Wikipedia

Białogard

miasto i gmina w województwie zachodniopomorskim

Białogard (niem. Belgard) – miasto w Polsce, w województwie zachodniopomorskim, siedziba powiatu białogardzkiego oraz gminy wiejskiej Białogard. Dziewiąty ośrodek miejski województwa (pod względem liczby ludności).

Białogard
miasto i gmina
Ilustracja
Plac Wolności, otoczenie kościoła Narodzenia NMP
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 zachodniopomorskie

Powiat

białogardzki

Prawa miejskie

2 sierpnia 1299

Burmistrz

Emilia Bury

Powierzchnia

25,73 km²

Wysokość

23 m n.p.m.

Populacja (30.06.2023)
• liczba ludności
• gęstość


22 561[1]
876,83 os./km²

Strefa numeracyjna

94

Kod pocztowy

78-200

Tablice rejestracyjne

ZBI

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Białogard”
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego
Mapa konturowa województwa zachodniopomorskiego, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Białogard”
Położenie na mapie powiatu białogardzkiego
Mapa konturowa powiatu białogardzkiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Białogard”
Ziemia54°00′11″N 15°59′32″E/54,003056 15,992222
TERC (TERYT)

3201011

SIMC

0949690

Urząd miejski
ul. 1 Maja 18
78-200 Białogard
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Cytaty w Wikicytatach
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

Według danych GUS z 30 czerwca 2021 r., Białogard liczył 23 811 mieszkańców[2] i był pod względem liczby ludności dziewiątym miastem w województwie zachodniopomorskim[3].

Białogard jest ośrodkiem handlowym i ma magazyn zbożowy.

Położenie

edytuj

Położone jest na Równinie Białogardzkiej, nad rzeką Parsętą i mniejszą rzeką Liśnicą, ok. 145 km na północny wschód od Szczecina. Według danych z 1 stycznia 2009 powierzchnia miasta wynosi 25,73 km²[4]. Miasto stanowi 3% powierzchni powiatu.

Według danych z roku 2002[5] Białogard posiada:

  • użytki rolne: 48%
  • użytki leśne: 9%.

Toponimia

edytuj

Nazwa notowana była wielokrotnie w czasie średniowiecza. Notuje go w roku 1124 Żywot Ottona, biskupa bamberskiego, jako Belgrod. W kronice Galla Anonima pojawia się jako civitas Albam[6] (aczkolwiek nie można wykluczyć, że kronikarz miał na myśli Białogardę[7]). W innych dokumentach historycznych nazwa notowana jest jako Belegarde (1159, 1176), Belegarda (1194), Belgard (1229). Końcówka -gard jest pozostałością pomorskiej formy będącej odpowiednikiem ogólnopolskiej -gród[8].

Na polskich mapach przed 1939[9] – m.in. na mapie wojskowej z 1937 r. – podano polski egzonim Białogród[10].

Przez krótki okres po II wojnie światowej miasto nosiło nazwę Białogród[11][12][13]. Obecna nazwa została wprowadzona rozporządzeniem ministrów Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 roku[14].

Historia

edytuj
Ta sekcja od 2009-02 wymaga zweryfikowania podanych informacji.
Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.
Mury obronne, bramy
 
Mury obronne
 
Brama Połczyńska
 
Brama Wysoka
 
Rynek i kościół NNMP w Białogardzie ok. 1900 r.

Pierwsze wzmianki historyczne u Galla Anonima – miasto królewskie i znakomite, zwane Białym (łac. Urbus regia et egregia. Alba nomine)[15]. Gród został zdobyty dwukrotnie w 1102 i 1107 roku przez Bolesława III Krzywoustego[16]. 2 sierpnia 1299 roku książę Bogusław IV nadał istniejącej już osadzie przywilej lokacyjny według zasad regulowanych przez prawo lubeckie[16]. Na XIV wiek przypada wzrost znaczenia miasta w życiu gospodarczym Pomorza Zachodniego. W roku 1307 nadano miastu prawo składu na wszystkie towary. W roku 1315 książę Warcisław IV przeniósł z Anklam do Białogardu rezydencję książęcą, która istniała tu do 1321[16]. Od roku 1386 Białogard należał do Związku Hanzeatyckiego[17].

W XV i XVI wieku Białogard dzielił zmienne losy Pomorza Zachodniego, związane z rywalizacją książąt pomorskich z Brandenburgią. W 1469 r. miał miejsce zatarg między Białogardem a Świdwinem, który przeszedł do historii jako tzw. wojna o krowę[16]. Upadek znaczenia miasta związany był z okresem wojny trzydziestoletniej, kiedy to liczba ludności spadła o dwie trzecie, a miasto popadło w długi z powodu konieczności utrzymywania garnizonów wojsk cesarskich i szwedzkich. Od kończącego wojnę pokoju westfalskiego w roku 1648 Białogard wchodził w skład Brandenburgii. Od 1714 roku Białogard był miastem garnizonowym, w 1724 powstał powiat białogardzki, w 1765 zabudowę miasta zniszczył potężny pożar[16]. Od połowy XIX wieku nastąpił rozwój przemysłu, głównie przetwórczego opartego na miejscowych produktach i surowcach rolno-leśnych. W połowie XIX wieku Białogard otrzymał też połączenie kolejowe ze Szczecinem, Koszalinem (1858) i Kołobrzegiem (1859) oraz Szczecinkiem (1878). W 1911 roku uruchomiono dwie linie kolei wąskotorowej: Białogard-Bobolice oraz Białogard-Rarwino (Białogardzka Kolej Dojazdowa).

W latach 1900–1901 wybudowano nowe koszary (ul. Kołobrzeska). Następne koszary oraz szpital wojskowy powstały w 2. połowie lat 30. XX wieku. W 1939 roku stacjonowały tu pułki zmechanizowane 32 dywizji, której sztab zlokalizowany był w Koszalinie. W okresie II wojny światowej na terenie miasta i w jego okolicach zlokalizowano kilka obozów dla robotników przymusowych i jeńców wojennych. Białogard został zdobyty 5 marca 1945 roku w wyniku bitwy przez oddziały radzieckie 19 Armii, 1 Armii Pancernej, 2 Samodzielnego Korpusu Kawalerii Gwardii oraz 1 Armii Wojska Polskiego. Dowództwo Armii Czerwonej lokuje w mieście silny garnizon wojsk, który stacjonował tu do 1993[16][18].

Po wojnie Białogard stał się siedzibą powiatu, obejmującego swoim zasięgiem tereny przedwojennego powiatu białogardzko-świdwińskiego (Kreis Belgard-Schievelbein). W latach 50. i 60. XX wieku, m.in. w następstwie braku ujęcia w tzw. planie 6-letnim, nastąpił regres przemysłu, który rozwijał się tylko przez rozbudowę i modernizację istniejących zakładów. W latach 70. XX wieku Białogard był znaczącym ośrodkiem przemysłu elektronicznego (filia Warszawskich Zakładów Radiowych „Rawar”, przekształcona następnie w nowy zakład „Unitra-Eltra”)[19]; pod firmą „Unicon” funkcjonuje do dziś, choć w znacznie ograniczonym zakresie. Jak dawniej zajmuje ciekawe architektonicznie zabudowania po dawnej elektrowni miejskiej między dwiema liniami kolejowymi[19].

W latach 1954-1972 miasto było siedzibą gromady Białogard, ale nie należało do niej.

W 1961 roku wzniesiono w mieście Pomnik Wdzięczności Armii Czerwonej przy ul. Kopernika[20].

W okolicy Białogardu, niedaleko wsi Podborsko, znajdowała się jednostka wojskowa Armii Radzieckiej na terenie której przechowywana była broń nuklearna[21].

Do lat 90. XX w.[22] stacjonowały tu 3 znaczne zgrupowania jednostek Północnej Grupy Wojsk Armii Radzieckiej. Obecnie dawne koszary są wyremontowane i zagospodarowane (mieszkania, szkoły, urzędy, przedsiębiorstwa)[23].

Zabytki

edytuj
 
Stary Ratusz

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[24][25]:

  • śródmieście miasta – stare miasto
  • kościół parafialny pw. Narodzenia NMP, gotycki z 1310 r. do XIX wieku, rzymskokatolicki należący do dekanatu Białogard, diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej, metropolii szczecińsko-kamieńskiej
  • kościół filialny pod wezwaniem św. Jerzego, ul. Świdwińska, wybudowany około XIV wieku na starych fundamentach dawnej pogańskiej świątyni. Pierwotnie była to kaplica i dom trędowatych położony poza murami miasta. Przebudowany w XV/XVI wieku. Murowana, ceglana budowla w układzie wendyjskim z elementami gotyckimi wznosi się na planie prostokąta. Kościół kilkakrotnie był niszczony przez pożary. w roku 1858 przeszedł gruntowny remont, podczas którego został też znacznie przebudowany. Obecny wygląd pochodzi z przełomu XIX i XX wieku. Dzisiaj jest to filiał rzymskokatolicki należący do parafii ewangelicko-augsburskiej Jezusa Dobrego Pasterza w Koszalinie, diecezji pomorsko-wielkopolskiej
  • dawny cmentarz ewangelicki, obecnie komunalny wielowyznaniowy, ul. Szpitalna, z XIX w.
  • pozostałości murów obronnych, ul. Matejki, z XIV/XV w.
  • Brama Wysoka, inaczej Połczyńska, ul. Grottgera; zbudowana łącznie z murami miejskimi w początkach XIV wieku – murowana budowla z cegły, na planie prostokąta stoi na fundamencie kamiennym; ma dwie kondygnacje, w dolnej ostrołukowy przejazd, w górnej ozdobiona trzema dwudzielnymi blendami z okienkami i manswerkowym fryzem, kryta dachem czterospadowym[16]. Fortyfikacja zachowała się jako jedyna z dwóch istniejących dawniej. Do końca XIX wieku służyła jako areszt miejski i mieszkanie dozorcy. Później, od roku użytkowana była przez Muzeum Regionalne. Obecnie jest siedzibą białogardzkich artystów[26]
  • piwnice zamku, ul. Płowiecka 3, z XVIII w.
  • ratusz, pl. Wolności 5, Rynek, z pierwszej połowy XIX w.
  • spichlerz, obecnie magazyn, ul. Piłsudskiego 25, szachulcowo-murowany, z końca XVIII wieku, w połowie XIX wieku budynek przemysłowy
  • dom z dwiema oficynami, ul. Najświętszej Marii Panny 3, z 1880
  • dom, obecnie bank PKO, pl. Wolności 17, z 1910

inne zabytki:

Pomniki i miejsca pamięci narodowej

  •  
    • Tablica upamiętniająca elektryfikację kolei
  •  
    • Pomnik ku czci ofiar komunizmu
  •  
    • Pomnik Orła Białego
  •  
    • Pomnik upamiętniający 700 lat praw miejskich
  •  
    • Pomnik strajku w zakładach Unitra-Unitech.
  • cmentarz żołnierzy radzieckich – cmentarz wojenny 763 oficerów i żołnierzy radzieckich 1. Frontu Białoruskiego, poległych podczas walk o Białogard w 1945 r. wraz z pomnikiem ku czci poległych żołnierzy z 1970 r.

Demografia

edytuj

Według danych z 31 grudnia 2011 r. miasto miało 24450 mieszkańców[27]. Według danych z 31 grudnia 2017 r. miasto miało 24368 mieszkańców. Według danych z 1 stycznia 2020 Białogard liczył 24146 mieszkańców[28].

Rok   Liczba ludności
1715 1200
1850 4000
1875 7200
1890 7000
1939 16 500
1950 12 700
1975 21 800
1995 25 093
2000 24 530
2005 24 408
2008 24 361
2011 24 450
2014 23 858
2017 24 368
2020 24 146

Struktura demograficzna mieszkańców miasta Białogard 31 grudnia 2007[29]:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
Jednostka osób % osób % osób %
Populacja 24 407 100 12 797 52,43 11 610 47,57
Wiek przedprodukcyjny (0–17 lat) 4922 20,17 2412 9,88 2510 10,28
Wiek produkcyjny (18–65 lat) 15 844 64,92 7783 31,89 8061 33,03
Wiek poprodukcyjny (powyżej 65 lat) 3641 14,92 2602 10,66 1039 4,26

Gminę miejską Białogard zamieszkuje 50,5% ludności całego powiatu. Na 1 km² przypada 948 osób – tym samym jest to gmina o największej gęstości zaludnienia w powiecie.

  • Piramida wieku mieszkańców Białogardu w 2014 roku[28].


 

Gospodarka

edytuj

Na terenie Białogardu istnieje podstrefa Kostrzyńsko-Słubickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej obejmującą wyznaczone 2 kompleksy[30].

W III kwartale 2012 Białogard miał 1989 zarejestrowanych bezrobotnych[31]

W 2016 wykonane wydatki budżetu gminy wynosiły 93,2 mln zł, a dochody budżetu 92,5 mln zł. Zobowiązania samorządu (dług publiczny) według stanu na koniec 2016 r. wynosiły 22 mln zł, co stanowiło 23,7% dochodów[32].

W Białogardzie znajduje się zakład produkcji płyt klejonych[33]. Ponadto w mieście ma miejsce produkcja w sektorze zbóż i traw[34].

Kolejny zakład zbożowo-młynarski zajmuje się produkcją mąki pszennej i żytniej[35].

W mieście zlokalizowany jest szpital powiatowy z 6 oddziałami[36].

Transport

edytuj

Przez Białogard przebiega droga wojewódzka nr 163 oraz dawna droga wojewódzka nr 166, która pełni rolę obwodnicy wschodniej. Planowana jest budowa północnej obwodnicy miasta[37], która obciąży ulice Połczyńską oraz Kołobrzeską. W odległości 7 km przebiega droga wojewódzka nr 112 (dawniej droga krajowa nr 6).

W Białogardzie działa komunikacja autobusowa prowadzona przez ZKM Białogard oraz prywatne firmy przewozowe do okolicznych miejscowości.

Na stacji Białogard przecinają się dwie jednotorowe, zelektryfikowane linie kolejowe:

Do lat 90. XX wieku Białogard był także stacją końcową dla dwóch linii kolejki wąskotorowej tzw. Białogardzka Kolej Dojazdowa, która obecnie nie funkcjonuje.

Oświata

edytuj

W Białogardzie znajduje się biblioteka publiczna przy ul. Grunwaldzkiej 46, która posiada trzy filie:

  • Filia nr 1 – ul. Chopina 29
  • Filia nr 2 – ul. Komara 25
  • Filia nr 3 – Biblioteka Pedagogiczno-Naukowa – ul. Dworcowa 2.

Miasto posiada 3 przedszkola miejskie:

  • Przedszkole miejskie nr 1 „Bajka” – ul. 1 Maja 12
  • Przedszkole miejskie nr 2 „Słoneczne” – ul. Chopina 4A
  • Przedszkole miejskie nr 3 „Niezapominajka” ul. Kochanowskiego 21.

Lista szkół publicznych działających w Białogardzie od września 2017:

  • Szkoła Podstawowa nr 1 im. Marii Skłodowskiej-Curie – ul. Świdwińska 7
  • Szkoła Podstawowa nr 3 im. Bolesława Krzywoustego – ul. Chopina 8
  • Szkoła Podstawowa nr 4 im. Mikołaja Kopernika – ul. Grunwaldzka 53 i ul. Kościelna 1
  • Szkoła Podstawowa nr 5 im. Władysława Broniewskiego – ul. Kołobrzeska 23
  • Liceum Ogólnokształcące im. Bogusława X – ul. Grunwaldzka 46
  • Zespół Szkół Ponadpodstawowych, w ramach którego działa Technikum i Zasadnicza Szkoła Zawodowa – ul. Wyszyńskiego 14
  • Zespół Szkół Specjalnych, im. Jana Pawła II – ul. Zamoyskiego 3A
  • Państwowa Szkoła Muzyczna I Stopnia. – ul. Dworcowa 4.

Lista szkół prywatnych działających w mieście:

  • Prywatne Centrum Edukacyjne "Szkoły Sukces" (zespół szkół).

Kultura

edytuj

W październiku 2008 otwarto Centrum Kultury i Spotkań Europejskich, które organizuje różne imprezy kulturalne, np.: koncerty, przedstawienia teatralne. W CKiSE działają różne grupy artystyczne, m.in. Teatr Lalek Marko, Białogardzki Chór Kameralny Bel Canto i teatr Róż. W Białogardzie co roku odbywają się Międzynarodowe Dni Kultury Chrześcijańskiej.

Od roku 1969, rokrocznie w czerwcu, na przemian w Świdwinie i Białogardzie, odbywa się impreza rozrywkowa nawiązująca do wojny o krowę z 1469 roku.

Corocznie w lipcu lub sierpniu organizowane są Dni Białogardu – trwająca 2–3 dni impreza kulturalna, w czasie której występują polscy i zagraniczni artyści.

Rok Artyści/Zespoły
2001 IRA
2002 Varius Manx, Blenders
2003 Tomek Makowiecki Band
2004 Andrzej Piaseczny
2005 Oddział Zamknięty, Lotyń, Trebunie-Tutki
2006 Ich Troje, Patrycja Markowska, Kukiz i Piersi
2007 Oddział Zamknięty, TSA, Shakin Dudi
2008 Video, Łzy, D-Bomb
2009 Ewa Farna, Pectus
2010 Lady Pank, Volver, Blenders, Manchester
2011 Brathanki, Kasia Kowalska
2012 Ryszard Rynkowski, Extazy, Hormons
2013 Mirami, Doda
2014 Kombi, Piękni i Młodzi, Basta, Varius Manx
2015 Feel, Ewelina Lisowska
2016 Sarsa, De Mono, After Party, Pudzian Band
2017 Kayah, Mesajah, Weekend,
2018 Sylwia Przybysz, Zakopower, Agata Sobocińska, Power Play, Markus P
2019 Łzy,Zespół VOLODJA
2020 Kris Talisman

Sport

edytuj

W kompleksie rekreacyjno-wypoczynkowym istnieje stosunkowo niedawno odnowiony stadion oraz klub sportowy z wieloma sekcjami. W lecie działają baseny miejskie.

  • Atletyczny klub sportowy sekcja zapasy „AKS Białogard”
  • Hala sportowa przy LO
  • Klub Lekkoatletyczny „Iskra”
  • Klub Piłkarski Iskra Białogard
  • Klub Piłkarski „UKS Unia”
  • Klub Piłkarski „Konsorcjum Białogard”
  • Klub Sportowy Karate Kyokushin
  • Kryta pływalnia BOSiR przy ul. Moniuszki 29
  • Letnie baseny miejskie przy ul. Moniuszki 49
  • Sekcja Karate Kyokushin
  • Sekcja MMA, BJJ, zapasy, boks „AKS Grappling Białogard”
  • Sekcja podnoszenia ciężarów
  • Sekcja tenisa stołowego „UKS T-Tenis 2005”
  • Stowarzyszenie Pływackie „Aqua” w Białogardzie
  • UKS Herkules Białogard – zajęcia dla młodych koszykarzy i koszykarek

Wspólnoty religijne

edytuj
 
Kościół pw. św. Jerzego

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i wspólnoty wyznaniowe:

Katolicyzm

edytuj

Protestantyzm

edytuj

Irwingianizm

edytuj

Restoracjonizm

edytuj

Administracja

edytuj
 
Siedziba władz miasta

Białogard ma status gminy miejskiej, miasto posiada 168 ulic. Mieszkańcy wybierają do Rady Miejskiej Białogardu 21 radnych[50]. Organem wykonawczym władz jest burmistrz. Siedziba władz miasta znajduje się przy ul. 1 Maja.

Burmistrzowie Białogardu:

 
Nowy Ratusz, obecnie siedziba Starostwa Powiatowego

Miasto jest siedzibą władz powiatu białogardzkiego, a także władz wiejskiej gminy Białogard. W Białogardzie działa prokuratura rejonowa, znajduje się tu również sąd rejonowy[51].

Białogard jest członkiem Związku Miast Polskich i Nowej Hanzy. W 2005 miasto otrzymało Dyplom Europejski, a od 5 sierpnia 2007 posiada Flagę Europy[52].

Mieszkańcy Białogardu wybierają posłów z okręgu wyborczego nr 40, a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu wyborczego nr 13.

Współpraca międzynarodowa

edytuj

Miasto ma umowy partnerskie z następującymi miastami i gminami[53]:

Osoby

edytuj

urodzone w Białogardzie

edytuj

związane z miastem

edytuj
  • Czesław Berka (1925–1988) – ksiądz rzymskokatolicki, kanonik kapituły koszalińsko-kołobrzeskiej; pełnił posługę i zginął w Białogardzie
  • Erika Fuchs (1906–2005) – tłumaczka; mieszkała w Białogardzie
  • Josquinus ab Holtzen (?–1657) – kompozytor, kantor białogardzki
  • Marcin Jurecki (1976–2008) – polski zapaśnik, wielokrotny reprezentant Polski w stylu wolnym; mieszkał w Białogardzie
  • Leon Mroczkiewicz (1900–1971) – profesor, leśnik; mieszkał w Białogardzie
  • Czesław Niemen (1939–2004) – kompozytor, multiinstrumentalista, piosenkarz i autor tekstów piosenek; w młodości mieszkał w Białogardzie

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2023-12-02] (pol.).
  2. ↑ Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2021-12-12].
  3. ↑ Lista miast w Polsce (spis miast, mapa miast, liczba ludności, powierzchnia, wyszukiwarka) [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-12-12] (pol.).
  4. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2013-07-26. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507. 
  5. ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
  6. ↑ „Kronika polska, Gall Anonim”, seria „Kroniki polskie”, Zakł. Nard. Ossolińskich, Wrocław, ISBN 978-3-939991-64-9, s. 106.
  7. ↑ Jarosław Kociuba: Pomorze – Praktyczny przewodnik turystyczny po ziemiach Księstwa Pomorskiego. Szczecin: Walkowska Wydawnictwo, 2012, s. 538,539. ISBN 978-83-61805-49-6.
  8. ↑ Kazimierz Rymut: Nazwy miast Polski. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1987, s. 32. ISBN 83-04-02436-5.
  9. ↑ Polska. Mapa polityczna 1:1 250 000. E. Romer i J. Wąsowicz, przed 1939.
  10. ↑ Arkusz 32 Kolberg (Kołobrzeg). Mapa operacyjna 1:300 000. Wojskowy Instytut Geograficzny, Warszawa: 1937.
  11. ↑ Dz.U. z 1945 r. nr 33, poz. 196.
  12. ↑ Mapa Polski 1:1000 000 Wojskowy Instytut Geograficzny Sztabu Generalnego W.P., Warszawa 1945 [1].
  13. ↑ Koleje Pomorza Przyodrzańskiego 1:1000 000 Dyr. Okręg. Kolei Państw. w Szczecinie, 1946 [2].
  14. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85, s. 1).
  15. ↑ Anonim zwany Galem: Kronika. s. 22, 39. (łac.).
  16. ↑ a b c d e f g Piotr Skurzyński, Pomorze, Warszawa: Wyd. Muza S.A., 2007, s. 177, ISBN 978-83-7495-133-3.
  17. ↑ Czesław Piskorski „Pomorze Zachodnie, mały przewodnik” Wyd. Sport i Turystyka Warszawa 1980 s. 105 ISBN 83-217-2292-X.
  18. ↑ Sowieci na Pomorzu Środkowym - Projekty Muzealne [online], muzeum.kolobrzeg.pl [dostęp 2023-03-14].
  19. ↑ a b Zwiadowca Historii, Zakład produkcyjny 'Unitra-Eltra' - czyli historyczne miejsce które popada w ruinę (Galeria) [online], Zwiadowca Historii, 7 lutego 2019 [dostęp 2023-03-14] (pol.).
  20. ↑ Dominika Czarnecka „Pomniki Wdzięczności Armii Czerwonej w Polsce Ludowej i w III Rzeczypospolitej” IPN 2015, ISBN 978-83-7629-777-4, s. 384.
  21. ↑ Tomasz Szulc, Krzysztof Nicpoń. Magazyny broni jądrowej na terytorium Polski. „Poligon”. 2007. Nr. 3. s. 62–77. ISSN 1895-3344. 
  22. ↑ Ostatnia jednostka opuściła miasto 24 czerwca 1992 roku.
  23. ↑ Maciej Czulicki, Wybrane aspekty pobytu Północnej Grupy Wojsk Armii Radzieckiej w Polsce w latach 1945–1993 oraz wykorzystanie infrastruktury po jednostkach Armii Radzieckiej po 1993 r. [online] [dostęp 2023-03-14].
  24. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. zachodniopomorskiego – stan na 31.12.2012 r.. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 2. [dostęp 2013-03-25].
  25. ↑ Zachodniopomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Szczecinie.
  26. ↑ Brama Wysoka. www.bialogard.info. [dostęp 2010-08-25].
  27. ↑ Stan w dniu 30 VI 2009 r.. „Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym”, 2009-11. Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1734-6118. 
  28. ↑ a b Białogard w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  29. ↑ Bank Danych Regionalnych – Strona główna. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
  30. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 maja 2011 r. (Dz.U. z 2011 r. nr 99, poz. 570).
  31. ↑ Struktura bezrobocia w gminach 2012. Wojewódzki Urząd Pracy w Szczecinie, 2012-11-05. [dostęp 2013-02-10].
  32. ↑ Działalność informacyjno-szkoleniowa » Analizy budżetów jednostek samorządu terytorialnego » Archiwum » 2016 r. » Analizy budżetów JST » Wykonanie budżetów jst IV kwartał 2016 r. /Tabele: 5, 6, 7. Regionalna Izba Obrachunkowa w Szczecinie. [dostęp 2017-08-19].
  33. ↑ Zakład Przemysłu Drzewnego Białogard. KPPD-Szczecinek SA. [dostęp 2013-02-09].
  34. ↑ Zakłady. Rolimpex Nasiona SA. [dostęp 2013-02-09].
  35. ↑ Przedsiębiorstwo Zbożowo-Młynarskie PZZ w Białogardzie. Starostwo Powiatowe w Białogardzie. [dostęp 2013-02-10].
  36. ↑ Oddziały. Szpital Powiatowy w Białogardzie. [dostęp 2013-02-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-11-11)].
  37. ↑ Sesja RM: Obwodnica Białogardu - Informacje - Miasto Białogard [online], bialogard.info [dostęp 2023-03-25].
  38. ↑ Dekanat koszaliński [online], cerkiew.net.pl [dostęp 2023-06-12].
  39. ↑ Parafia pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa, Białogard. diecezjakoszalin.pl. [dostęp 2022-05-16].
  40. ↑ Parafia pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, Białogard. diecezjakoszalin.pl. [dostęp 2022-05-16].
  41. ↑ Parafia pw. św. Jadwigi, Białogard. diecezjakoszalin.pl. [dostęp 2022-05-16].
  42. ↑ Ewangeliczne Zbory Chrystusowe. ezb-szczecinek.pl. [dostęp 2022-08-23].
  43. ↑ Wspólnoty lokalne. chrystusowi.pl. [dostęp 2022-05-16].
  44. ↑ Koszalin. luteranie.pl. [dostęp 2022-05-16].
  45. ↑ Zbory Kościoła Wolnych Chrześcijan. kwch.org. [dostęp 2022-05-16].
  46. ↑ Znajdź Kościół. kz.pl. [dostęp 2022-05-16].
  47. ↑ Aktualności. nak.org.pl. [dostęp 2022-05-16]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  48. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-11-27].
  49. ↑ Paweł Lipianin. Stacja Białogard. „Wędrówka”, s. 18, 19, styczeń-luty 2007. Na Straży. ISSN 1734-7726. 
  50. ↑ Zarządzenie Nr 69/2014 Wojewody Zachodniopomorskiego z dnia 4 marca 2014 r. ws. ustalenia liczby radnych (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2014 r., poz. 1084).
  51. ↑ Sąd Rejonowy w Białogardzie. Oddział Informatyczny Sądu Okręgowego w Koszalinie. [dostęp 2009-02-21].
  52. ↑ Flaga Europy. UM w Białogardzie. [dostęp 2009-02-17].
  53. ↑ Współpraca międzynarodowa. UM w Białogardzie. [dostęp 2009-02-13]. (pol.).

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Białogard&oldid=74719060”