Przejdź do zawartości

Muchówki krótkoczułkie: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycja
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m MalarzBOT: regeneracja szablonu {{Zwierzę infobox}} + WP:SK
dodanie linku do Zobacz też. Tytuł tego artykułu jest niespójny z tytułem artykułu Długorogie. Nie ma też pewności, czy przypadkiem przed niektórymi nazwami trzeba dodawać "muchówki". Ja niestety nie mam części literatury, żeby się temu przyjrzeć.
 
(Nie pokazano 25 wersji utworzonych przez 17 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
{{Zwierzę infobox
{{Zwierzę infobox
|nazwa zwyczajowa = Krótkorogie
|nazwa zwyczajowa = Muchówki krótkoczułkie
|nazwa łacińska = Brachycera
|nazwa łacińska = Brachycera
|TSN = 130052
|TSN = 130052
|zoolog = [[Justin Pierre Marie Macquart|Macquart]], 1834
|zoolog = [[Ignaz Rudolf Schiner|Schiner]], 1862
|okres istnienia =
|okres istnienia =
|grafika = Fly March 2010-1.jpg
|grafika = Fly March 2010-1.jpg
Linia 10: Linia 10:
|gromada = [[owady]]
|gromada = [[owady]]
|podgromada = [[Owady uskrzydlone|uskrzydlone]]
|podgromada = [[Owady uskrzydlone|uskrzydlone]]
|infragromada = [[nowoskrzydłe]]
{{wstaw takson|[[Holometabola]]}}
|rząd = [[muchówki]]
|rząd = [[muchówki]]
|podrząd = krótkorogie
|podrząd = muchówki krótkoczułkie
|synonimy =
|synonimy =
|ranga podtaksonu =
|podtaksony =
|status IUCN =
|IUCN id =
|mapa występowania =
|opis mapy występowania =
|wikispecies = Brachycera
|wikispecies = Brachycera
|commons = Category:Brachycera
|commons = Category:Brachycera
|wikisłownik =
}}
}}
'''Muchówki krótkoczułkie'''{{r|Zahradnik|Blaszak|Razowski}} (''Brachycera'') – podrząd [[muchówki|muchówek]] odznaczających się m.in. zwykle trójczłonowymi czułkami i najwyżej dwuczłonowymi [[głaszczki szczękowe|głaszczkami szczękowymi]]. Znane są też jako '''krótkoczułkie'''{{r|Razowski|PWN2008}}, '''krótkoczułkowe'''{{r|Jura}}, '''krótkorogie'''{{r|Blaszak}}, '''krótkowąse'''{{r|Blaszak}}, '''krótkoczułkowce'''{{r|Grabda85_2_2}}{{#tag:ref|Krótkoczułkowce - ''Brachycera'' (''Orthorapha'') bez omówionych jako odrębny podrząd łękorysych - ''Cyclorhapha''{{r|Grabda85_2_2}}.|name="uwaga1"|group="uwaga"}}, '''muchówki krótkowąse''' (''Diptera brachycera'') i '''muchówki wyższe'''{{r|Pla72}}. Grupa ta powstała w [[trias]]ie. Obejmuje około 80 tysięcy opisanych gatunków. Stanowi [[takson monofiletyczny]].
'''Krótkorogie''' (Brachycera) – podrząd [[muchówki|muchówek]] (Diptera) charakteryzujących się trójczłonowymi [[czułki|czułkami]], których trzeci człon jest zakończony wicią o zróżnicowanej grubości, jedno lub dwuczłonowym głaszczkiem szczękowym i silnie zredukowanym przedpleczem{{r|FaunaT2}}. Zarówno [[imago|imagines]], jak i [[larwa|larwy]], a także [[poczwarka|poczwarki]] Brachycera wykazują znaczne zróżnicowanie morfologiczne.


== Opis ==
W języku polskim podrząd Brachycera określany jest również nazwami zwyczajowymi: muchówki krótkoczułkie{{r|Razowski}}, krótkoczułkie{{r|Razowski}}{{r|PWN2008}} i krótkoczułkowe{{r|Jura}}.
Muchówki te charakteryzują się zwykle trójczłonowymi [[czułki|czułkami]], których trzeci człon jest zakończony wicią o zróżnicowanej grubości{{r|FaunaT2}}. [[Biczyk czułka|Wić]] (''flagellum'') złożona jest najczęściej z jednego członu, ale np. u rodzaju ''[[Rachicerus]]'' z rodziny [[Xylophagidae]] złożona jest z 36 jednakowych członów (jako synapomorfię grupy podaje się redukcję członów wici do ośmiu{{r|Woodley}}). Wić wyposażona jest w trójczłonową [[arista|aristę]] lub złożony z od jednego do ośmiu członów [[stylik czułka|stylik]]{{r|Blaszak}}. [[Głaszczki szczękowe]] są jedno- lub dwuczłonowe{{r|FaunaT2|Blaszak}}. [[Przedplecze]] mają silnie zredukowane{{r|FaunaT2}}. [[Larwa|Larwy]] mają [[puszka głowowa|puszkę głowową]] zwykle wciąganą w głąb tułowia, hemicefaliczną (częściowo zredukowaną) lub acefaliczną (zredukowaną całkowicie). Ich odwłok jest ośmiosegmentowy, a [[żuwaczka|żuwaczki]] poruszają się w pionowej płaszczyźnie{{r|Blaszak}}. Wśród [[synapomorfia|synapomorfii]] grupy wymienia się także zbliżenie do siebie wierzchołków [[żyłka kubitalna|żyłek kubitalnych]] A1 i A2 tak, że formują prawie zamkniętą [[komórka analna|komórkę analną]]{{r|Woodley}}.


== Systematyka i filogeneza ==
Gatunki zaliczane do tego podrzędu grupowane są w podrzędach:
{|class="userboxes" style="margin-right: 1em;; margin-bottom: 0.5em; width: 420px; border: #99B3FF solid 1px; background-color: #FFFFFF; color: #000000; float: left;"
* Asilomorpha
|<div>
* Muscomorpha
<small>Kladogram Brachycera na podstawie kladogramu w pracy Yeates et al. z 2007</small>
* Stratiomyomorpha
{{Klad
* Tabanomorpha
| 1 =
* Vermileonomorpha
| 1.label1 =
* Xylophagomorpha
| 1.1 = <small>[[Striatomyomorpha]]</small>
| 1.2 =
| 1.2.1 = <small>[[Xylophagomorpha]]</small>
| 1.2.2 = <small>[[Tabanomorpha]]</small>
| 2 = <small>[[Muscomorpha]]</small>
| 2.1 = <small>[[Nemestrinoidea]]</small>
| 2.2 =
| 2.2.1 = <small>[[Asiloidea]]</small>
| 2.2.2 = <small>[[Eremoneura]]</small>
| 2.2.2.1 = <small>[[Empidoidea]]</small>
| 2.2.2.2 = <small>[[muchówki łękoryse|łękoryse]]</small>
| 2.2.2.2.1 = <small>[[Platypezoidea]]</small>
| 2.2.2.2.2.1 = <small>[[Phoroidea]]</small>
| 2.2.2.2.2.2.1 = <small>[[Syrphoidea]]</small>
| 2.2.2.2.2.2.2 = <small>[[Schizophora]]</small>
| 2.2.2.2.2.2.2.1 = <small>[[Calyptrata]]</small>
| 2.2.2.2.2.2.2.2 = <small>[[Acalyptrata]]</small>
}}
</div>
|}
Muchówki krótkoczułkie stanowią niewątpliwie [[takson monofiletyczny]], odznaczający się dużą liczbą nie podlegających dyskusji synapomorfii. Najstarsze znane szczątki kopalne należące do tego podrzędu pochodzą z [[jura wczesna|wczesnej jury]]. Szacuje się, że krótkoczułkie pojawiły się w [[trias]]ie, między 245 a 208 mln lat temu. Według wyników badań molekularnych stanowią [[grupa siostrzana|grupę siostrzaną]] dla [[Tipulomorpha]]{{r|Yeatesetal}}.


Do podrzędu krótkoczułkich zalicza się około 80 tysięcy dotychczas opisanych gatunków, z których większość, bo 65 tysięcy z ponad 80 rodzin, należy do [[muchówki łękoryse|muchówek łękorysych]]{{r|Blaszak}}.
=== Zobacz też ===

Według Yetesa i innych podrząd ten dzieli się na cztery infrarzędy: [[Stratiomyomorpha]], [[Xylophagomorpha]], [[Tabanomorpha]] i [[Muscomorpha]]{{r|Yeatesetal}}.

Z kolei Sadziewski i Giłka proponują inny podział, na siedem infrarzędów: [[Stratiomyomorpha]], [[Xylophagomorpha]], [[Tabanomorpha]], [[Asilomorpha]], [[Epidiformia]] i muchówki łękoryse (Cyclorrhapa){{r|Blaszak}}.

W bazie BioLib.cz natomiast użyto podziału na sześć infrarzędów: [[Asilomorpha]], [[Muscomorpha]], [[Stratiomyomorpha]], [[Tabanomorpha]], [[Vermileonomorpha]] i [[Xylophagomorpha]]{{r|biolib}}.

== Zobacz też ==
* [[krótkoczułkie]]
* [[krótkoczułkie]]
* [[Długorogie]]


== Uwagi ==
{{Przypisy|przypisy=
{{Uwagi}}
<ref name="FaunaT2">{{Cytuj książkę | inni= Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I. i Skibińska E. (red.) | tytuł = Fauna Polski - charakterystyka i wykaz gatunków | tom = II | data = 2007 | wydawca = Muzeum i Instytut Zoologii PAN | miejsce = Warszawa | isbn = 978-83-881470-7-4 | strony = }}</ref>

<ref name="Jura">{{Cytuj książkę | nazwisko= Jura | imię=Czesław | tytuł= Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy | data=2007 | wydawca=[[Wydawnictwo Naukowe PWN]]| miejsce=Warszawa | isbn=978-83-01-14595-8 |strony = 599}}</ref>
== Przypisy ==
<ref name="PWN2008">{{Cytuj książkę | tytuł= Biologia. Multimedialna encyklopedia PWN Edycja 2.0| data=2008 | wydawca=[[pwn.pl]] Sp. z o.o. | isbn=978-83-61492-24-5}}</ref>
{{Przypisy|
<ref name="Razowski">{{Cytuj książkę | nazwisko= Razowski | imię=Józef | tytuł= Słownik entomologiczny | data=1987 | wydawca=[[Państwowe Wydawnictwo Naukowe]] | miejsce=Warszawa | isbn=83-01-07907-X}}</ref>
<ref name="Yeatesetal">{{Cytuj pismo |autor = David K. Yeates, Brian M. Wiegmann, Greg W. Courtney, Rudolf Meier, Christine Lambkin, Thomas Pape |tytuł = Phylogeny and systematics of Diptera: Two decades of progress and prospects |url = http://www.mapress.com/zootaxa/2007f/zt01668p590.pdf|czasopismo = Zootaxa |wydawca = Magnolia Press |wolumin = 1668 |strony = 565–590 |issn = 1175-5326 |data = 2007}}</ref>
|stopień = ===
<ref name=Zahradnik>{{Cytuj książkę |autor= Jiří Zahradník |autor link = Jiří Zahradník |tytuł = Przewodnik: Owady |inni = Małgorzata i Henryk Grabarczykowie (tłum.) |rok = 2000 |miejsce = Warszawa |wydawca = Multico}}</ref>
<ref name=Blaszak>{{cytuj książkę |tytuł = Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne |inni = Czesław Błaszak (red.) |autor r = Ryszard Sadziewski, Wojciech Giłka |rozdział = Rząd: muchówki – Diptera |wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN |rok = 2012 |strony = 412}}</ref>
<ref name="FaunaT2">{{Cytuj książkę |tytuł = Fauna Polski - charakterystyka i wykaz gatunków |inni= Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I. i Skibińska E. (red.) |tom = II |data = 2007 |wydawca = Muzeum i Instytut Zoologii PAN |miejsce = Warszawa |isbn = 978-83-881470-7-4 |strony =}}</ref>
<ref name="Jura">{{Cytuj książkę |nazwisko= Jura |imię=Czesław |tytuł= Bezkręgowce. Podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy |data=2007 |wydawca=[[Wydawnictwo Naukowe PWN]]| miejsce=Warszawa |isbn=978-83-01-14595-8 |strony = 599}}</ref>
<ref name="PWN2008">{{Cytuj książkę |tytuł= Biologia. Multimedialna encyklopedia PWN Edycja 2.0| data=2008 |wydawca= pwn.pl Sp. z o.o. |isbn=978-83-61492-24-5}}</ref>
<ref name="Razowski">{{Cytuj książkę |nazwisko= Razowski |imię=Józef |tytuł= Słownik entomologiczny |data=1987 |wydawca=[[Państwowe Wydawnictwo Naukowe]] |miejsce=Warszawa |isbn=83-01-07907-X}}</ref>
<ref name="Woodley">{{Cytuj książkę |tytuł = Manual of Nearctic Diptera, Volume 3 |inni = J.F. McAlpine (red.) |autor r = N. E. Woodley |rozdział = hylogeny and classification of the „Orthorrhaphous” Brachycera, chapter 115 |wydawca = Agriculture Canada |data = 989 |seria = Monograph |strony = 1371–1395}}</ref>
<ref name="biolib">{{Cytuj stronę |url = http://www.biolib.cz/en/taxon/id16871/ |tytuł = Brachycera Schiner, 1862 |praca = BioLib.cz |data dostępu = 2015-02-05}}</ref>
<ref name="Pla72">{{Cytuj książkę |imię=Nikołaj |nazwisko=Nikołajewicz Pławilszczikow |tytuł=Klucz do oznaczania owadów |wydawca=Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne (PWRiL) |miejsce=Warszawa |rok=1972 |wydanie=2 poprawione i uzupelnione |inni=prof.dr Henryk Sandner (red.), dr Andrzej Batko (tłum.), dr Andrzej Batko, prof. dr Sędzimir Maciej Klimaszewski, dr Jan Koteja, dr Henryk Szelęgiewicz (uzup. tekst) |cytat=595.7(026) }}</ref>
<ref name="Grabda85_2_2">{{Cytuj |autor=Eugeniusz Grabda, [[Hieronim Dastych]], Jadwiga Kaczmarek, Stanisław L. Kazubski, Jan Koteja, Izabella Mikulska, Stanisław Smreczyński, Witold Stefański, Kazimierz Sembrat, Jarosław Urbański, Józef Wilkjalis |tytuł =Zoologia. Bezkręgowce |inni=Eugeniusz Grabda (red.) |wolumin=2, część 2 |wydanie=2 zmienione |miejsce=Warszawa |wydawca=Państwowe Wydawnictwo Naukowe |data=1985 |s=533 |isbn=8301051787 |autor r=Jan Koteja |rozdział=22.5.5 Gromada: Insecta syn. Hexapoda - owady }}</ref>
}}
}}


{{Kontrola autorytatywna}}
[[Kategoria:Muchówki]]


[[Kategoria:Muchówki]]
{{Link GA|no}}

[[de:Fliegen]]
[[et:Kärbselised]]
[[en:Brachycera]]
[[es:Brachycera]]
[[fr:Brachycera]]
[[it:Brachycera]]
[[lt:Musiniai dvisparniai]]
[[hu:Légyalkatúak]]
[[ro:Brachycera]]
[[no:Fluer]]
[[nn:Fluger]]
[[pt:Brachycera]]
[[qu:Ch'uspi]]
[[sr:Мува]]
[[fi:Kärpäset]]
[[sv:Flugor]]

Aktualna wersja na dzień 13:55, 20 lis 2022

Muchówki krótkoczułkie
Brachycera[1]
Schiner, 1862
Ilustracja
Neria sp.
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Podgromada

uskrzydlone

Infragromada

nowoskrzydłe

(bez rangi) Holometabola
Rząd

muchówki

Podrząd

muchówki krótkoczułkie

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Muchówki krótkoczułkie[2][3][4] (Brachycera) – podrząd muchówek odznaczających się m.in. zwykle trójczłonowymi czułkami i najwyżej dwuczłonowymi głaszczkami szczękowymi. Znane są też jako krótkoczułkie[4][5], krótkoczułkowe[6], krótkorogie[3], krótkowąse[3], krótkoczułkowce[7][a], muchówki krótkowąse (Diptera brachycera) i muchówki wyższe[8]. Grupa ta powstała w triasie. Obejmuje około 80 tysięcy opisanych gatunków. Stanowi takson monofiletyczny.

Opis

[edytuj | edytuj kod]

Muchówki te charakteryzują się zwykle trójczłonowymi czułkami, których trzeci człon jest zakończony wicią o zróżnicowanej grubości[9]. Wić (flagellum) złożona jest najczęściej z jednego członu, ale np. u rodzaju Rachicerus z rodziny Xylophagidae złożona jest z 36 jednakowych członów (jako synapomorfię grupy podaje się redukcję członów wici do ośmiu[10]). Wić wyposażona jest w trójczłonową aristę lub złożony z od jednego do ośmiu członów stylik[3]. Głaszczki szczękowe są jedno- lub dwuczłonowe[9][3]. Przedplecze mają silnie zredukowane[9]. Larwy mają puszkę głowową zwykle wciąganą w głąb tułowia, hemicefaliczną (częściowo zredukowaną) lub acefaliczną (zredukowaną całkowicie). Ich odwłok jest ośmiosegmentowy, a żuwaczki poruszają się w pionowej płaszczyźnie[3]. Wśród synapomorfii grupy wymienia się także zbliżenie do siebie wierzchołków żyłek kubitalnych A1 i A2 tak, że formują prawie zamkniętą komórkę analną[10].

Systematyka i filogeneza

[edytuj | edytuj kod]

Muchówki krótkoczułkie stanowią niewątpliwie takson monofiletyczny, odznaczający się dużą liczbą nie podlegających dyskusji synapomorfii. Najstarsze znane szczątki kopalne należące do tego podrzędu pochodzą z wczesnej jury. Szacuje się, że krótkoczułkie pojawiły się w triasie, między 245 a 208 mln lat temu. Według wyników badań molekularnych stanowią grupę siostrzaną dla Tipulomorpha[11].

Do podrzędu krótkoczułkich zalicza się około 80 tysięcy dotychczas opisanych gatunków, z których większość, bo 65 tysięcy z ponad 80 rodzin, należy do muchówek łękorysych[3].

Według Yetesa i innych podrząd ten dzieli się na cztery infrarzędy: Stratiomyomorpha, Xylophagomorpha, Tabanomorpha i Muscomorpha[11].

Z kolei Sadziewski i Giłka proponują inny podział, na siedem infrarzędów: Stratiomyomorpha, Xylophagomorpha, Tabanomorpha, Asilomorpha, Epidiformia i muchówki łękoryse (Cyclorrhapa)[3].

W bazie BioLib.cz natomiast użyto podziału na sześć infrarzędów: Asilomorpha, Muscomorpha, Stratiomyomorpha, Tabanomorpha, Vermileonomorpha i Xylophagomorpha[12].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Krótkoczułkowce - Brachycera (Orthorapha) bez omówionych jako odrębny podrząd łękorysych - Cyclorhapha[7].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Brachycera, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ Jiří Zahradník: Przewodnik: Owady. Małgorzata i Henryk Grabarczykowie (tłum.). Warszawa: Multico, 2000.
  3. ↑ a b c d e f g h Ryszard Sadziewski, Wojciech Giłka: Rząd: muchówki – Diptera. W: Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 412.
  4. ↑ a b Józef Razowski: Słownik entomologiczny. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987. ISBN 83-01-07907-X.
  5. ↑ Biologia. Multimedialna encyklopedia PWN Edycja 2.0. pwn.pl Sp. z o.o., 2008. ISBN 978-83-61492-24-5.
  6. ↑ Czesław Jura: Bezkręgowce. Podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 599. ISBN 978-83-01-14595-8.
  7. ↑ a b Jan Koteja, 22.5.5 Gromada: Insecta syn. Hexapoda - owady, [w:] Eugeniusz Grabda i inni, Zoologia. Bezkręgowce, Eugeniusz Grabda (red.), wyd. 2 zmienione, t. 2, część 2, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985, s. 533, ISBN 83-01-05178-7.
  8. ↑ Nikołaj Nikołajewicz Pławilszczikow: Klucz do oznaczania owadów. prof.dr Henryk Sandner (red.), dr Andrzej Batko (tłum.), dr Andrzej Batko, prof. dr Sędzimir Maciej Klimaszewski, dr Jan Koteja, dr Henryk Szelęgiewicz (uzup. tekst). Wyd. 2 poprawione i uzupelnione. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne (PWRiL), 1972. Cytat: 595.7(026).
  9. ↑ a b c Fauna Polski - charakterystyka i wykaz gatunków. Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I. i Skibińska E. (red.). T. II. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2007. ISBN 978-83-881470-7-4.
  10. ↑ a b N. E. Woodley: hylogeny and classification of the „Orthorrhaphous” Brachycera, chapter 115. W: Manual of Nearctic Diptera, Volume 3. J.F. McAlpine (red.). Agriculture Canada, 989, s. 1371–1395, seria: Monograph.
  11. ↑ a b David K. Yeates, Brian M. Wiegmann, Greg W. Courtney, Rudolf Meier, Christine Lambkin, Thomas Pape. Phylogeny and systematics of Diptera: Two decades of progress and prospects. „Zootaxa”. 1668, s. 565–590, 2007. Magnolia Press. ISSN 1175-5326. 
  12. ↑ Brachycera Schiner, 1862. [w:] BioLib.cz [on-line]. [dostęp 2015-02-05].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Muchówki_krótkoczułkie&oldid=68809165”