Wikipedia

Te Deum

wczesnochrześcijański hymn modlitewny
Ten artykuł dotyczy hymnu. Zobacz też: inne znaczenia hasła „Te Deum”.

Te Deum laudamus (pol. Ciebie Boga wysławiamy) – hymn wczesnochrześcijański, którego autorstwo tradycja przypisuje świętemu Ambrożemu i świętemu Augustynowi.

Ciebie Boga wysławiamy
Te Deum laudamus
Ilustracja
Te Deum laudamus - tonus simplex
Chorał gregoriański

Wykonanie Te Deum laudamus
(po łacinie)
Forma muzyczna

hymn

Historia

edytuj

Według teorii wskazującej na autorstwo św. Ambrożego i św. Augustyna pieśń została napisana z okazji chrztu Augustyna, którego udzielił mu w 387 roku Ambroży. Współcześni badacze wątpią w prawdziwość tej hipotezy; przypisując raczej autorstwo hymnu Nicetasowi, biskupowi Remesiany (obecnie Bela Palanka w Serbii).

Niektórzy badacze uważają, że pieśń ta powstała z połączenia dwóch (lub więcej) wcześniejszych hymnów: jednego do Boga Ojca oraz drugiego do Boga Syna. Według tego schematu drugi z tych hymnów rozpoczyna się frazą Tu rex gloriae, Christe. Z kolei końcowe zwrotki hymnu (od wersu Salvum fac populum tuum) są wyborem wersetów z Księgi Psalmów dodawanych kolejno do oryginalnego tekstu.

Te Deum milenijne (polskie)

edytuj

Milenijne Te Deum zaczęło oficjalnie funkcjonować w Kościele katolickim w Polsce 10 lutego 1966 roku, kiedy zostało zatwierdzone przez 91. Konferencję Episkopatu Polski jako obowiązująca wersja polskiego hymnu Te Deum. Kompozycja ta zwyciężyła w rozpisanym w 1964 roku przez Komisję Liturgiczną KEP konkursie na melodię polskiego Te Deum[1]. Od tej pory towarzyszy liturgii podniosłych uroczystości kościelnych.

Tekst

edytuj

Tłumaczem tekstu jest ks. Tadeusz Karyłowski, który ukończył pracę nad tłumaczeniami hymnów kościelnych w roku 1931. W tłumaczeniu Te Deum autor odszedł od dosłowności na rzecz formy poetyckiej, zbliżając się do parafrazy. W przekładzie Te Deum zastosował wiersz sylabotoniczny. Każdy wers czterowierszowej strofy to tetrapodia trocheiczna. Autor zastosował w każdej strofie dokładne rymy żeńskie w układzie krzyżowym. Wyboru tej wersji polskiego tłumaczenia dokonała Komisja Maryjna Episkopatu Polski[2].

Melodia

edytuj

Kompozycję melodii do milenijnego Te Deum przypisywano salezjaninowi Antoniemu Chlondowskiemu. Jego nazwisko zostało dopisane do utworu przez salezjanina Idziego Ogiermana Mańskiego w celu zwiększenia jego popularności. Efekty analizy muzykologicznej oraz badania biografii artystycznych domniemanych twórców wskazały w 1998 roku jako kompozytora melodii Te Deum Franciszka Wesołowskiego, co zostało przez niego potwierdzone w relacji okoliczności powstania utworu w 1948 roku. Jego Te Deum opublikowane zostało w 1957 roku w dwumiesięczniku „Biblioteka Organisty” nr 2-3 (1957), s. 1–6[1]. Wesołowski jednak nie zdawał sobie sprawy, że w swojej kompozycji wykorzystał melodię pochodzącej sprzed 1912 roku chóralnej kompozycji Józefa Furmanika. Hymn Te Deum na czterogłosowy chór mieszany i męski stanowił część opublikowanej w 1947 roku Jutrzni na uroczystość Zmartwychwstania Pańskiego Furmanika, który Wesołowski usłyszał przed II wojną światową. Pierwsza część melodii hymnu jest autorstwa Wesołowskiego, a druga – Furmanika[1].

Te Deum śląskie

edytuj

Na Śląsku śpiewa się hymn Ciebie, Boże wielbimy, oparty na wiedeńskiej melodii z 1776 r. W zależności od tradycji regionu wykonywane jest w metrum 3/4 (3/8) lub 4/4. W krajach niemieckojęzycznych podobny hymn znany jest jako Großer Gott, wir loben dich, w Czechach – Bože, chválíme Tebe, na Słowacji – Teba Bože chválime.

Budowa

edytuj

W hymnie powielany jest zarys strukturalny wyznania wiary – rozpoczynając od wezwania Boga, hymn wychwala wszystkich tych, którzy Go wielbią i czczą, począwszy od hierarchicznie uporządkowanych istot niebieskich, poprzez chrześcijan będących już w niebie, aż po Kościół rozproszony po całym świecie. Następnie wspomina narodzenie, męczeństwo i zmartwychwstanie Chrystusa, po czym ponawia modlitwę zarówno całego Kościoła, jak i każdego wiernego z osobna, prosząc o przebaczenie grzechów, obronę przed pokusami, wyrażając nadzieję na zjednoczenie się ze Zbawicielem.

Zastosowanie hymnu

edytuj

Hymn jest od stuleci stale używany w liturgii Kościoła katolickiego.

Hymn jest śpiewany przy szczególnych okazjach, np. po wyborze papieża, podczas święceń kapłańskich czy sakry biskupiej, na zakończenie soborów i synodów, podczas uroczystości beatyfikacyjnych i kanonizacyjnych, a także w czasie różnych obchodów liturgicznych, np. podczas mszy rezurekcyjnej, na zakończnie procesji (np. w uroczystość Bożego Ciała) czy po błogosławieństwie w dniu udzielenia dzieciom Pierwszej Komunii[3].

Hymn jest używany także w liturgii godzin[4]. Jest śpiewany bądź odmawiany w ramach Godziny Czytań w dni Oktawy Bożego Narodzenia i Wielkanocy, w niedziele (poza okresem Wielkiego Postu) oraz w uroczystości i święta. Następuje po drugim czytaniu i jego responsorium[5]. Używany bywa także w Wigilie niedziel, uroczystości i świąt[6]. Papież w bazylice św. Piotra intonuje Te Deum po nieszporach na zakończenie roku, podobnie jest w kościołach całego świata[7].

Śląskie Te Deum wykonywane jest częściej, także podczas mniejszych uroczystości[8].

Te Deum stało się hymnem dziękczynnym także w różnych okolicznościach pozaliturgicznych, które miały jednak wymiar religijny, np. podczas koronacji królewskich[7] (przykładem może być Te Deum Laudamus Karola Kurpińskiego na głos solo, chór i orkiestrę, napisane na koronację cara Mikołaja I na króla Polski w 1829 roku)[9], z okazji urodzin w rodzinach królewskich (Dzień po narodzinach Oskara Bernadotte, księcia Skanii odbyło się nabożeństwo Te Deum z okazji jego przyjścia na świat w roku 2016), zwycięstw (Dettingen Te Deum D-dur (HWV 283, ChA 25, HHA III/13) Georga Friedricha Händla napisana w 1743 roku z okazji zwycięstwa wojsk angielskich nad francuskimi w bitwie pod Dettingen) czy podpisania traktatów pokojowych (np. z okazji pokoju w Utrechcie Georg Friedrich Händel skomponował uroczyste Te Deum)[10].

Hymn bywa także wykonywany w czasie uroczystości świeckich, np. w Lublinie 30 czerwca 2019 roku, na schodach przed Zamkiem Lubelskim odbyło się wydarzenie upamiętniające 450 rocznicę zawarcia Unii Lubelskiej: „Cały Lublin śpiewa Te Deum”[11].

Odpust zupełny za publiczne odmówienie hymnu

edytuj

Kościół Katolicki przyznaje odpust zupełny pod zwykłymi warunkami za publiczne odmówienie hymnu Te Deum (Ciebie, Boga wysławiamy) w ostatni dzień roku. W warunkach Górnego Śląska ten sam odpust, ze względu na niepamiętny zwyczaj, można uzyskać za odmówienie tzw. śląskiego Te Deum. Za odmówienie (bądź odśpiewanie) fragmentu hymnu (nie wszystkich jego zwrotek) przysługuje odpust cząstkowy[12].

Te Deum w muzyce

edytuj
Te Deum H.146 Charpentiera (1690)

Do tekstu hymnu muzykę napisało wielu kompozytorów. Najsławniejsze barokowe Te Deum skomponował Marc-Antoine Charpentier. Pod koniec XIX wieku monumentalne, symfoniczne Te Deum napisał m.in. Anton Bruckner, Hector Berlioz i Antonín Dvořák. Nie brakuje także utworów do tekstu tego hymnu, napisanych przez kompozytorów polskich. Oto niektóre kompozycje:

Dziesiątki innych kompozycji można znaleźć na stronie Petrucci Music Library w kategorii „Te Deum”. Setki zeskanowanych partytur można też znaleźć na stronie BIblioteki Kongresu USA.

Te Deum w muzyce polskiej

edytuj

Te Deum w muzyce popularnej

edytuj

Te Deum trafiło także do muzyki popularnej. Znalazło się w repertuarze takich wykonawców polskich, jak Natalia Niemen, która nagrała Te Deum z zespołem New Life M.[20] czy Piotr Baron, który nagrał Te Deum na płycie Sanctus, Sanctus, Sanctus (2008)[21].

Włoski muzyk jazzowy, Giorgio Gaslini, nagrał płytę Sacred Concert. Jazz Te Deum (2000).

Muzykę do hymnu Te Deum skomponował też wybitny polski muzyk jazzowy, Leszek Możdżer (2011)[22].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c Janusz Drewniak: Nieznana historia „Te Deum”. Opoka. [dostęp 2015-07-13]. (pol.).
  2. ↑ Katarzyna Joanna Janus: Łacińskie średniowieczne hymny i ich polskie przekłady w liturgii. Liturgia Sacra 29 (2022), nr 1, s. 263–285.
  3. ↑ Dzień Pierwszej Komunii Świętej. Obrzędy, modlitwy i pieśni zebrał X. dr. Surzyński. Poznań 1911 – Zakończenie.
  4. ↑ Internetowa Liturgia Godzin: Hymn Ciebie, Boga, wysławiamy.
  5. ↑ Liturgia Godzin – wydanie skrócone, Pallottinum 1991, ISBN 83-7014-171-4, s. 698: Części stałe – Godzina Czytań.
  6. ↑ Internetowa Liturgia Godzin: Pieśni i Ewangelie Wigilii.
  7. ↑ a b misericors.org: Te Deum – Ciebie Boga wysławiamy.
  8. ↑ Te Deum – Ciebie Boga wysławiamy [online], Stacja7.pl, 2 czerwca 2014 [dostęp 2019-11-11] (pol.).
  9. ↑ rp.pl: Rękopis kompozytora i notatki wykonawcy.
  10. ↑ „Utrecht” Te Deum D-dur HWV 278, wykonane 7 lipca 1713 roku w katedrze św. Pawła w Londynie.
  11. ↑ lublin.eu: Cały Lublin śpiewa Te Deum.
  12. ↑ Bolesław A. Dullek, Uzyskanie odpustu zupełnego za publiczne odmówienie hymnu „Te Deum laudamus” w warunkach Górnego Śląska, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 50,1 (2017), s. 175–182.
  13. ↑ Anna Wieczorek, Akademia Muzyczna w Krakowie: Te Deum Arvo Pärta - Między kompozytorskim métier a gatunkowym arché.
  14. ↑ culture.pl: Ignacy Marceli Komorowski.
  15. ↑ palester.polmic.pl: Omówienia utworów.
  16. ↑ culture.pl: Marian Sawa.
  17. ↑ bibliotekanauki.pl: Adam Diesner, Kaszubskie Te Deum na sopran, baryton, chór i orkiestrę z punktu widzenia kompozytora.
  18. ↑ Polskie Radio Koszain: „Kaszubskie te Deum” – reportaż.
  19. ↑ jazzforum.com.pl: Krzysztof Herdzin – Te Deum.
  20. ↑ radiochrzescijanin.pl: Mate.O – Pieśni naszych ojców.
  21. ↑ Piotr Baron, Sanctus, sanctus, sanctus – Christian Spiritual Jazz.
  22. ↑ kultura.trojmiasto.pl: Leszek Możdżer – Te Deum.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Te_Deum&oldid=71196039”