Wikipedia

Anas

Anas – rodzaj ptaków z podrodziny kaczek (Anatinae) w obrębie rodziny kaczkowatych (Anatidae).

Anas
Linnaeus, 1758[1]
Ilustracja
Cyranka modroskrzydła (A. discors)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

blaszkodziobe

Rodzina

kaczkowate

Podrodzina

kaczki

Plemię

Anatini

Rodzaj

Anas

Typ nomenklatoryczny

Anas boschas Linnaeus, 1758 (= Anas platyrhynchos Linnaeus, 1758)

Gatunki

31 gatunków – zobacz opis w tekście

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Rozmieszczenie geograficzne

edytuj

Rodzaj obejmuje gatunki występujące na wszystkich kontynentach oprócz Antarktydy[28].

Morfologia

edytuj

Długość ciała 35–70 cm, rozpiętość skrzydeł 50–100 cm; masa ciała samic 270–1400 g, samców 290–1800 g[28].

Systematyka

edytuj

Rodzaj zdefiniował w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz w 10 wydaniu Systema Naturae, publikacji własnego autorstwa poświęconej systematyce zwierząt[1]. Gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie)[29] krzyżówka zwyczajna (A. platyrhynchos).

Etymologia

edytuj
  • Anas: łac. anas, anatis ‘kaczka’; krzyżówka jest dzikim przodkiem udomowionych kaczek[30].
  • Anassus: gr. intensywny przedrostek α- a-; νασσα nassa ‘kaczka’ (por. łac. anas, anatis ‘kaczka’); Rafinesque ukuł tę nazwę dla grupy dzikich ptaków (Serrirostria, podrodzina Anserinia), ale później w ornitologii anassa (od gr. ανασσα anassa ‘królowa’) jest zawsze używana w odniesieniu do czapli[31].
  • Dafila (Daphila): autor opisu taksonu nie wyjaśnił pochodzenia nazwy. Sądzono, że jest to brazylijska nazwa jakiejś kaczki, ale zostało to odrzucone przez Elliotta Couesa w 1882 roku[32]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Anas acuta Linnaeus, 1758.
  • Crecca: epitet gatunkowy Anas crecca Linnaeus, 1758; szw. Kricka i Kräcka ‘cyraneczka zwyczajna’[33]. Gatunek typowy (absolutna tautonimia): Anas crecca Linnaeus, 1758.
  • Nettion (Nettium): gr. νηττιον nēttion ‘kaczuszka’, od zdrobnienia νηττα nētta ‘kaczka’[34]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Anas crecca Linnaeus, 1758.
  • Trachelonetta: gr. τραχηλος trakhēlos ‘kark, szyja’; νηττα nētta ‘kaczka’[35]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Anas acuta Linnaeus, 1758.
  • Boschas: łac. boscas, boscadis lub boscis, boscidis ‘kaczka’, od gr. βοσκας boskas, βασκας baskas lub φασκας phaskas ‘dzika kaczka’[36]. Gatunek typowy (absolutna tautonimia): Anas boschas Linnaeus, 1758 (= Anas platyrhynchos Linnaeus, 1758).
  • Phasianurus: gr. φασιανος phasianos ‘bażant’; ουρα oura ‘ogon’[37]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenei)[38]: Phasianurus vigorsii Wagler, 1832 (= Anas Bahamensis Linnaeus, 1758).
  • Paecilonitta (Poecilonitta, Poecilonetta, Paecilonetta): gr. ποικιλος poikilos ‘cętkowany’; νηττα nētta ‘kaczka’[39]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Anas Bahamensis Linnaeus, 1758.
  • Virago: łac. virago, viraginis ‘bohaterka, wojowniczka’, od virgo, virginis ‘panna’[40]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Mareca castanea Eyton, 1838.
  • Salvadorina: Tommaso Salvadori (1835–1923), włoski ornitolog[41]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Salvadorina waigiuensis Rothschild & E. Hartert, 1894.
  • Elasmonetta: gr. ελασμος elasmos ‘płyta’; νηττα nētta ‘kaczka’[42]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Anas chlorotis G.R. Gray, 1845.
  • Polionetta: gr. πολιος polios ‘szary’; νηττα nētta ‘kaczka’[43]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Anas poecilorhyncha J.R. Forster, 1781.
  • Dafilula: zdrobnienie nazwy rodzaju Dafila Stephens, 1824[44]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Querquedula eatoni Sharpe, 1875.
  • Horizonetta: gr. ὁριζω horizō ‘ograniczać’; νηττα nētta ‘kaczka’[45]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Anas laysanensis Rothschild, 1892.
  • Afranas: łac. Afer, Afra ‘afrykański’, od Africa ‘Afryka’; anas, anatis ‘kaczka’[46]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Anas undulata C.F. Dubois, 1839.
  • Melananas: łac. melas, melanos ‘czarny’, od gr. μελας melas, μελανος melanos ‘czarny’; anas, anatis ‘kaczka’[47]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Anas sparsa Eyton, 1838.
  • Notonetta: gr. νοτος notos ‘południe’; νηττα nētta ‘kaczka’[48]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Anas capensis J.F. Gmelin, 1789.
  • Xenonetta: gr. ξενος xenos ‘obcy’; νηττα nētta ‘kaczka’[49]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Xenonetta nesiotis J.H. Fleming, 1935.
  • Dafilonettion: rodzaj Dafila Stephens, 1824; rodzaj Nettion Kaup, 1829[50]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Anas flavirostris Vieillot, 1816.
  • Philippinetta: Filipiny ang. Philippine Islands; greckie νηττα nētta ‘kaczka’[51]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Anas luzonica Fraser, 1839.
  • Aethiopinetta: grc. Αιθιοπια Aithiopia ‘etiopski’, od αιθω aithō ‘palić się’; ωψ ōps, ωπος ōpos ‘twarz’; νηττα nētta ‘kaczka’[52]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Anas erythrorhyncha J.F. Gmelin, 1789.
  • Pachyanas: gr. παχυς pakhus ‘duży, tęgi’; łac. anas, anatis ‘kaczka’[53]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Pachyanas chathamica Oliver, 1955.

Podział systematyczny

edytuj

We wcześniejszych ujęciach systematycznych do Anas należały gatunki z rodzajów Spatula (S. querquedula, S. hottentota, S. puna, S. versicolor, S. platalea, S. smithii, S. rhynchotis, S. clypeata, S. cyanoptera, S. discors), Sibirionetta (S. formosa) i Mareca (M. falcata, M. strepera, M. penelope, M. americana, M. sibilatrix), jednak analiza filogenetyczna przeprowadzona w 2009 roku wykazała, że tak zdefiniowany rodzaj Anas nie byłby monofiletyczny w stosunku do rodzajów Tachyeres, Amazonetta, Speculanas i Lophonetta i dlatego został podzielony na kilka mniejszych taksonów[54][55]; w takim ujęciu do rodzaju Anas należą następujące gatunki[56]:

Fragment kladogramu obejmujący gatunki z rodzaju Anas[59]:

Anas
(Anas)

A. sparsa





A. undulata



A. melleri






A. luzonica



A. superciliosa





A. laysensis



A. wyviliana






A. poecilorhyncha





A. platyrhynchos



A. zonorhyncha





A. rubripes



A. diazi



A. fulvigula








(Dafilonettion)

A. crecca




A. carolinensis




?A. andium



A. flavirostris






(Dafila)

A. capensis




A. erythrorhyncha




A. bahamensis




A. georgica




A. acuta



A. eatoni








(Virago)

A. castanea




?A. albogularis



?A. gibberifrons



A. gracilis




(Nesonetta)

A. bernieri



?A. theodori




A. chathamica




A. chlorotis




A. aucklandica



A. nesiotis










Uwagi

edytuj
  1. ↑ Nowa nazwa dla Anas Linnaeus, 1758.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b C. Linnaeus: Systema Naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 122. (łac.).
  2. ↑ C.S. Rafinesque: Analyse de la nature: or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 72. (fr.).
  3. ↑ J.F. Stephens: Dafila. Pintail.. W: G. Shaw: General zoology, or Systematic natural history. Cz. 12. Londyn: Printed for G. Kearsley, 1824, s. 126. (ang.).
  4. ↑ J. Brookes: A catalogue of the Anatomical and Zoological Museum of Joshua Brookes. T. 2. London: Richard Taylor, 1828, s. 101. (ang.).
  5. ↑ Kaup 1829 ↓, s. 95.
  6. ↑ Kaup 1829 ↓, s. 115.
  7. ↑ W. Swainson: Northern Zoology. W: W. Swainson, J. Richardson: Fauna boreali-americana, or, The zoology of the northern parts of British America : containing descriptions of the objects of natural history collected on the late northern land expeditions, under command of Captain Sir John Franklin, R.N.. Cz. 2: The Birds. Londyn: J. Murray [etc.], 1831, s. 442. (ang.).
  8. ↑ J.G. Wagler. Neue Sippen und Gattungen der Säugetiere und Vögel. „Isis von Oken”. 25, s. kol. 1235, 1832. (niem.). 
  9. ↑ T.C. Eyton: A monograph on the Anatidae, or duck tribe. London: Longman, Orme, Brown, Green, & Longman, 1838, s. 32, 115. (ang.).
  10. ↑ G.R. Gray: A list of the genera of birds: with their synonyma an indication of the typical species of each genus. London: R. and J.E. Taylor, 1840, s. 74. (ang.).
  11. ↑ H.E. Strickland. Supplementary remarks on Mr. G.R. Gray’s 'Genera of Birds'. „The Annals and Magazine of Natural History”. 8, s. 545, 1842. (ang.). 
  12. ↑ R. Vierthaler. Ornithologischer Tagebuchsbericht einer Reise auf dem blauen Nil von Chartum durch Sennaar nach Rosseires. „Naumannia: Archiv für die Ornithologie Vorzugsweise Europa's: Organ der Deutsche Ornithologen-Gesellschaft”. 2 (1), s. 53, 1852. (niem.). 
  13. ↑ Ch.-L. Bonaparte. Conspectus systematis ornitiiologæ. „Annales des Sciences Naturelles, Zoologie”. Quatrième Série. 1, s. 151, 1854. (fr.). 
  14. ↑ A. Newton. On a remarkable Sexual Peculiarity in an Australian Species of Duck. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 39, s. 651, 1871. (ang.). 
  15. ↑ W. Rotschild & E. Hartert. Salvadorina waigiuensis gen. nov. et sp. nov.. „Novitates zoologicae”. 1, s. 683, 1894. (ang.). 
  16. ↑ T. Salvadori: Catalogue of the Birds in the British Museum. Cz. 27. London: Printed by order op the Trustees, 1895, s. 287. (ang.).
  17. ↑ E. Coues. Dafilula, a New Subgenus. „The Auk”. 14, s. 207, 1897. (ang.). 
  18. ↑ W.T. Blanford: The fauna of British India, including Ceylon and Burma. Cz. 4: Birds. Londyn: Taylor & Francis, 1898, s. 441. (ang.).
  19. ↑ E.W. Oates: A manual of the game birds of India. Cz. 2. Bombay: Pub. for the Author by Messrs A.J. Combridge & Co., 1899, s. 149. (ang.).
  20. ↑ W.B. Scott: Reports of the Princeton University Expeditions to Patagonia, 1896–1899. Cz. 2. Princeton: The University, 1912, s. 456. (ang.).
  21. ↑ H.C. Oberholser. Description of a new genus of Anatidae. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 30, s. 119, 1917. (ang.). 
  22. ↑ a b c A. Roberts. Review of the nomenclature of South African birds. „Annals of the Transvaal Museum”. 8, s. 204, 1922. (ang.). 
  23. ↑ J.H. Fleming. A new genus and species of flightless Duck from Campbell Island. „Occasional Paper - Royal Ontario Museum, Art and Archaeology”. 1, s. 1, 1935. (ang.). 
  24. ↑ H. von Boetticher. Die systematische Stellung einiger Entenformen. „Anzeiger der Ornithologische Gesellschaft in Bayern”. 2, s. 106, 1937. (ang.). 
  25. ↑ H. von Boetticher: Estschrift zum 60. geburtstage von professor dr. Embrik Strand. Cz. 3. Ryga: Izdevnieciba „Latvija”, 1937, s. 585. (niem.).
  26. ↑ H. von Boetticher. Bemerkungen zur Systematik der Pinguine, pp. 22-29 5 figs. Die phylogenetisch-systematische Stellung von Anseranas, pp. 55-58 3 figs. Uber die systematische Stellung der afrikanischen Rotschnabelente Paecilonitta erythrorhyncha (Vieillot). „Zoologischer Anzeiger”. 142, s. 150, 1943. (niem.). 
  27. ↑ W.R.B. Oliver: New Zealand Birds. Wellington: Reed, 1955. ISBN 0-589-00851-X. (ang.).
  28. ↑ a b D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette, Ducks, Geese, and Waterfowl (Anatidae), version 1.0, [w:] S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2020, Anas, Salvadorina, DOI: 10.2173/bow.anatid1.01 [dostęp 2024-11-02] (ang.).  
  29. ↑ R.-P. Lesson: Manuel d’ornithologie, ou description des genres et des principales espèces d’oiseaux. T. 2. Paris: Roret, 1828, s. 417. (fr.).
  30. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Anas [dostęp 2023-04-23].
  31. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Anassus [dostęp 2023-04-23].
  32. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Dafila [dostęp 2023-04-23].
  33. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Crecca [dostęp 2023-04-23].
  34. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Nettion [dostęp 2023-04-23].
  35. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Trachelonetta [dostęp 2023-04-23].
  36. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Boschas [dostęp 2023-04-23].
  37. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Phasianurus [dostęp 2023-04-23].
  38. ↑ P.L. Sclater & O. Salvin. A Revision of the Neotropical Anatidae. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1876, s. 391, 1876. (ang.). 
  39. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Paecilonitta [dostęp 2023-04-23].
  40. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Virago [dostęp 2023-04-23].
  41. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Salvadorina [dostęp 2024-11-02].
  42. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Elasmonetta [dostęp 2023-04-23].
  43. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Polionetta [dostęp 2023-04-23].
  44. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Dafilula [dostęp 2023-04-23].
  45. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Horizonetta [dostęp 2023-04-23].
  46. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Afranas [dostęp 2023-04-23].
  47. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Melananas [dostęp 2023-04-23].
  48. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Notonetta [dostęp 2023-04-23].
  49. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Xenonetta [dostęp 2023-04-23].
  50. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Dafilonettion [dostęp 2023-04-23].
  51. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Philippinetta [dostęp 2023-04-23].
  52. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Aethiopinetta [dostęp 2023-04-23].
  53. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Pachyanas [dostęp 2023-04-23].
  54. ↑ J. Gonzalez, H. Düttmann & M. Wink. Phylogenetic relationships based on two mitochondrial genes and hybridization patterns in Anatidae. „Journal of Zoology”. 279 (3), s. 310–318, 2009. DOI: 10.1111/j.1469-7998.2009.00622.x. (ang.). 
  55. ↑ E.C. Dickinson (red.) & J.V. Remsen Jr.: The Howard and Moore Complete Checklist of the Birds of the World. Cz. 1: Non-passerines. Eastbourne: Aves Press, 2013. ISBN 978-0-9568611-0-8. (ang.).
  56. ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Anatini Leach, 1820 (wersja: 2024-09-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-11-02].
  57. ↑ BirdLife International, Anas marecula, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2017, wersja 2016-3 [dostęp 2017-04-27] (ang.).
  58. ↑ BirdLife International, Anas theodori, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2017, wersja 2016-3 [dostęp 2017-04-27] (ang.).
  59. ↑ J. Boyd III: Anatidae: Ducks, Geese, Swans. [w:] Taxonomy in Flux Checklist 3.08 [on-line]. John Boyd’s Home Page. [dostęp 2022-09-07]. (ang.).

Bibliografia

edytuj
  • J.J. Kaup: Skizzirte Entwickelungs-Geschichte und natürliches System der europäischen Thierwelt: Erster Theil welcher die Vogelsäugethiere und Vögel nebst Andeutung der Entstehung der letzteren aus Amphibien enthält. Darmstadt: In commission bei Carl Wilhelm Leske, 1829, s. 1–203. (niem.).
  • The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Anas&oldid=75114380”