Dyzartria – termin z zakresu neurologii; jeden z typów zaburzeń mowy, wynikający z dysfunkcji aparatu wykonawczego (języka, podniebienia, gardła, krtani). Dysfunkcja może być spowodowana: uszkodzeniem mięśni, unerwiających ich nerwów czaszkowych, jąder tych nerwów, dróg korowo-jądrowych, układu pozapiramidowego.

Dysartria i anartria
dysartria, anartria
Klasyfikacje
ICD-10

R47.1

W wyniku ich uszkodzenia powstaje tzw. mowa dyzartryczna, która charakteryzuje się tym, że jest powolna, niewyraźna, afoniczna (czyli bezgłośna) z tzw. przydźwiękiem nosowym, które jest spowodowane opadnięciem podniebienia miękkiego i sprawia wrażenie mowy z „kluskami w ustach”. Tworzenie samogłosek jest zwykle zachowane, a w zależności od miejsca uszkodzenia, dominują zaburzenia artykulacji:

  • spółgłosek wargowych (b, p, w, f)
  • spółgłosek podniebiennych (g, k, h)
  • spółgłosek zależnych od funkcji języka (d, t, r, s)

W najcięższych przypadkach przyjmuje formę anartrii, kiedy nasilenie zaburzeń dyzartrycznych przyjmie zaawansowaną postać i mowa staje się bełkotliwa i niezrozumiała.

Podział

edytuj
Rodzaj Umiejscowienie i istota zmian Obraz kliniczny Najczęstsze przyczyny Uwagi
Dyzartria spastyczna obustronne uszkodzenie dróg piramidowych – korowo-jądrowych (zespół rzekomo-opuszkowy) upośledzenie artykulacji, mowa powolna, nosowa, chrapliwa, w niskiej tonacji miażdżyca naczyń mózgowych inne określenia: mowa rzekomo-opuszkowa, piramidowa
Dyzartria wiotka uszkodzenie jąder lub pni nn. V, VII, IX, X i XII bądź też odpowiednich mięśni (zespół opuszkowy) upośledzenie artykulacji, mowa zamazana, nosowa, bezgłośna choroba Charcota, udary na poziomie pnia mózgu- opuszki, udary tzw. zatorowe, miażdżyca naczyń mózgowych, polineuropatia błonicza, zatrucie jadem kiełbasianym, miopatie, polio, choroba Heinego-Medina inne określenia: mowa opuszkowa
Dyzartria ataktyczna uszkodzenie móżdżku mowa wybuchowa, skandowana, przerwy między sylabami i słowami stwardnienie rozsiane, zwyrodnienia móżdżku-ataksja Friedricha, zatrucia UN, zanik móżdżku, guzy móżdżku inne określenia: mowa móżdzkowa, mowa skandowana
Dyzartria hipokinetyczna (hipertoniczna) uszkodzenie układu pozapiramidowego (zaburzenia mowy związane ze spowolnieniem i sztywnością) mowa monotonna, spowolniała, niewyraźna, kilkakrotne powtarzanie tego samego słowa (palilalia) choroba Parkinsona, zespół parkinsonowski inne określenia: mowa pozapiramidowa
Dyzartria hiperkinetyczna uszkodzenie układu pozapiramidowego (zaburzenia mowy związane z ruchami mimowolnymi całego ciała, warg, podniebienia i języka) mowa porywista, wybuchowa pląsawica Huntingtona, pląsawica Sydenhama, zespół Gilles’a de la Tourette’a, dystonie inne określenia: mowa pozapiramidowa

Bibliografia

edytuj
  • Antoni Prusiński: Podstawy neurologii klinicznej. Warszawa: PZWL, 1977, s. 70–71.
  • Olga Jauer-Niworowska: Dyzartria nabyta. Warszawa: APS, 2009.