Wikipedia

Sean Penn

amerykański aktor

Sean Justin Penn (ur. 17 sierpnia 1960 w Santa Monica) – amerykański aktor, producent, scenarzysta, reżyser i dziennikarz. Dwukrotny laureat Oscara.

Sean Penn
Ilustracja
Sean Penn (2023)
Imię i nazwisko

Sean Justin Penn

Data i miejsce urodzenia

17 sierpnia 1960
Santa Monica

Zawód

aktor, reżyser, scenarzysta, producent filmowy

Współmałżonek

Madonna
(1985–1989; rozwód)
Robin Wright
(1996–2010; rozwód)
Leila George
(2020–2022; rozwód)

Lata aktywności

od 1974

Odznaczenia
Order „Za zasługi” III klasy (Ukraina)
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Sean Penn (1997)

Życiorys

edytuj

Młodość

edytuj

Urodził się w Santa Monica[1] w stanie Kalifornia w hrabstwie Los Angeles jako syn aktorki Eileen Ryan (z domu Annucci)[2] i reżysera telewizyjnego Leo Penna[3]. Jego ojciec był pochodzenia żydowskiego – dziadkowie ze strony ojca byli żydowskimi imigrantami z Litwy i Rosji, a matka była pochodzenia irlandzko-włoskiego[2]. Wychowywał się z dwoma braćmi: starszym Michaelem Danielem (ur. 1958) i młodszym Chrisem (ur. 1965, zm. 2006). Uczęszczał do Santa Monica High School[4] i Santa Monica College[5].

Kariera aktorska

edytuj

W liceum reżyserował i występował w filmach Super-8[3]. Mając czternaście lat pojawił się w dwóch odcinkach serialu NBC Domek na prerii (1974, 1975) reżyserowanych przez swojego ojca Leo Penna. W wieku dziewiętnastu lat wystąpił gościnnie w serialu CBS Barnaby Jones (1979). Jego ojciec Leo Penn zaangażował go do niewielkiej roli gościa na przyjęciu w telewizyjnym dramacie kryminalnym CBS Prawo Hellingera (Hellinger’s Law, 1981) z Telly Savalasem. Przez dwa lata pracował jako technik zakulisowy i asystent aktora / reżysera Pat Hingle’a z teatru Los Angeles Group Repertory[3].

Zadebiutował na kinowym ekranie rolą kadeta kapitana Alexa Dwyera w dramacie sensacyjnym Harolda Beckera Szkoła kadetów (Taps, 1981) u boku George’a C. Scotta, Timothy’ego Huttona, Ronny’ego Coxa i Toma Cruise’a. Zagrana przez niego postać surfera-narkomana Jeffa Spicoli w komediodramacie Amy Heckerling Beztroskie lata w Ridgemont High (Fast Times at Ridgemont High, 1982) spopularyzowała słowo „koleś” w kulturze popularnej[6]. Następna rola Micka O’Briena, zmartwionego młodzieńca w dramacie Ricka Rosenthala Niegrzeczni chłopcy (Bad Boys, 1983) przyniosła mu pozytywne recenzje i rozpoczęła karierę jako poważny aktor. W melodramacie Richarda Benjamina Wyścig z księżycem (Racing with the Moon, 1984) z Nicolasem Cage’em zagrał 17-letniego Henry’ego „Hoppera” Nasha, który został powołany do służby za granicą w United States Marine Corps. Pozycję gwiazdy zapewniła mu rola utrzymującego się z handlu narkotykami Andrew Daultona Lee w dramacie sensacyjnym Johna Schlesingera Sokół i koka (The Falcon and the Snowman, 1985). W dramacie kryminalnym Dennisa Hoppera Barwy (Colors, 1988) wystąpił w roli młodego, gwałtownego Danny’ego McGavina, partnera doświadczonego policjanta (Robert Duvall). W dramacie sądowym Proces w Berlinie (Judgment in Berlin, 1988) wystąpił w epizodycznej, ale znaczącej roli pasażera samolotu porwanego z Gdańska do Berlina Zachodniego. Rola sierżanta Tony’ego Meserve’a w dramacie wojennym Briana De Palmy Ofiary wojny (Casualties of War, 1989) potwierdziła jego nietuzinkowy talent i zwróciła uwagę amerykańskiej krytyki.

Kreacja adwokata Davida Kleinfelda, przyjaciela tytułowego bohatera w dramacie kryminalnym Briana De Palmy Życie Carlita (1993) przyćmiła nawet występ Ala Pacino i przyniosła mu nominację do Złotego Globu dla najlepszego aktora drugoplanowego. Za rolę więźnia oczekującego w celi śmierci na egzekucję za gwałt na młodej dziewczynie i zamordowanie jej oraz jej chłopaka w dramacie kryminalnym Tima Robbinsa Przed egzekucją (Dead Man Walking, 1995) z Susan Sarandon został uhonorowany Srebrnym Niedźwiedziem dla najlepszego aktora na 46. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Berlinie oraz był nominowany do Oscara dla najlepszego aktora pierwszoplanowego i Złotego Globu. Jako Eddie Quinn, szaleńczo zakochany w swojej żonie, który przez swój charakter trafia do więzienia w melodramacie Nicka Cassavetesa Jak jej nie kochać (She’s so Lovely, 1997) z Robin Wright otrzymał nagrodę za pierwszoplanową rolę męską na Festiwalu Filmowym w Cannes. W komediodramacie muzycznym Woody’ego Allena Słodki drań (Sweet and Lowdown, 1999) wcielił się w gitarzystę jazzowego, Emmeta Raya, zdobywając koleją nominację do Oscara, Złotego Globu i Nagrody Satelity.

W komediodramacie Sam (I Am Sam, 2001) zagrał upośledzonego Samuela Johna „Sama” Dawsona, walczącego o odzyskanie praw rodzicielskich. W dramacie kryminalnym Alejandra Gonzáleza Iñárritu 21 gramów (2003) wystąpił w roli śmiertelnie chorego matematyka i profesora college’u Paul Riversa, oczekującego na transplantację serca. W 2004 dostał Oscara za rolę Jimmy’ego Markuma, zrozpaczonego ojca zamordowanej córki, w dramacie kryminalnym Clinta Eastwooda Rzeka tajemnic (Mystic River 2003)[7]. Kolejnego Oscara otrzymał za postać Harveya Milka, homoseksualnego polityka z San Francisco w filmie Gusa Van Santa Obywatel Milk (Milk, 2008)[7]. W komediodramacie Paola Sorentina Wszystkie odloty Cheyenne’a (This Must Be the Place, 2011) zagrał postać emerytowanego rockmana, postanawiającego znaleźć hitlerowskiego oficera, który niegdyś prześladował jego ojca w obozie koncentracyjnym, a obecnie ukrywa się w USA.

Kariera reżysera i scenarzysty

edytuj

W 1991 powstał, inspirowany piosenką „The Highway Patrolman” Bruce’a Springsteena, film Indiański biegacz[8], opowiadający historię dwóch skłóconych ze sobą braci, w którym Penn zadebiutował jako reżyser i scenarzysta. Kolejne wyreżyserowane przez niego filmy według własnego scenariusza to: Obsesja (1995), dramat psychologiczny o zamożnym jubilerze, którego cały świat wali się po tym, jak jego ukochana córka ginie w wypadku spowodowanym przez pijanego kierowcę; 11.09.01 (2002), etiuda filmowa opowiadająca o starszym mężczyźnie, który nie potrafi pogodzić się ze śmiercią żony, dołączona do zbioru mającego upamiętnić zamachy 11 września w ich pierwszą rocznicę; Wszystko za życie (2007), ekranizacja książki Jona Krakauera pod tym samym tytułem, przedstawiającej dzieje amerykańskiego wędrowca Chrisa McCandlessa, który po studiach porzucił dotychczasowe życie i zainspirowany powieściami Jacka Londona oraz traktatami Henry’ego Davida Thoreau wyrusza w trwającą dwa lata podróż po Ameryce Północnej, która kończy się dla niego śmiercią głodową w alaskańskiej głuszy. Jest ona prawdopodobnie najpopularniejszym i najlepszym dziełem w reżyserskim i scenopisarskim dorobku Penna.

Jako reżyser nakręcił także obraz Obietnica (2001) według scenariusza Jerzego Kromolowskiego i Mary Olson-Kromolowski, w którym główną rolę, podobnie jak w Obsesji, zagrał Jack Nicholson.

Przewodniczył jury konkursu głównego na 61. MFF w Cannes (2008).

W 2022 po inwazji Rosji na Ukrainę podjął się kręcenia filmu dokumentalnego na Ukrainie o wojnie rosyjsko-ukraińskiej[9]. W tym samym roku został uhonorowany ukraińskim Orderem „Za zasługi” III klasy (2022)[10].

 
Sean Penn 2023 Energa Camerimage Festiwal Toruń

Kariera dziennikarza

edytuj

Działalność dziennikarską Sean Penn rozpoczął w latach 80. Pisze teksty do takich gazet jak „Rolling Stone”, „Interview” i „Time”. W 2005 w „The San Francisco Chronicle” ukazał się jego artykuł o sytuacji w Iraku, który napisał po powrocie z drugiego pobytu w tym kraju. Przeprowadził także m.in. wywiad z pisarzem Charlesem Bukowskim.

Literatura

edytuj

W 2018 Sean Penn opublikował swoją debiutancką powieść pt. Bob Honey Who Just Do Stuff (polskie wydanie pt. Bob Honey robi swoje w tłum. Roberta Sudoła ukazało się we wrześniu 2019 nakładem Wydawnictwa Literackiego).

Poglądy i działalność polityczna

edytuj

Jest zwolennikiem byłego prezydenta Stanów Zjednoczonych Baracka Obamy oraz przeciwnikiem poprzedniego prezydenta, George’a W. Busha. Szczególnie krytykował go za interwencję w Iraku. W ramach protestu dwukrotnie wyjechał do tego kraju. Był przyjacielem prezydenta Wenezueli Hugo Cháveza[11].

Życie prywatne

edytuj
 
Robin Wright i Sean Penn (2006)

W lutym 1985, na planie teledysku do piosenki „Material Girl”, Penn poznał piosenkarkę Madonnę, z którą się ożenił 16 sierpnia 1985. Do legendy przeszedł ich słynny ślub, gdzie Penn strzelał ze strzelby do paparazzich robiących im zdjęcia z helikoptera[12]. Nazywano go wiecznym buntownikiem i szaleńcem[12]. Kompozycja Patricka Leonarda „Live to Tell” w wykonaniu Madonny znalazła się w dramacie kryminalnym Jamesa Foleya W swoim kręgu (At Close Range, 1986), gdzie Sean Penn zagrał u boku Christophera Walkena i Mary Stuart Masterson. Później zagrali wspólnie w przygodowym dramacie kryminalnym Niespodzianka z Szanghaju (Shanghai Surprise, 1986), ale film okazał się kompletną porażką artystyczną, a Penn był nominowany do Złotej Maliny w kategorii „Najgorszy aktor” (Złota Malina w tej kategorii trafiła do Prince’a za występ w komedii muzycznej Zakazana miłość (Under the Cherry Moon)). 28 sierpnia 1986 Penn jako złodziej klejnotów Tomtom i Madonna w roli seksownej Lorraine wystąpili razem w broadwayowskiej sztuce Davida Rabe’a Goose and Tomtom z Harveyem Keitelem, Barrym Millerem i Lorraine Bracco[13]. Sean Penn przestał kontrolować swoje wybuchy zazdrości i alkoholowe balangi, jednak chciał rządzić życiem Madonny. Ustalał daty koncertów, decydował o kolejnym singlu. Sean coraz więcej pił, wdawał się w awantury, zaczął ją bić. Spędził miesiąc w areszcie, gdy brutalnie pobił fotografa. Madonna rozwiodła się z nim 14 września 1989[12]. W 2015 roku Madonna zaprzeczyła doniesieniom, jakoby była przez Penna bita, nazywając je „oburzającymi, złośliwymi, lekkomyślnymi i fałszywymi”[14].

Jego rola Terry’ego Noonana w dramacie kryminalnym Phila Joanou Stan łaski (State of Grace, 1990) miała być szansą na wyjście z życiowego zakrętu. Na planie tego filmu poznał aktorkę Robin Wright, którą poślubił 27 kwietnia 1996. Mają dwoje dzieci – córkę Dylan Frances (ur. 13 kwietnia 1991) i syna Hoppera Jacka (ur. 6 sierpnia 1993). Razem zagrali także w dreszczowcu Cena miłości (Loved, 1997), komedii romantycznej Jak jej nie kochać (She’s so lovely, 1997) i Harmider (Hurlyburly, 1998). Robin Wright wystąpiła także w jego filmie Obsesja (The Crossing Guard, 1995) z Jackiem Nicholsonem. Po jedenastu latach małżeństwa, 21 grudnia 2007, Robin Wright złożyła wniosek o rozwód, jego powodem był romans Penna z piosenkarką country Jewel, której wyreżyserował teledysk. 9 kwietnia 2008 wniosek rozwodowy został wycofany, ale 4 sierpnia 2010 para jednak się rozwiodła[15]. Od tej pory Robin Wright nie posługuje się nazwiskiem Penn.

W październiku 2016 Penn związał się z młodszą o 32 lata australijską aktorką Leilą George[16] córką Grety Scacchi i Vincenta D’Onofrio, którą poślubił 30 lipca 2020[17].

Przyjaźń z Charlesem Bukowskim

edytuj

Penn był wielkim fanem twórczości prozaika i poety Charlesa Bukowskiego, uważanego za jedną z najoryginalniejszych i najbardziej kontrowersyjnych postaci współczesnej literatury amerykańskiej. Pod jego wpływem zaczął pisać wiersze. Udało mu się z nim zaprzyjaźnić, był jedyną gwiazdą show-businessu, którą Bukowski tolerował. Penn miał także zagrać główną rolę w filmie Ćma barowa, do którego scenariusz napisał Bukowski. Tak się nie stało, gdyż aktor zgodził się zagrać pod warunkiem, że reżyserować będzie Dennis Hopper. Kategorycznie nie zgodził się na to reżyser Barbet Schroeder, który jako pierwszy wystąpił do Bukowskiego z propozycją nakręcenia filmu. Ostatecznie rolę dostał jego konkurent, Mickey Rourke. Mimo tego Penn nadal przyjaźnił się z pisarzem. Po jego śmierci wygłosił mowę na pogrzebie oraz zadedykował mu swój film Obsesja.

Filmografia

edytuj

Aktor

edytuj
Rok Tytuł Rola
1974–1975 Domek na prerii (Little House on the Prairie) Dzieciak (niewymieniony w czołówce)
1979 Barnaby Jones Sam
1981 The Beaver Kid 2 Groovin’ Larry
1981 Prawo Hellingera (Hellinger’s Law) Bit Part
1981 Zabójstwo Randy’ego Webstera (The Killing of Randy Webster) Don Fremont
1981 Szkoła kadetów (Taps) Alex Dwyer
1982 Beztroskie lata w Ridgemont High (Fast Times at Ridgemont High) Jeff Spicoli
1983 Niegrzeczni chłopcy (Bad Boys) Mick O’Brien
1983 Ryzykowny interes (Risky Business) Cameo (niewymieniony w czołówce)
1983 Summerspell Buddy
1984 Świry (Crackers) Dillard
1984 Wyścig z księżycem (Racing with the Moon) Henry Hopper Nash
1985 Sokół i koka (The Falcon and the Snowman) Daulton Lee
1986 W swoim kręgu (At Close Range) Brad Whitewood Jr
1986 Niespodzianka z Szanghaju (Shanghai Surprise) Glendon Wasey
1988 Barwy (Colors) Danny McGavin
1988 Proces w Berlinie (Judgment in Berlin) Guenther X
1989 Ofiary wojny (Casualties of War) sierżant Tony Meserve
1989 Nie jesteśmy aniołami (We’re No Angels) Jim
1990 Chłodny odcień błękitu (Cool Blue) Phil, hydraulik (niewymieniony w czołówce)
1990 Stan łaski (State of Grace) Terry Noonan
1992 Cruise Control Jeffrey
1993 Życie Carlita (Carlito’s Way) David Kleinfeld
1995 Przed egzekucją (Dead Man Walking) Matthew Poncelet
1997 Cena miłości (Loved) człowiek ze wzgórza
1997 Jak jej nie kochać (She’s so lovely) Eddie Quinn
1997 Droga przez piekło (U Turn) Bobby Cooper
1997 Gra (The Game) Conrad
1997 Ellen Sean Penn (niewymieniony w czołówce)
1997 Hugo od basenów (Hugo Pool) Dziwak
1998 The Larry Sanders Show Sean Penn
1998 Harmider (Hurlyburly) Eddie
1998 Cienka czerwona linia (The Thin Red Line) sierżant Edward Welsh
1999 Słodki drań (Sweet and Lowdown) Emmet Ray
2000 Ostatnie lato (Up at the Villa) Rowley Flint
2000 Zanim zapadnie noc (Before Night Falls) Cuco Sanchez
2000 Przekleństwo wyspy (The Weight of Water) Thomas Janes
2001 Przyjaciele (Friends) Eric
2001 Sam (I Am Sam) Sam Dawson
2003 Pauly Shore Is Dead Sean Penn
2003 Wszystko dla miłości (It’s All About Love) Marciello
2003 Rzeka tajemnic (Mystic River) Jimmy Markum
2003 21 gramów (21 Grams) Paul Rivers
2004 Zabić prezydenta (The Assassination of Richard Nixon) Samuel Bicke
2004 Dwóch i pół (Two and Half Men) Sean Penn
2005 Tłumaczka (The Interpreter) Tobin Keller
2006 Wszyscy ludzie króla (All the King’s Men) Willie Stark
2007 Persepolis pan Satrapi, ojciec Marjane (głos w języku angielskim)
2008 Co jest grane? (What Just Happened) Sean Penn
2008 Obywatel Milk (Milk) Harvey Milk
2010 Uczciwa gra Joseph C. Wilson
2010 Joaquin Phoenix. Jestem jaki jestem (I’m Still Here) Sean Penn (niewymieniony w czołówce)
2011 Drzewo życia (The Tree of Life) Jack
2011 Wszystkie odloty Cheyenne’a (This Must Be the Place) Cheyenne
2012 Americans Commie
2012 Gangster Squad. Pogromcy mafii (Gangster Squad) Mickey Cohen
2013 Sekretne życie Waltera Mitty (The Secret Life of Walter Mitty) Sean O’Connell
2015 Gunman: Odkupienie (The Gunman) James Terrier
2018 The First. Misja na Marsa (The First) Tom Hagerty
2019 Profesor i szaleniec (The Professor and the Madman) Dr William Chester Minor
2021 Flag Day John Vogel

Reżyser

edytuj
Rok Tytuł
1991 Indiański biegacz (The Indian Runner)
1995 Obsesja (The Crossing Guard)
2001 Obietnica (The Pledge)
2001 Bruce Springsteen: The Complete Video Anthology 1978–2000
2002 11.09.01 (11'09'01 September)
2004 Peter Gabriel: Play
2007 Wszystko za życie (Into the wild)
2013 Crazy For The Storm
2015 The Last Face
2021 Flag Day

Scenarzysta

edytuj
Rok Tytuł
1991 Indiański biegacz (The Indian Runner)
1995 Obsesja (The Crossing Guard)
2002 11.09.01 (11'9"01 September 11)
2007 Wszystko za życie (Into the wild)
2012 Americans
2015 Gunman: Odkupienie (The Gunman)

Producent

edytuj
Rok Tytuł
1995 Obsesja (The Crossing Guard)
1997 Cena miłości (Loved)
2001 Obietnica (The Pledge)
2007 Wszystko za życie (Into the wild)
2008 In Search Of Captain Zero

Nagrody

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Sean Penn (17 de Agosto de 1960). Filmow. [dostęp 2015-09-19]. (port.).
  2. ↑ a b Sean Penn – What Nationality Ancestry Race. Ethnicity of Celebs. [dostęp 2012-02-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-20)]. (ang.).
  3. ↑ a b c Sean Penn Biography (1960-). Film Reference. [dostęp 2015-09-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-20)]. (ang.).
  4. ↑ Sean Penn Pictures. FanPix.Net. [dostęp 2017-01-12]. (ang.).
  5. ↑ Sean Penn – Actor. CineMagia.ro. [dostęp 2015-09-19]. (rum.).
  6. ↑ Ben Crandell (2017-07-27): 'Fast Times at Ridgemont High’: Dude movie or chick flick?. SouthFlorida.com. [dostęp 2015-09-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-18)]. (ang.).
  7. ↑ a b Fabio Secchi Frau: Sean Penn Walking. MYmovies.it. [dostęp 2018-05-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-15)]. (wł.).
  8. ↑ Sean Penn. ČSFD.cz. [dostęp 2016-10-28]. (cz.).
  9. ↑ Jacek Szczerba, Anna S. Dębowska, Ukraina: Sean Penn dotarł do polskiej granicy. Wcześniej porzucił auto [online], wyborcza.pl, 1 marca 2022 [dostęp 2022-03-03].
  10. ↑ УКАЗ ПРЕЗИДЕНТА УКРАЇНИ №595/2022 Про відзначення державними нагородами України. president.gov.ua, 23 sierpnia 2022. [dostęp 2022-08-30]. (ukr.).
  11. ↑ Sean Penn o śmierci Hugo Chaveza: straciłem przyjaciela. Onet.pl. [dostęp 2013-03-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-28)]. (pol.).
  12. ↑ a b c Leszek Żukowski: Sean Penn i Robin Wright – Małżeństwo to zabawa. „Viva!”. [dostęp 2018-05-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-15)]. (pol.).
  13. ↑ Dena Kleiman (1986-08-19): A Revival That May Not Revive. „The New York Times”. [dostęp 2018-05-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-15)]. (ang.).
  14. ↑ Althea Legaspi: Madonna Says Sean Penn Did Not Assault Her in Court Document. [w:] Rolling Stone [on-line]. 2015-12-17. [dostęp 2024-06-10]. (ang.).
  15. ↑ Sean Penn and Robin Wright Finalize Their Divorce. People. [dostęp 2015-07-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-15)]. (ang.).
  16. ↑ He’s no sugar daddy! Sean Penn, 57, takes Leila George, 25, to breakfast... at budget pancake chain IHOP. „Daily Mail”. [dostęp 2015-07-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-15)]. (ang.).
  17. ↑ Sean Penn, 59, ‘marries Greta Scacchi’s daughter Leila George, 28, in secret ceremony’. „Daily Mail”. [dostęp 2020-08-17]. (ang.).

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sean_Penn&oldid=74904333”