Czarnuchy
Czarnuchy[1] (Tenebrionoidea) – nadrodzina owadów z rzędu chrząszczy, podrzędu wielożernych i serii (infrarzędu) Cucujiformia. Zróżnicowana pod względem biologii i morfologii. Obejmuje około 34 tysięcy opisanych gatunków.
| Tenebrionoidea | |||
| Latreille, 1802 | |||
_(3989862005).jpg) Gonopus tibialis z rodziny czarnuchowatych | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Nadrodzina |
czarnuchy | ||
| Synonimy | |||
| |||
.png)
_(6730400647).jpg)
Nadrodzina ta odpowiada mniej więcej wyróżnianemu dawniej taksonowi różnostopych (Heteromera)[2][3].
Budowa i biologia
edytujGrupa bardzo zróżnicowana pod względem budowy. Dwie początkowe pary odnóży mają u nich pięcioczłonowe stopy, a ostatnia czteroczłonowe. Niekiedy jednak u samców liczba członów może być zredukowana do czterech lub trzech u wszystkich stóp albo do trzech na stopach przednich i czterech na pozostałych parach[4]. Ponadto ich odnóża cechuje silnie skośne połączenie krętarza z udem. U larw charakterystyczne jest występowanie mniej niż 6 par przyoczek bocznych[1].
Biologia czarnuchów również jest różnorodna. Wiele z nich przystosowanych jest do suchych środowisk i pokarmów ubogich w wodę. W kilkunastu rodzinach znaleźć można wyspecjalizowane grzybojady[1]. Liczne są gatunki żerujące na martwym drewnie i innej martwej materii organicznej[4]. Niektóre z nich przystosowały się do żerowania na produktach spożywczych, stanowiąc kosmopolityczne szkodniki magazynowe[1]. Wśród zalęszczycowatych i nakwiatkowatych częsta jest melitofagia. Nieliczne gatunki czarnuchów żerują na żywych tkankach roślinnych lub są drapieżnikami. Mycteridae żerują wewnątrz roślin jednoliściennych[4]. Larwy oleicowatych i wachlarzykowatych są pasożytami innych owadów[1][4].
Systematyka i filogeneza
edytujDo czarnuchów zalicza się około 34 tysięcy opisanych gatunków, sklasyfikowanych w około 1250 rodzajach i 28 rodzinach[4]. Układ rodzin według pracy Boucharda i innych przedstawia się następująco[5]:
- Mycetophagidae Leach, 1815 – ścierowate
- Archeocrypticidae Kaszab, 1964
- Pterogeniidae Crowson, 1953
- Ciidae Leach, 1819 – czerwikowate
- Tetratomidae Billberg, 1820
- Melandryidae Leach, 1815 – śniadkowate
- Mordellidae Latreille, 1802 – schylikowate
- Ripiphoridae Gemminger, 1870 (1855) – wachlarzykowate
- Zopheridae Solier, 1834 – gwozdnikowate
- Ulodidae Pascoe, 1869
- Promecheilidae Lacordaire, 1859
- Chalcodryidae Watt, 1974
- Trachelostenidae Lacordaire, 1859
- Tenebrionidae Latreille, 1802 – czarnuchowate
- Prostomidae Thomson, 1859
- Synchroidae Lacordaire, 1859
- Stenotrachelidae Thomson, 1859
- Oedemeridae Latreille, 1810 – zalęszczycowate
- Meloidae Gyllenhal, 1810 – oleicowate
- Mycteridae Oken, 1843 – niryjki
- Boridae Thomson, 1859 – ponurkowate
- Trictenotomidae Blanchard, 1845
- Pythidae Solier, 1834 – rozmiazgowate
- Pyrochroidae Latreille, 1806 – ogniczkowate
- Salpingidae Leach, 1815 – trąbiki
- Anthicidae Latreille, 1819 – nakwiatkowate
- Aderidae Csiki, 1909
- Scraptiidae Gistel, 1848
- †Apotomouridae Bao et al., 1848[6]
Filogeneza czarnuchów jest niejasna. Analiza Beutela i Friedricha z 2005, oparta na morfologii larw, wskazywała na ich monofiletyzm[4]. Według wyników analizy morfologicznej Lawrence'a i innych z 2011, obejmującej cechy larw i imagines, czarnuchy tworzą kilka kladów i dla zachowania monofiletyzmu musiałyby obejmować Lymexyleoidea oraz niektórych przedstawicieli nadrodzin zgniotków i przekrasków[7]. Analiza molekularna Gunter i innych z 2014 wskazuje na monofiletyzm kladu obejmującego czarnuchy i drwionki oraz, z ograniczonym wsparciem, na relację siostrzaną pomiędzy tymi nadrodzinami[4].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e Marek Wanat: Rząd: chrząszcze – Coleoptera. W: Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 303.
- ↑ John F. Lawrence, Darren A. Pollock, Adam Ślipiński: Tenebrionoidea. W: Richard A.B. Leschen, Rolf G. Beutel, John F. Lawrence: Coleoptera, Beetles. Vol. 2: Morphology and Systematics (Elateroidea, Bostrichiformia, Cucujiformia partim). Berlin, Nowy Jork: Walter de Gruyter & Co., 2010, seria: Handbook of Zoology.
- ↑ Roland Gerstmeier: Chrząszcze. Rozpoznawanie i oznaczanie. Henryk Grabarczyk (przekład). Multico, seria: Przewodnik Kieszonkowy. ISBN 83-7073-105-8.
- ↑ a b c d e f g Nicole L. Gunter, Zuzana Levkaničová, Tom H. Weir, Adam Ślipiński Stephen L. Cameron, Ladislav Bocak. Towards a phylogeny of the Tenebrionoidea (Coleoptera). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 79, s. 305-312, 2014. DOI: 10.1016/j.ympev.2014.05.028.
- ↑ Patrice Bouchard i inni, Family-group names in Coleoptera (Insecta), „ZooKeys”, 88, 2011, s. 1-972, DOI: 10.3897/zookeys.88.807.
- ↑ Tong Bao, Katarzyna S. Walczyńska, Samantha Moody, Bo Wang, Jes Rust. New family Apotomouridae fam. nov. (Coleoptera: Tenebrionoidea) from lower Cenomanian amber of Myanmar. „Cretaceous Research”. 91, s. 14-19, 2018. DOI: 10.1016/j.cretres.2018.05.007.
- ↑ John F. Lawrence, Adam Ślipiński, Ainsley E. Seago, Margaret K. Thayer, Alfred F. Newton, Adriana E. Marvaldi. Phylogeny of the Coleoptera Based on Morphological Characters of Adults and Larvae. „Annales Zoologici”. 61 (1), s. 1-217., 2011. DOI: 10.3161/000345411X576725.