii pancernych predysponował je do działań [[manewr]]owych, mniej do uporczywych [[Walka (wojsko)|walk]] z przygotowanym na pozycjach do [[Obrona|obrony]] nieprzyjacielem i prowadzenia tylko działań obronnych.
'''Odtworzone'''
We wrześniu 1942 r. odtworzono na bazie starego sztabu
*[[5 Armia Pancerna (ZSRR|5 APanc]] pod dowództwem gen. mjr.[[Paweł Rybałko|P. S. Rybałki]] (następnie – gen. mjr. P. L. Romanienki)w składzie:
**1 KPanc,
**22 KPanc,
**26 KPanc,
**inne oddziały
którą jako jedną z dwóch sowieckich armii pancernych rozformowano w jako pełnowartościowy związek operacyjny w kwietniu 1943 r.
===III Formowanie=Formowania ==
=== I formowanie ===
Natomiast rozkazem Naczelnego Wodza z 22 II 1943 r. rozpoczęto formowanie pod dowództwem gen. lejtn. wojsk pancernych P. A. Rotmistrowa, która miano gwardyjskiej otrzymała od samego początku.
Pierwsze armie pancerne [[Armia Czerwona|RKKA]] stworzone zostały rozkazem ludowego komisarza obrony marszałka K. J. Woroszyłowa 25 V 1942 r.
*[[5 Armia Pancerna Gwardii|5 APancGw]],
* [[3 Armia Pancerna (ZSRR)|3 APanc]] - pod dowództwem gen. por. P. L. Romanienki
**[[3 Korpus Pancerny Gwardii|3 KpancGw]],
**29 KPanc,
**[[5 Korpus Zmechanizowany Gwardii|5 KzmechGw]]
W dniu 30 I 1943 r. pod dowództwem gen. lejtn. wojsk pancernych M. J. Katukowa na bazie sztabu [[29 Armia (ZSRR)|29 A]]:
*[[1 Armia Pancerna (ZSRR)|1 APanc]] początkowo w składzie:
**[[6Korpus Pancerny (ZSRR)|6 KPanc]],
**[[3 Korpus Zmechanizowany (ZSRR)|3 KZmech]],
**[[112 Brygada Pancerna (ZSRR)|112 BPanc]],
**inne oddziały
W* 28[[5 lutegoArmia 1943Pancerna r(ZSRR)|5 APanc]] – pod dowództwem gen. lejtnmjr. wojsk pancernych WA. MI. Badanowa Liziukowa
*[[4 Armia Pancerna (ZSRR)|4 APanc]],
**[[11 Korpus Pancerny (ZSRR)|11 KPanc]],
**[[30 Korpus Pancerny (ZSRR)| 30 KPanc]],
**[[6 Korpus Zmechanizowany Gwardii|6 KZmechGw]],
**inne oddziały
Przemianowana na [[4 Armia Pancerna Gwardii|4 APancGw]] dopiero 17 marca 1945 r.
=== II formowanie ===
We wrześniu 1942 roku rozpoczęło się formowanie korpusów zmechanizowanych, z których każdy miał w swoim składzie jedną brygadę pancerną i trzy brygady zmechanizowane, pułk artylerii przeciwlotniczej i pułk artylerii przeciwpancernej.
W dniu 22 VII 1942 r. już w toku walk na kierunku południowo-zachodnim, na przedpolach [[Wołgograd|Stalingradu]], dwóch nowych armii pancernych:
* [[1 Armia Pancerna (ZSRR)|1 APanc]] - dowodzonej przez gen. mjr artylerii [[Kirył Moskalenko|K. S. Moskalenkę]]
Przemianowana na [[1 Gwardyjska Armia Pancerna|1 Gw APanc]] w dniu 25 IV 1944 r.
W styczniu 1943 r. utworzono
*[[2 Armia Pancerna (ZSRR)|2 APanc]] pod dowództwem gen. lejtn. wojsk pancernych P. L. Romanienki, na bazie 3 AOdw [[Front Briański|Frontu Brańskiego]] w składzie:
**[[11 Korpus Pancerny (ZSRR)|11 KPanc]],
**[[16 Korpus Pancerny (ZSRR)|16 KPanc]],
**inne oddziały
Przmianowano na [[2 Armia Pancerna Gwardii|2 APancGw]] dniu 20 listopada 1944 r.
* [[4 Armia Pancerna (ZSRR)|4 APanc]] pod dowództwem - gen. mjr W. D. Kriuczenkina
Przeformowano końcu kwietnia 1943 r. 3 APanc (resztki uzupełnione po klęskach w rejonie Kozielska) w [[57 Armia (ZSRR)|57 A]], w maju 1943 r. rozpoczęto formowanie nowej
*[[3 Armia Pancerna Gwardii|3 APancGw]] pod dowództwem - gen. lejtn. wojsk pancernych P. S. Rybałce w składzie
**[[12 Korpus Pancerny (ZSRR)|12 KPanc]],
**[[15 Korpus pancerny (ZSRR)|15 KPanc]],
**i inne oddziały
Armie te zostały praktycznie zniszczone w walkach na przedpolu [[Wołgograd|Stalingradu]] (25 – 31 lipca 1942 roku)
W 24 stycznia 1944 r., sformowano pod dowództwem gen. lejtn. wojsk pancernych A. G. Krawczenki w składzie:
*[[6 Armia Pancerna (ZSRR)|6 APanc]],
**[[5 Korpus Pancerny Gwardii|5 KPancGw]],
**[[9 Korpus Zmechanizowany Gwardii|9 KzmechGw]]
Przemianowano na [[6 Armia Pancerna Gwardii|6 APancGw]] w dniu 12 września 1944 r.
We wrześniu 1942 odtworzono na bazie starego sztabu [[5 Armia Pancerna (ZSRR)|5 APanc]] pod dowództwem gen. mjr. [[Pawieł Rybałko|P. S. Rybałki]]
===Skład===
=== III formowanie ===
Każda armia w 1942 roku składała się etatowo z dwóch korpusów pancernych, jednej samodzielnej brygady pancernej, dywizji piechoty, pułku artylerii lekkiej (24 x 76,2mm działa), pułku artylerii rakietowej (18 x BM-13, 6 x BM-30) i dywizjonu artylerii przeciwlotniczej (8 x 37mm) – powinno być w takiej armii ok. 210 czołgów.
Rozkazem Naczelnego Wodza z 22 II 1943 r. rozpoczęto formowanie pod dowództwem gen. por. wojsk pancernych P. A. Rotmistrowa, która miano gwardyjskiej otrzymała od samego początku.
* [[5 Gwardyjska Armia Pancerna|5 Gw APanc]],
W dniu 30 I 1943pod dowództwem gen. por. wojsk pancernych M. J. Katukowa na bazie sztabu [[29 Armia (ZSRR)|29 A]] sformowano [[1 Armia Pancerna (ZSRR)|1 APanc]] i [[4 Armia Pancerna (ZSRR)|4 APanc]]. Przemianowana na [[4 Gwardyjska Armia Pancerna|4 GAPanc]] dopiero 17 marca 1945 r.
Armie pancerne, których formowanie rozpoczęto na początku 1943 r. miały już odmienny od swoich poprzedniczek skład bojowy. Nowa armia pancerna miała mieć na etacie dwa korpusy pancerne i jeden korpus zmechanizowany. Każdej armii na stałe przydzielano osiem armijnych pułków artylerii.
W styczniu 1943 r. utworzono
* [[2 Armia Pancerna (ZSRR)|2 APanc]] pod dowództwem gen. por. wojsk pancernych P. L. Romanienki, na bazie 3 AOdw [[Front Briański|Frontu Brańskiego]]
Przmianowano na [[2 Gwardyjska Armia Pancerna|2 GAPanc]] dniu 20 listopada 1944 r.
Przeformowano końcu kwietnia 1943 r. 3 APanc (resztki uzupełnione po klęskach w rejonie Kozielska) w [[57 Armia (ZSRR)|57 A]], w maju 1943 r. rozpoczęto formowanie nowej
* [[3 Gwardyjska Armia Pancerna|3 GAPanc]] pod dowództwem gen. por. wojsk pancernych P. S. Rybałki w składzie
W 24 stycznia 1944 r., sformowano pod dowództwem gen. por. wojsk pancernych A. G. Krawczenki w składzie:
* [[6 Armia Pancerna (ZSRR)|6 APanc]],
Przemianowano na [[6 Gwardyjska Armia Pancerna|6 GAPanc]] w dniu 12 września 1944 r.
===Literatura===
== Bibliografia ==
*Czujkow W. J., Początek drogi, Warszawa 1963.
* {{Cytuj | autor = [[Jacek Solarz]] | tytuł = Warszawa 1944 | data = 2010 | isbn = 9788372193278 | miejsce = Warszawa | wydawca = Wydawnictwo Militaria | oclc = 879535377}}
*Drogowoz I., Czerwona nawałnica, vol. 1: Przygotowania, Warszawa 2000.
*Drogowoz ICzujkow W., Czerwona nawałnicaJ., vol. II:Początek Wojnadrogi, Warszawa 20011963.
*Greczko A.Drogowoz AI., SiłyCzerwona zbrojnenawałnica, vol. państwie1: radzieckiegoPrzygotowania, Warszawa 19752000.
* Drogowoz I., Czerwona nawałnica, vol. II: Wojna, Warszawa 2001.
*Historia drugiej wojny światowej 1939 – 1945 w dwunastu tomach, red. A. A. Greczko, t. 4-10, Warszawa 1976-1983.
* Greczko A. A., Siły zbrojne państwie radzieckiego, Warszawa 1975.
*Iwanowski W., Operacje okrążające II wojny światowej na europejskim TWD (studium historyczno-wojskowe), Warszawa 1973.
* Historia drugiej wojny światowej 1939 – 1945 w dwunastu tomach, red. A. A. Greczko, t. 4-10, Warszawa 1976-1983.
*Izmienenija v organizacji tankovogo korpusa v gody VOV, http://rkka.ru/iorg.htm, wg stanu z 2 IX 2003 r.
* Iwanowski W., Operacje okrążające II wojny światowej na europejskim TWD (studium historyczno-wojskowe), Warszawa 1973.
*Kazakow M., Nad mapą minionych bitew, Warszawa 1967.
*Kniak A.,Izmienenija v organizacji tankovogo Armiikorpusa RKKAv gody VOV, http://rkka.ru/22/armiesiorg.htm, wgwedług stanu z 2 IX 2003 r., ss. 1-7.
* Kazakow M., Nad mapą minionych bitew, Warszawa 1967.
*Kniak A., Kavalerijskije divizii RKKA, http://rkka.ru/22/kd.htm, wg stanu z 2 IX 2003 r., s. 1.
* Kniak A., Tankovyje diviziiArmii RKKA, http://rkka.ru/i2222/armies.htm, wgwedług stanu z 2 IXwrześnia 2003 r., ss. 1-47.
* Kniak A., Kavalerijskije divizii RKKA, http://rkka.ru/22/kd.htm, według stanu z 2 września 2003, s. 1.
*Popiel M., Czołgi ruszyły na zachód, Warszawa 1963.
* Kniak A., Tankovyje divizii RKKA, http://rkka.ru/i22/.htm, według stanu z 2 września 2003, ss. 1-4.
*Potapov V., The Structure and Organization of the Red Army’s Tank Forces,
*Skibiński FPopiel M., Wojska pancerne wCzołgi IIruszyły wojniena światowejzachód, Warszawa 19821963.
*Svirin MPotapov V., QuantityThe Structure and conditionOrganization of tanks inthe Red Army,Army’s Tank Forces,
* Skibiński F., Wojska pancerne w II wojnie światowej, Warszawa 1982.
*Velikaja otečestvennaja vojna 1941 – 1945. Enciklopedija, red. M. M. Kozłow, Moskva 1985.
* Svirin M., Quantity and condition of tanks in Red Army,
*Zbiniewicz F., Armia radziecka w wojnie z hitlerowskimi Niemcami, Warszawa 1988.
* Velikaja otečestvennaja vojna 1941 – 1945. Enciklopedija, red. M. M. Kozłow, Moskva 1985.
* Zbiniewicz F., Armia radziecka w wojnie z hitlerowskimi Niemcami, Warszawa 1988.
[[Kategoria:Armie pancerne ZSRR| ]]
| 