Geodezja: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Pernambuko (dyskusja | edycje) źródła/przypisy, linki zewnętrzne |
→Geodezja jako dziedzina nauki: łamanie listy, szablon |
||
(Nie pokazano 42 wersji utworzonych przez 35 użytkowników) | |||
Linia 1:
[[Plik:Teodolit 2.JPG|thumb
[[Plik:Niwelator 3.JPG|thumb
'''Geodezja''' ([[Język grecki|gr.]] γῆ ''gē'' „ziemia”, δαίω ''daiō'' „dzielę”) – [[nauka]] zajmująca się gromadzeniem, przetwarzaniem i przekazywaniem danych o [[Ziemia|Ziemi]] oraz określaniem położenia i wzajemnych relacji przestrzennych punktów na jej powierzchni<ref name="epwn">{{Encyklopedia PWN | id = 3904879 | tytuł = geodezja | data dostępu = 2023-01-10 }}</ref><ref name=Flis>{{Cytuj książkę |autor = Jan Flis | autor link = Jan Flis | tytuł = Szkolny słownik geograficzny |data = 1985 |data dostępu = 2023-01-28 |isbn = 83-02-00870-2 |wydanie = 3 |miejsce = [[Warszawa]] |wydawca = [[Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne]] | oclc = 37645138 | strony = 37}}</ref><ref name=":0">{{Cytuj |autor = Andrzej Jagielski |tytuł = Geodezja I w teorii i praktyce część 1 |isbn = 978-83-936926-0-6 |wydawca = Geodpis}}</ref>.
Wynikiem geodezyjnych pomiarów terenowych i prac kameralnych są różnego typu opracowania graficzne np. [[mapa|mapy]] czy [[Profil topograficzny|profile]] ale także dokumenty tekstowe o charakterze prawnym (np. podczas [[Rozgraniczenie nieruchomości|rozgraniczenia nieruchomości]]).▼
Zadaniem geodezji jest stworzenie modelu powierzchni Ziemi oraz matematycznego opisu punktów na jej powierzchni, pozwalającego na ich jednoznaczne określenie w przestrzeni<ref name=":0" />.
▲Wynikiem geodezyjnych pomiarów terenowych i prac kameralnych (działania polegające na przeniesieniu wykonanych wcześniej pomiarów terenowych na mapę) są różnego typu opracowania graficzne np. [[mapa|mapy]] czy [[Profil topograficzny|profile]], ale także dokumenty tekstowe o charakterze prawnym (np. podczas [[
== Zadania geodezji ==
Linia 9 ⟶ 12:
* Uzyskanie, przetworzenie oraz rozpowszechnienie informacji o Ziemi jako planecie i środowisku geograficznym.
* Przekształcenie struktur przestrzennych z myślą o racjonalnej gospodarce przestrzennej z dominacją ładu przestrzennego i ekologicznego.
* Zapewnienie bezpiecznej eksploatacji budowli, a także wielu skomplikowanych konstrukcji.
* Stworzenie opisu kształtu Ziemi i innych planet
== Geodezja jako nauka ==▼
W Polsce geodezja zaliczana do [[nauki techniczne|nauk technicznych]] albo do [[Nauki o Ziemi|nauk o ziemi]] jako część [[geografia|geografii]], której częścią jest [[kartografia]].▼
W Polsce geodezja zaliczana jest do{{fakt|data=2024-04}}:
* [[nauki techniczne|nauk technicznych]] jako część [[Inżynieria lądowa|inżynierii lądowej]];
▲
== Historia ==
[[Plik:Stanisław Grzepski Geometria Wysokość.jpg|thumb|
W miarę rozwoju [[osadnictwo|osadnictwa]] i zawłaszczania ziemi granice miały tendencje do przechodzenia od pasów rubieżnych do coraz ściślejszych granic linearnych. Na ziemiach polskich wyznaczanie granic
Dawniej do wyznaczania własności gruntu wykorzystywano również roślinność, którą obsadzano granice posiadłości. Do tego celu wykorzystywano powszechnie [[Śliwa tarnina|tarninę]]{{odn|Triest|1865|s=104}}, co wpłynęło z kolei na nazewnictwo miejscowości w Polsce, które swoje nazwy wywodzą od tej rośliny; są to np.: [[Tarnów Opolski]], [[Tarnowskie Góry]]{{odn|Triest|1865|s=104}} oraz liczne miejscowości o nazwie [[Tarnów (ujednoznacznienie)|Tarnów]]. Termin ''geodezja'' wprowadził Arystoteles{{Fakt|data=2019-11}}. Pierwszą książkę w [[język polski|języku polskim]] o
Kolejne dzieło o tej tematyce ''Geodesia distantiarum'' napisał w 1610 polski matematyk [[Jan Brożek]], który na [[Uniwersytet Jagielloński|Uniwersytecie Krakowskim]] założył pierwszą w Polsce katedrę geodezji{{odn|Iłowiecki|1981|s=71}}.
== Podział geodezji ==
[[Plik:Litography archive of the Bayerisches Vermessungsamt.jpg|thumb
[[Plik:Geodezyjny punkt pomiarowy.jpg|thumb
Współczesna geodezja dzieli się na:
* [[geodezja niższa|geodezję niższą]] (geodezja ogólna, szczegółowa, [[miernictwo]]) – naukę o pomiarach wykonywanych na powierzchniach małych, o promieniu nie większym niż 15,6 km co obejmuje około 750 km², bez uwzględniania kulistości Ziemi<ref name=Flis/><ref name="Kosiński">{{cytuj książkę |nazwisko = Kosiński| imię = Wiesław
* [[geodezja wyższa|geodezję wyższą]] – naukę o pomiarach wykonywanych na wielkich obszarach, o powierzchni ponad 750 km², uwzględniających kulistość Ziemi<ref name=Flis/>,
Częściowo w ramach, a częściowo obok powyższego podziału
* rodzaj pomiarów:
** pomiary sytuacyjne (poziome)
Linia 58 ⟶ 62:
{{osobny artykuł|Służba Geodezyjna i Kartograficzna}}
{{osobny artykuł|Główny Urząd Geodezji i Kartografii}}
{{osobny artykuł|Instytut Geodezji i Kartografii}}
{{osobny artykuł|Prace geodezyjne}}
Polska jest jednym z nielicznych krajów, w których słowa ''geodezja'' używa się do określenia dziedziny wiedzy i techniki związanej z pomiarami małych powierzchni (geodezja szczegółowa). W większości krajów Europy zachodniej termin ''geodezja'' zarezerwowany jest wyłącznie dla nauki zajmującej się pomiarami dużych obszarów i całej Ziemi. Zadania zarezerwowane dla geodezji szczegółowej określane są tam mianem miernictwa.
Termin [[miernictwo]] i związany z nim zawód [[mierniczy przysięgły|mierniczego przysięgłego]], jako [[zawód zaufania publicznego|osoby zaufania publicznego]] należy do polskiej tradycji i został zmieniony
Geodezja (miernictwo) obecna jest w procesach planistycznych, projektowych i budowlanych. Architekci tworzą projekty na mapach sytuacyjno-wysokościowych wykonywanych dla potrzeb i na zlecenie konkretnego klienta (zaktualizowana [[mapa zasadnicza]]), gotowy projekt zostaje wytyczony w terenie przez [[Geodeta|geodetę]], realizacja projektu jest również przez geodetę monitorowana. Kontynuacją tych prac, po zakończeniu budowy, jest [[inwentaryzacja powykonawcza]] (na którą składa się [[Inwentaryzacja powykonawcza|pomiar powykonawczy]]) wykonywana przez geodetę.
Linia 67 ⟶ 72:
Przedmiotem geodezji są także badania odkształceń budowli, regulacje stanu prawnego [[nieruchomość|nieruchomości]] oraz [[Geodezyjne urządzanie terenów rolnych i leśnych|urządzeń rolnych]].
== Przypisy ==
{{Przypisy}}
== Bibliografia ==
* {{cytuj książkę |nazwisko = Sawicki |
* {{cytuj książkę |nazwisko =
* {{Triest1865|odn=tak}}
== Linki zewnętrzne ==
{{Siostrzane projekty
|commons = Category:Geodesy
* {{cytuj stronę| url = http://www.geoforum.pl/pages/index.php?page=GEODEZJA-krotki-wyklad&id_catalog_text=2576| tytuł = Wprowadzenie do geodezji| data dostępu = 11 listopada 2009| autor = Karol Szeliga | opublikowany = Geoforum| praca = | data = | język = pl}}▼
|słownik = geodezja
}}
* {{cytuj stronę| url = http://www.geoforum.pl/pages/index.php?page=geodezja_start&id_menu=85| tytuł = Geodezja – definicja| autor = | opublikowany = Geoforum| data = | język = pl| data dostępu = 2009-11-11| archiwum = https://web.archive.org/web/20091016041811/http://www.geoforum.pl/pages/index.php?page=geodezja_start&id_menu=85| zarchiwizowano = 16 października 2009}}
▲* {{cytuj stronę| url =
{{Nauki o Ziemi}}
{{Nauki inżynieryjne i techniczne}}
{{Kontrola autorytatywna}}
[[Kategoria:Geodezja| ]]
|