Armie pancerne (ZSRR)

Armia Pancerna (ZSRR) - w ramach reorganizacji sił pancernych sformowano nową jednostkę na szczeblu operacyjnym, jedną z najpotężniejszych jednostek pancernych RKKA – Armią Pancerną.

I Formowanie

Pierwsze armie pancerne RKKA stworzone zostały rozkazem ludowego komisarza obrony marszałka K. J. Woroszyłowa 25 V 1942 r.

• 3 APanc - pod dowództwem - gen. lejtn. P. L. Romanienki w składzie:
  • 12 Kpanc,
  • 15 Kpanc
  • inne oddziały

3 APanc została mocno poturbowana pod Kozielskiem w trakcie letniej ofensywy sowieckiej Frontu Zachodniego i Kalinińskiego na występie rżewskim,

• 5 APanc – pod dowództwem gen. mjr. A. I. Liziukowa w składzie:
  • 2 KPanc,
  • 7 KPanc
  • 11 KPanc
  • inne oddziały

5 APanc w składzie: 1 KPanc, 16 KPanc; została praktycznie zniszczona w rejonie Kastornoje-Woroneż przez dywizje niemieckiej 2 A w 1. połowie lipca.

Efekt prototypowych założeń – dwie armie złożone z dwóch korpusów pancernych każda; w sumie po ok. 320 czołgów w sześciu brygadach pancernych - armie pancerne tzw. I fali nie przetrwały uderzeń niemieckich w lecie 1942 r.

II Formowanie

W dniu22 VII 1942 r. już w toku walk na kierunku południowo-zachodnim, na przedpolach Stalingradu, dwóch nowych armii pancernych:

• 1 APanc - dowodzonej przez gen. mjr artylerii K. S. Moskalenkę w składzie:
  • 13 KPanc,
  • 28 KPanc
  • inne oddziały

Przemianowana na 1 ApancGw w dniu 25 IV 1944 r.

• 4 APanc pod dowództwem - gen. mjr W. D. Kriuczenkina. W składzie:
  • 22 KPanc,
  • 23 KPanc
  • inne oddziały

Armie te zostały praktycznie zniszczone w walkach na przedpolu Stalingradu (25 – 31 lipca 1942 roku)

Odtworzone We wrześniu 1942 r. odtworzono na bazie starego sztabu

• 5 APanc pod dowództwem gen. mjr. P. S. Rybałki (następnie – gen. mjr. P. L. Romanienki)w składzie:
  • 1 KPanc,
  • 22 KPanc,
  • 26 KPanc
  • inne oddziały)

którą jako jedną z dwóch sowieckich armii pancernych rozformowano w jako pełnowartościowy związek operacyjny w kwietniu 1943 r.

III Formowanie

Natomiast rozkazem Naczelnego Wodza z 22 II 1943 r. rozpoczęto formowanie pod dowództwem gen. lejtn. wojsk pancernych P. A. Rotmistrowa, która miano gwardyjskiej otrzymała od samego początku.

• 5 APancGw
  • 3 KpancGw,
  • 29 KPanc,
  • 5 KzmechGw

W dniu 30 I 1943 r. pod dowództwem gen. lejtn. wojsk pancernych M. J. Katukowa na bazie sztabu 29 A:

• 1 APanc początkowo w składzie:
  • 6 KPanc,
  • 3 KZmech,
  • 112 BPanc
  • inne oddziały

W 28 lutego 1943 r pod dowództwem gen. lejtn. wojsk pancernych W. M. Badanowa

• 4 APanc
  • 11 KPanc,
  • 30 KPanc,
  • 6 KZmechGw
  • inne oddziały

Przemianowana na 4 APancGw dopiero 17 marca 1945 r.

We wrześniu 1942 roku rozpoczęło się formowanie korpusów zmechanizowanych, z których każdy miał w swoim składzie jedną brygadę pancerną i trzy brygady zmechanizowane, pułk artylerii przeciwlotniczej i pułk artylerii przeciwpancernej.

W styczniu 1943 r. utworzono

• 2 APanc pod dowództwem gen. lejtn. wojsk pancernych P. L. Romanienki, na bazie 3 AOdw Frontu Brańskiego w składzie:
  • 11 KPanc,
  • 16 KPanc
  • inne oddziały

Przmianowano na 2 APancGw dniu 20 listopada 1944 r.

Przeformowano końcu kwietnia 1943 r. 3 APanc (resztki uzupełnione po klęskach w rejonie Kozielska) w 57 A, w maju 1943 r. rozpoczęto formowanie nowej

• 3 APancGw pod dowództwem - gen. lejtn. wojsk pancernych P. S. Rybałce w składzie
  • 12 KPanc,
  • 15 KPanc
  • i inne oddziały,

W 24 stycznia 1944 r., sformowano pod dowództwem gen. lejtn. wojsk pancernych A. G. Krawczenki w składzie:

• 6 APanc
  • 5 KPancGw,
  • 9 KzmechGw

Przemianowano na 6 APancGw w dniu 12 września 1944 r.

Skład

Każda armia w 1941 roku składała się etatowo z dwóch korpusów pancernych, jednej samodzielnej brygady pancernej, dywizji piechoty, pułku artylerii lekkiej (24 x 76,2mm działa), pułku artylerii rakietowej (18 x BM-13, 6 x BM-30) i dywizjonu artylerii przeciwlotniczej (8 x 37mm) – powinno być w takiej armii ok. 210 czołgów.

Armie pancerne, których formowanie rozpoczęto na początku 1943 r. miały już odmienny od swoich poprzedniczek skład bojowy. Nowa armia pancerna miała mieć na etacie dwa korpusy pancerne i jeden korpus zmechanizowany. Każdej armii na stałe przydzielano osiem armijnych pułków artylerii.

Literatura

• Czujkow W. J., Początek drogi, Warszawa 1963.
• Drogowoz I., Czerwona nawałnica, vol. 1: Przygotowania, Warszawa 2000.
• Drogowoz I., Czerwona nawałnica, vol. II: Wojna, Warszawa 2001.
• Greczko A. A., Siły zbrojne państwie radzieckiego, Warszawa 1975.
• Historia drugiej wojny światowej 1939 – 1945 w dwunastu tomach, red. A. A. Greczko, t. 4-10, Warszawa 1976-1983.
• Iwanowski W., Operacje okrążające II wojny światowej na europejskim TWD (studium historyczno-wojskowe), Warszawa 1973.
• Izmienenija v organizacji tankovogo korpusa v gody VOV, http://rkka.ru/iorg.htm, wg stanu z 2 IX 2003 r.
• Kazakow M., Nad mapą minionych bitew, Warszawa 1967.
• Kniak A., Armii RKKA, http://rkka.ru/22/armies.htm, wg stanu z 2 IX 2003 r., ss. 1-7.
• Kniak A., Kavalerijskije divizii RKKA, http://rkka.ru/22/kd.htm, wg stanu z 2 IX 2003 r., s. 1.
• Kniak A., Tankovyje divizii RKKA, http://rkka.ru/i22/.htm, wg stanu z 2 IX 2003 r., ss. 1-4.
• Popiel M., Czołgi ruszyły na zachód, Warszawa 1963.
• Potapov V., The Structure and Organization of the Red Army’s Tank Forces, http://www.battlefield.ru/library/bookshelf/stats/stat11.html, wg stanu z 2 IX 2003 r., s. 1.
• Skibiński F., Wojska pancerne w II wojnie światowej, Warszawa 1982.
• Svirin M., Quantity and condition of tanks in Red Army, http://www.battlefield.ru/library/bookshelf/stats/stat6.html, wg stanu z 2 IX 2003 r., ss. 1-3.
• Velikaja otečestvennaja vojna 1941 – 1945. Enciklopedija, red. M. M. Kozłow, Moskva 1985.
• Zbiniewicz F., Armia radziecka w wojnie z hitlerowskimi Niemcami, Warszawa 1988.