Obwód swierdłowski: Różnice pomiędzy wersjami
Na mapach: 58°42′N 61°20′E/58,700000 61,333333
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m MalarzBOT: WP:CHECK#64: poprawiam link tożsamy z tekstem linka |
|||
| (Nie pokazano 6 wersji utworzonych przez 6 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Jednostka administracyjna infobox |
{{Jednostka administracyjna infobox |
||
|nazwa = Obwód swierdłowski |
|nazwa = Obwód swierdłowski |
||
|nazwa oryginalna = Свердловская область |
|nazwa oryginalna = {{k|ru|Свердловская область}} |
||
|dopełniacz nazwy = obwodu swierdłowskiego |
|dopełniacz nazwy = obwodu swierdłowskiego |
||
|jednostka = [[Obwody Federacji Rosyjskiej|obwód]] |
|jednostka = [[Obwody Federacji Rosyjskiej|obwód]] |
||
| Linia 11: | Linia 11: | ||
|hymn = |
|hymn = |
||
|dewiza = |
|dewiza = |
||
|państwo = |
|państwo = Rosja |
||
|siedziba = [[Jekaterynburg]] |
|siedziba = [[Jekaterynburg]] |
||
|ISO 3166-2 = RU-SVE |
|ISO 3166-2 = RU-SVE |
||
|stanowisko zarządzającego = Gubernator |
|stanowisko zarządzającego = Gubernator |
||
|zarządzający = Jewgienij Kujwaszew |
|zarządzający = Jewgienij Kujwaszew |
||
|powierzchnia = 194 226 km²<ref name=oblgazeta-ru>[https://www-oblgazeta-ru.cdn.ampproject.org/v/s/www.oblgazeta.ru/amp/society/121451/?amp_js_v=a6&_gsa=1&usqp=mq331AQKKAFQArABIIACAw%3D%3D#aoh=16292919235570&referrer=https%3A%2F%2Fbackend.710302.xyz%3A443%2Fhttps%2Fwww.google.com&_tf=%D0%A1%20%D1%81%D0%B0%D0%B9%D1%82%D0%B0%20%251%24s&share=https%3A%2F%2Fbackend.710302.xyz%3A443%2Fhttps%2Fwww.oblgazeta.ru%2Fsociety%2F121451%2F Powierzchnia regionu Swierdłowska zmniejszyła się o 81 kilometrów kwadratowych – Regionalna gazeta].</ref> |
|powierzchnia = 194 226 km²<ref name="oblgazeta-ru">[https://www-oblgazeta-ru.cdn.ampproject.org/v/s/www.oblgazeta.ru/amp/society/121451/?amp_js_v=a6&_gsa=1&usqp=mq331AQKKAFQArABIIACAw%3D%3D#aoh=16292919235570&referrer=https%3A%2F%2Fbackend.710302.xyz%3A443%2Fhttps%2Fwww.google.com&_tf=%D0%A1%20%D1%81%D0%B0%D0%B9%D1%82%D0%B0%20%251%24s&share=https%3A%2F%2Fbackend.710302.xyz%3A443%2Fhttps%2Fwww.oblgazeta.ru%2Fsociety%2F121451%2F Powierzchnia regionu Swierdłowska zmniejszyła się o 81 kilometrów kwadratowych – Regionalna gazeta].</ref> |
||
|rok = 2021 |
|rok = 2021 |
||
|liczba ludności = 4 291 886<ref>{{Cytuj |tytuł = Предварительная оценка численности постоянного населения на 1 января 2021 года и в среднем за 2020 год |data dostępu = 2021-03-17 |url = https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/of43wDjn/PrPopul2021_Site.xls |archiwum = https://web.archive.org/web/20210204121301/https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/of43wDjn/PrPopul2021_Site.xls |zarchiwizowano = 2021-02-04}}</ref> |
|liczba ludności = 4 291 886<ref>{{Cytuj |tytuł = Предварительная оценка численности постоянного населения на 1 января 2021 года и в среднем за 2020 год |data dostępu = 2021-03-17 |url = https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/of43wDjn/PrPopul2021_Site.xls |archiwum = https://web.archive.org/web/20210204121301/https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/of43wDjn/PrPopul2021_Site.xls |zarchiwizowano = 2021-02-04}}</ref> |
||
| Linia 22: | Linia 22: | ||
|numer kierunkowy = |
|numer kierunkowy = |
||
|kod pocztowy = |
|kod pocztowy = |
||
|tablice rejestracyjne = |
|tablice rejestracyjne = 66; 96; 196 |
||
|adres urzędu = |
|adres urzędu = |
||
|plan = |
|plan = |
||
| Linia 31: | Linia 31: | ||
|www = |
|www = |
||
}} |
}} |
||
[[Plik:BelayaMountain 006 5471.jpg|thumb |
[[Plik:BelayaMountain 006 5471.jpg|thumb|Krajobraz obwodu]] |
||
[[Plik:Olenjiruchji124606.JPG|thumb |
[[Plik:Olenjiruchji124606.JPG|thumb|Leśny krajobraz regionu]] |
||
[[Plik:Klimadiagramm-Jekaterinburg-Russland-metrisch-deutsch.png|thumb |
[[Plik:Klimadiagramm-Jekaterinburg-Russland-metrisch-deutsch.png|thumb|Diagram pokazujący klimat regionu na przykładzie wysokości temperatur i wielkości opadów w stolicy obwodu – Jekaterynburgu]] |
||
[[Plik:Lake Tavatuy.jpg|thumb |
[[Plik:Lake Tavatuy.jpg|thumb|Jezioro [[Tawatuj]]]] |
||
[[Plik:Rika Tura.jpg|thumb |
[[Plik:Rika Tura.jpg|thumb|Rzeka [[Tura (rzeka)|Tura]]]] |
||
'''Obwód swierdłowski''' ([[Język rosyjski|ros.]] |
'''Obwód swierdłowski''' ([[Język rosyjski|ros.]] Свердловская область) – jednostka administracyjna [[Rosja|Federacji Rosyjskiej]]. Jego nazwa pochodzi od byłej nazwy stolicy obwodu, [[Jekaterynburg]]a (do 1991 – Swierdłowsk). |
||
== Geografia == |
== Geografia == |
||
=== Położenie i powierzchnia === |
=== Położenie i powierzchnia === |
||
Obwód swierdłowski leży na dwóch [[kontynent]]ach: w [[Europa|Europie]] i w [[Azja|Azji]]. Region zajmuje południową część pasma [[Ural]]u, a także przyległe do gór zachodnie fragmenty [[Nizina Zachodniosyberyjska|Niziny Zachodniosyberyjskiej]]. Region zajmuje powierzchnię 194 226 km²<ref name=oblgazeta-ru /> (tj. ok. 1,2% terytorium całej [[Rosja|Federacji Rosyjskiej]]). |
Obwód swierdłowski leży na dwóch [[kontynent]]ach: w [[Europa|Europie]] i w [[Azja|Azji]]. Region zajmuje południową część pasma [[Ural]]u, a także przyległe do gór zachodnie fragmenty [[Nizina Zachodniosyberyjska|Niziny Zachodniosyberyjskiej]]. Region zajmuje powierzchnię 194 226 km²<ref name="oblgazeta-ru" /> (tj. ok. 1,2% terytorium całej [[Rosja|Federacji Rosyjskiej]]). |
||
Większość terenu obwodu stanowią niewysokie góry i [[Wyżyna|wyżyny]] – znaczna część obwodu leży na [[Wysokość bezwzględna|wysokości]] 300–500 m [[n.p.m.]] Najwyższy punkt – szczyt [[Konżakowskij Kameń]] (na [[Ural Północny|Uralu Północnym]]) wznosi się na wysokość 1569 m. |
Większość terenu obwodu stanowią niewysokie góry i [[Wyżyna|wyżyny]] – znaczna część obwodu leży na [[Wysokość bezwzględna|wysokości]] 300–500 m [[n.p.m.]] Najwyższy punkt – szczyt [[Konżakowskij Kameń]] (na [[Ural Północny|Uralu Północnym]]) wznosi się na wysokość 1569 m. |
||
| Linia 73: | Linia 73: | ||
=== Fauna i flora === |
=== Fauna i flora === |
||
Pierwotną roślinność obwodu swierdłowskiego stanowią [[Las iglasty|lasy iglaste]] i [[Las mieszany|mieszane]]. W [[las]]ach tych żyją m.in. – ze [[Ssaki|ssaków]]: [[Kuna (rodzaj |
Pierwotną roślinność obwodu swierdłowskiego stanowią [[Las iglasty|lasy iglaste]] i [[Las mieszany|mieszane]]. W [[las]]ach tych żyją m.in. – ze [[Ssaki|ssaków]]: [[Kuna (rodzaj ssaków)|kuny]], [[Norka europejska|norki]], [[Wiewiórka pospolita|wiewiórki]], [[lis]]y, [[Zającowate|zające]], [[Jeleń|jelenie]], liczne [[gryzonie]] itd., z [[Ptaki|ptaków]] – np. [[Dzięciołowate|dzięcioły]], [[Pyrrhula|gile]], [[Jarząbek|jarząbki]] itp. W zbiornikach wodnych żyje wiele gatunków [[Ryby|ryb]]. |
||
W południowo-wschodniej części obwodu znajduje się [[Park Narodowy „Pripyszminskije bory”]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Пресс-центр – Национальный парк «ПРИПЫШМИНСКИЕ БОРЫ» |data dostępu = 2021-07-28 |opublikowany = www.nppbor.ru |url = http://www.nppbor.ru/}}</ref>, w północno-zachodniej [[Rezerwat przyrody „Dienieżkin Kamień”]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Государственный природный заповедник „Денежкин Камень” {{!}} Заповедник «Денежкин Камень» |data dostępu = 2021-11-21 |opublikowany = www.denkamen.ru |url = http://www.denkamen.ru/}}</ref>, a w południowo-zachodniej [[Wisimski Rezerwat Biosfery]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Висимский государственный природный биосферный заповедник |data dostępu = 2022-01-08 |opublikowany = www.visimskiy.ru |url = https://www.visimskiy.ru/}}</ref>. |
W południowo-wschodniej części obwodu znajduje się [[Park Narodowy „Pripyszminskije bory”]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Пресс-центр – Национальный парк «ПРИПЫШМИНСКИЕ БОРЫ» |data dostępu = 2021-07-28 |opublikowany = www.nppbor.ru |url = http://www.nppbor.ru/}}</ref>, w północno-zachodniej [[Rezerwat przyrody „Dienieżkin Kamień”]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Государственный природный заповедник „Денежкин Камень” {{!}} Заповедник «Денежкин Камень» |data dostępu = 2021-11-21 |opublikowany = www.denkamen.ru |url = http://www.denkamen.ru/}}</ref>, a w południowo-zachodniej [[Wisimski Rezerwat Biosfery]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Висимский государственный природный биосферный заповедник |data dostępu = 2022-01-08 |opublikowany = www.visimskiy.ru |url = https://www.visimskiy.ru/}}</ref>. |
||
| Linia 86: | Linia 86: | ||
=== Wyznania === |
=== Wyznania === |
||
Zdecydowana większość ludności wyznaje [[prawosławie]]. Po okresie [[Ateizacja|ateizacji]] w czasach [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] pozostała także duża liczba niewierzących. W regionie istnieje niespełna 5% mniejszość [[Islam|muzułmańska]] (złożona głównie z [[Tatarzy|Tatarów]]), ponadto żyją tutaj niewielkie grupy wyznawców innych [[Religia|religii]], m.in. [[Katolicyzm|katolików]], a także wyznawców nowych wyznań religijnych, wywodzących się z tradycji [[Protestantyzm|protestanckiej]]. |
Zdecydowana większość ludności wyznaje [[prawosławie]]. Po okresie [[Ateizacja|ateizacji]] w czasach [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] pozostała także duża liczba niewierzących. W regionie istnieje niespełna 5% mniejszość [[Islam|muzułmańska]] (złożona głównie z [[Tatarzy|Tatarów]]), ponadto żyją tutaj niewielkie grupy wyznawców innych [[Religia|religii]], m.in. [[Katolicyzm|katolików]], a także wyznawców nowych wyznań religijnych, wywodzących się z tradycji [[Protestantyzm|protestanckiej]]. |
||
{| class="wikitable" align= |
{| class="wikitable" align=right width=25% |
||
! Zdjęcia miast obwodu |
! Zdjęcia miast obwodu |
||
|- |
|- |
||
|align= |
|align=center|<br>[[Cerkiew (budynek)|Cerkiew]] w [[Ałapajewsk]]u |
||
|- |
|- |
||
|align= |
|align=center| [[Plik:New Apostolic Church (Krasnoturyinsk).jpg|250px]]<br>[[Kościół (budynek)|Kościół]] [[Protestantyzm|protestancki]] w [[Krasnoturjinsk|Krasnoturińsku]] |
||
|- |
|- |
||
|align= |
|align=center|<br>[[Teatr]] w [[Niżny Tagił|Niżnym Tagile]] |
||
|- |
|- |
||
|align= |
|align=center| [[Plik:Mosque verkhnyaya pyshma.JPG|250px]]<br>[[Meczet]] w [[Wielka Pyszma|Wielkiej Pyszmie]] |
||
|- |
|- |
||
|align= |
|align=center| [[Plik:Trinity Cathedral Verkhoturie.jpg|250px]]<br>[[Prawosławie|Prawosławna]] [[katedra]] pw. [[Trójca Święta|Świętej Trójcy]] w [[Wierchoturje|Wierchoturiu]] |
||
|- |
|- |
||
|align= |
|align=center| [[Plik:Zaretsjny Buildings (winter).jpg|250px]]<br>[[Zarieczny (obwód swierdłowski)|Zarieczny]] – fragment miasta |
||
|- |
|- |
||
|align= |
|align=center| [[Plik:E-burg asv2019-05 img46 view from VysotSky.jpg|250px]]<br>[[Jekaterynburg]] – fragment miasta |
||
|- |
|- |
||
|align= |
|align=center| [[Plik:Salut.JPG|250px]]<br>Jeden z budynków Jekaterynburga ([[kino]] ''Salut'') |
||
|- |
|- |
||
|align= |
|align=center| [[Plik:Krasnoturinsk Railroad station.jpg|250px]]<br>[[Dworzec kolejowy]] w [[Krasnoturjinsk|Krasnoturińsku]] |
||
|- |
|- |
||
|align= |
|align=center| [[Plik:Krasnoturinsk Municipal palace of culture.jpg|250px]]<br>[[Dom kultury]] w [[Krasnoturjinsk|Krasnoturińsku]] |
||
|} |
|} |
||
| Linia 114: | Linia 114: | ||
Najliczniejsi są<ref>http://www.perepis2002.ru/ct/doc/English/4-2.xls.</ref>: |
Najliczniejsi są<ref>http://www.perepis2002.ru/ct/doc/English/4-2.xls.</ref>: |
||
{| |
{| |
||
|valign= |
|valign=top| |
||
{| class=" |
{| class="wikitable sortable" |
||
|- |
|||
|- class="hintergrundfarbe8" |
|||
!narodowość |
!narodowość |
||
!liczebność |
!liczebność |
||
| Linia 122: | Linia 122: | ||
|- |
|- |
||
|[[Rosjanie]] |
|[[Rosjanie]] |
||
|align= |
|align=right| 4 002 815 |
||
|align= |
|align=right| 89,22 |
||
|- |
|- |
||
|[[Tatarzy]] |
|[[Tatarzy]] |
||
|align= |
|align=right| 168 121 |
||
|align= |
|align=right| 3,75 |
||
|- |
|- |
||
|[[Ukraińcy]] |
|[[Ukraińcy]] |
||
|align= |
|align=right| 55 478 |
||
|align= |
|align=right| 1,24 |
||
|- |
|- |
||
|[[Baszkirzy]] |
|[[Baszkirzy]] |
||
|align= |
|align=right| 37 296 |
||
|align= |
|align=right| 0,83 |
||
|- |
|- |
||
|osoby bez poczucia<br |
|osoby bez poczucia<br>przynależności etnicznej<br>lub o nieustalonej<br>narodowości |
||
|align= |
|align=right| 28 957 |
||
|align= |
|align=right| 0,65 |
||
|- |
|- |
||
|[[Maryjczycy]] |
|[[Maryjczycy]] |
||
|align= |
|align=right| 27 863 |
||
|align= |
|align=right| 0,62 |
||
|- |
|- |
||
|[[Niemcy]] |
|[[Niemcy]] |
||
|align= |
|align=right| 22 540 |
||
|align= |
|align=right| 0,50 |
||
|- |
|- |
||
|[[Białorusini]] |
|[[Białorusini]] |
||
|align= |
|align=right| 18 541 |
||
|align= |
|align=right| 0,41 |
||
|- |
|- |
||
|[[Udmurci]] |
|[[Udmurci]] |
||
|align= |
|align=right| 17 903 |
||
|align= |
|align=right| 0,40 |
||
|- |
|- |
||
|[[Azerowie]] |
|[[Azerowie]] |
||
|align= |
|align=right| 15 171 |
||
|align= |
|align=right| 0,34 |
||
|- |
|- |
||
|[[Czuwasze]] |
|[[Czuwasze]] |
||
|align= |
|align=right| 11 510 |
||
|align= |
|align=right| 0,26 |
||
|- |
|- |
||
|[[Ormianie]] |
|[[Ormianie]] |
||
|align= |
|align=right| 11 093 |
||
|align= |
|align=right| 0,25 |
||
|- |
|- |
||
|[[Mordwini]] |
|[[Mordwini]] |
||
|align= |
|align=right| 9702 |
||
|align= |
|align=right| 0,22 |
||
|- |
|- |
||
|[[Żydzi]] |
|[[Żydzi]] |
||
|align= |
|align=right| 6810 |
||
|align= |
|align=right| 0,15 |
||
|- |
|- |
||
|[[Tadżycy]] |
|[[Tadżycy]] |
||
|align= |
|align=right| 6125 |
||
|align= |
|align=right| 0,14 |
||
|- |
|- |
||
|[[Kazachowie]] |
|[[Kazachowie]] |
||
|align= |
|align=right| 4403 |
||
|align= |
|align=right| 0,10 |
||
|- |
|- |
||
|[[Romowie|Cyganie]] |
|[[Romowie|Cyganie]] |
||
|align= |
|align=right| 4019 |
||
|align= |
|align=right| 0,09 |
||
|- |
|- |
||
|[[Uzbecy]] |
|[[Uzbecy]] |
||
|align= |
|align=right| 3836 |
||
|align= |
|align=right| 0,08 |
||
|- |
|- |
||
|[[Mołdawianie]] |
|[[Mołdawianie]] |
||
|align= |
|align=right| 2930 |
||
|align= |
|align=right| 0,07 |
||
|- |
|- |
||
|[[Gruzini]] |
|[[Gruzini]] |
||
|align= |
|align=right| 2651 |
||
|align= |
|align=right| 0,06 |
||
|- |
|- |
||
|[[Chińczycy]] |
|[[Chińczycy]] |
||
|align= |
|align=right| 2435 |
||
|align= |
|align=right| 0,05 |
||
|- |
|- |
||
|[[Polacy]] |
|[[Polacy]] |
||
|align= |
|align=right| 2147 |
||
|align= |
|align=right| 0,05 |
||
|} |
|} |
||
|} |
|} |
||
| Linia 215: | Linia 215: | ||
Na terenie obwodu swierdłowskiego znajduje się 47 [[Miasto|miast]] oraz 99 [[Osiedle typu miejskiego|osiedli typu miejskiego]], a także 1886 większych i mniejszych wsi. |
Na terenie obwodu swierdłowskiego znajduje się 47 [[Miasto|miast]] oraz 99 [[Osiedle typu miejskiego|osiedli typu miejskiego]], a także 1886 większych i mniejszych wsi. |
||
'''Największe [[Miasto|miasta]] i [[Osiedle typu miejskiego|osiedla typu miejskiego]]:'''<br |
'''Największe [[Miasto|miasta]] i [[Osiedle typu miejskiego|osiedla typu miejskiego]]:'''<br><small>(''powyżej 15 tys. mieszkańców; stan na 1 stycznia 2006'')</small> |
||
{| |
{| |
||
|valign= |
|valign=top| |
||
{| class=" |
{| class="wikitable sortable" |
||
|- |
|||
|- class="hintergrundfarbe8" |
|||
!Nazwa |
!Nazwa |
||
![[Język rosyjski|nazwa rosyjska]] |
![[Język rosyjski|nazwa rosyjska]] |
||
!liczba<br |
!liczba<br>miesz-<br>kańców |
||
|- |
|- |
||
|[[Jekaterynburg]] |
|[[Jekaterynburg]] |
||
|align= |
|align=right| Екатеринбург |
||
|align= |
|align=right| 1 308 441 |
||
|- |
|- |
||
|[[Niżny Tagił]] |
|[[Niżny Tagił]] |
||
|align= |
|align=right| Нижний Тагил |
||
|align= |
|align=right| 379 724 |
||
|- |
|- |
||
|[[Kamieńsk Uralski]] |
|[[Kamieńsk Uralski]] |
||
|align= |
|align=right| Каменск-Уральский |
||
|align= |
|align=right| 182 466 |
||
|- |
|- |
||
|[[Pierwouralsk]] |
|[[Pierwouralsk]] |
||
|align= |
|align=right| Первоуральск |
||
|align= |
|align=right| 132 881 |
||
|- |
|- |
||
|[[Sierow]] |
|[[Sierow]] |
||
|align= |
|align=right| Серов |
||
|align= |
|align=right| 98 044 |
||
|- |
|- |
||
|[[Nowouralsk]] |
|[[Nowouralsk]] |
||
|align= |
|align=right| Новоуральск |
||
|align= |
|align=right| 94 350 |
||
|- |
|- |
||
|[[Asbiest]] |
|[[Asbiest]] |
||
|align= |
|align=right| Асбест |
||
|align= |
|align=right| 72 822 |
||
|- |
|- |
||
|[[Polewskoj]] |
|[[Polewskoj]] |
||
|align= |
|align=right| Полевской |
||
|align= |
|align=right| 65 911 |
||
|- |
|- |
||
|[[Krasnoturjinsk|Krasnoturinsk]] |
|[[Krasnoturjinsk|Krasnoturinsk]] |
||
|align= |
|align=right| Краснотурьинск |
||
|align= |
|align=right| 62 578 |
||
|- |
|- |
||
|[[Rewda]] |
|[[Rewda]] |
||
|align= |
|align=right| Ревда |
||
|align= |
|align=right| 61 916 |
||
|- |
|- |
||
|[[Wierchniaja Pyszma]] |
|[[Wierchniaja Pyszma]] |
||
|align= |
|align=right| Верхняя Пышма |
||
|align= |
|align=right| 57 718 |
||
|- |
|- |
||
|[[Lesnoj]] |
|[[Lesnoj]] |
||
|align= |
|align=right| Лесной |
||
|align= |
|align=right| 53 193 |
||
|- |
|- |
||
|[[Wierchniaja Sałda]] |
|[[Wierchniaja Sałda]] |
||
|align= |
|align=right| Верхняя Салда |
||
|align= |
|align=right| 49 398 |
||
|- |
|- |
||
|[[ |
|[[Bieriozowskij (obwód swierdłowski)|Bieriozowskij]] |
||
|align= |
|align=right| Берёзовский |
||
|align= |
|align=right| 47 195 |
||
|- |
|- |
||
|[[Kaczkanar]] |
|[[Kaczkanar]] |
||
|align= |
|align=right| Качканар |
||
|align= |
|align=right| 43 763 |
||
|- |
|- |
||
|[[Ałapajewsk]] |
|[[Ałapajewsk]] |
||
|align= |
|align=right| Алапаевск |
||
|align= |
|align=right| 42 920 |
||
|- |
|- |
||
|[[Irbit]] |
|[[Irbit]] |
||
|align= |
|align=right| Ирбит |
||
|align= |
|align=right| 42 072 |
||
|- |
|- |
||
|[[Krasnoufimsk]] |
|[[Krasnoufimsk]] |
||
|align= |
|align=right| Красноуфимск |
||
|align= |
|align=right| 41 559 |
||
|- |
|- |
||
|[[Rież]] |
|[[Rież]] |
||
|align= |
|align=right| Реж |
||
|align= |
|align=right| 39 273 |
||
|- |
|- |
||
|[[Tawda (miasto)|Tawda]] |
|[[Tawda (miasto)|Tawda]] |
||
|align= |
|align=right| Тавда |
||
|align= |
|align=right| 39 051 |
||
|- |
|- |
||
|[[Suchoj Łog]] |
|[[Suchoj Łog]] |
||
|align= |
|align=right| Сухой Лог |
||
|align= |
|align=right| 35 430 |
||
|- |
|- |
||
|[[Artiomowskij]] |
|[[Artiomowskij]] |
||
|align= |
|align=right| Артёмовский |
||
|align= |
|align=right| 34 045 |
||
|- |
|- |
||
|[[Kuszwa]] |
|[[Kuszwa]] |
||
|align= |
|align=right| Кушва |
||
|align= |
|align=right| 33 890 |
||
|- |
|- |
||
|[[Siewierouralsk]] |
|[[Siewierouralsk]] |
||
|align= |
|align=right| Североуральск |
||
|align= |
|align=right| 32 979 |
||
|- |
|- |
||
|[[Bogdanowicz (miasto)|Bogdanowicz]] |
|[[Bogdanowicz (miasto)|Bogdanowicz]] |
||
|align= |
|align=right| Богданович |
||
|align= |
|align=right| 32 072 |
||
|- |
|- |
||
|[[Karpińsk|Karpinsk]] |
|[[Karpińsk|Karpinsk]] |
||
|align= |
|align=right| Карпинск |
||
|align= |
|align=right| 30 065 |
||
|- |
|- |
||
|[[Kamyszłow]] |
|[[Kamyszłow]] |
||
|align= |
|align=right| Камышлов |
||
|align= |
|align=right| 28 384 |
||
|- |
|- |
||
|[[Krasnouralsk]] |
|[[Krasnouralsk]] |
||
|align= |
|align=right| Красноуральск |
||
|align= |
|align=right| 27 821 |
||
|- |
|- |
||
|[[Zariecznyj (obwód swierdłowski)|Zariecznyj]] |
|[[Zariecznyj (obwód swierdłowski)|Zariecznyj]] |
||
|align= |
|align=right| Заречный |
||
|align= |
|align=right| 27 431 |
||
|- |
|- |
||
|[[Niewjansk]] |
|[[Niewjansk]] |
||
|align= |
|align=right| Невьянск |
||
|align= |
|align=right| 25 593 |
||
|- |
|- |
||
|[[Niżniaja Tura]] |
|[[Niżniaja Tura]] |
||
|align= |
|align=right| Нижняя Тура |
||
|align= |
|align=right| 23 345 |
||
|- |
|- |
||
|[[Kirowgrad]] |
|[[Kirowgrad]] |
||
|align= |
|align=right| Кировград |
||
|align= |
|align=right| 22 532 |
||
|- |
|- |
||
|[[Sysiert]] |
|[[Sysiert]] |
||
|align= |
|align=right| Сысерть |
||
|align= |
|align=right| 21 021 |
||
|- |
|- |
||
|[[Sriednieuralsk]] |
|[[Sriednieuralsk]] |
||
|align= |
|align=right| Среднеуральск |
||
|align= |
|align=right| 19 800<sup>'''1)'''</sup> |
||
|- |
|- |
||
|[[Talica]] |
|[[Talica]] |
||
|align= |
|align=right| Талица |
||
|align= |
|align=right| 18 700<sup>'''1)'''</sup> |
||
|- |
|- |
||
|[[Turinsk]] |
|[[Turinsk]] |
||
|align= |
|align=right| Туринск |
||
|align= |
|align=right| 18 500<sup>'''1)'''</sup> |
||
|- |
|- |
||
|[[Rieftinskij]]<sup>'''2)'''</sup> |
|[[Rieftinskij]]<sup>'''2)'''</sup> |
||
|align= |
|align=right| Рефтинский |
||
|align= |
|align=right| 17 900<sup>'''1)'''</sup> |
||
|- |
|- |
||
|[[Niżniaja Sałda]] |
|[[Niżniaja Sałda]] |
||
|align= |
|align=right| Нижняя Салда |
||
|align= |
|align=right| 17 900<sup>'''1)'''</sup> |
||
|- |
|- |
||
|[[Iwdel]] |
|[[Iwdel]] |
||
|align= |
|align=right| Ивдель |
||
|align= |
|align=right| 17 800<sup>'''1)'''</sup> |
||
|- |
|- |
||
|[[Diegtiarsk]] |
|[[Diegtiarsk]] |
||
|align= |
|align=right| Дегтярск |
||
|align= |
|align=right| 15 900<sup>'''1)'''</sup> |
||
|} |
|} |
||
|} |
|} |
||
<small>1) dane zaokrąglone; 1 stycznia 2007</small><br |
<small>1) dane zaokrąglone; 1 stycznia 2007</small><br><small>2) [[osiedle typu miejskiego]]</small> |
||
== Władza i administracja == |
== Władza i administracja == |
||
Obwód swierdłowski, podobnie jak inne części Federacji Rosyjskiej, posiada dość duży zakres autonomii w sprawach lokalnych. Kwestie lokalnego ustroju reguluje ''Statut obwodu swierdłowskiego'' z 1994. |
Obwód swierdłowski, podobnie jak inne części Federacji Rosyjskiej, posiada dość duży zakres autonomii w sprawach lokalnych. Kwestie lokalnego ustroju reguluje ''Statut obwodu swierdłowskiego'' z 1994. |
||
[[Plik:E-burg asv2019-05 img38 City Duma building.jpg|thumb |
[[Plik:E-burg asv2019-05 img38 City Duma building.jpg|thumb|Budynek lokalnego parlamentu]] |
||
Według postanowień tego aktu prawnego władza prawodawcza w regionie należy do dwuizbowego [[parlament]]u, złożonego z lokalnej Dumy oraz Izby Reprezentantów. Wyższa izba parlamentu – Izba Reprezentantów składa się z 21 posłów, wybieranych w jednomandatowych okręgach, zaś Duma – z 28 posłów, wybieranych z jednego okręgu obejmującego cały region, z list partyjnych. Kadencja obu izb trwa 4 lata, przy czym co 2 lata odbywają się wybory, w których wymieniana jest połowa składu Dumy. |
Według postanowień tego aktu prawnego władza prawodawcza w regionie należy do dwuizbowego [[parlament]]u, złożonego z lokalnej Dumy oraz Izby Reprezentantów. Wyższa izba parlamentu – Izba Reprezentantów składa się z 21 posłów, wybieranych w jednomandatowych okręgach, zaś Duma – z 28 posłów, wybieranych z jednego okręgu obejmującego cały region, z list partyjnych. Kadencja obu izb trwa 4 lata, przy czym co 2 lata odbywają się wybory, w których wymieniana jest połowa składu Dumy. |
||
Władzę wykonawczą sprawuje rząd, składający się z ministerstw, [[Departament (podział administracyjny)|departamentów]] i urzędów. Na czele rządu stoi [[gubernator]], będący zarazem szefem obwodu. Obecnie (od 1995) funkcję tę sprawuje [[Eduard Rossiel]] z partii ''[[Jedna Rosja]]''. |
Władzę wykonawczą sprawuje rząd, składający się z ministerstw, [[Departament (podział administracyjny)|departamentów]] i urzędów. Na czele rządu stoi [[gubernator]], będący zarazem szefem obwodu. Obecnie (od 1995) funkcję tę sprawuje [[Eduard Rossiel]] z partii ''[[Jedna Rosja]]''. |
||
[[Plik:Sverdlovskaya-pozkarta.png|thumb |
[[Plik:Sverdlovskaya-pozkarta.png|thumb|[[Podział administracyjny]] obwodu swierdłowskiego]] |
||
== Podział administracyjny == |
== Podział administracyjny == |
||
| Linia 400: | Linia 400: | ||
W sumie w regionie funkcjonuje 30 rejonów, 25 okręgów miejskich i 4 miasta zamknięte. |
W sumie w regionie funkcjonuje 30 rejonów, 25 okręgów miejskich i 4 miasta zamknięte. |
||
[[Plik:BAZ. Zavodoupravlenie.jpg|thumb |
[[Plik:BAZ. Zavodoupravlenie.jpg|thumb|[[Krasnoturjinsk|Krasnoturińsk]] – budynek administracji jednej z fabryk]] |
||
[[Plik:House-museum of A.S.Popov.jpg|thumb |
[[Plik:House-museum of A.S.Popov.jpg|thumb|Dom-[[muzeum]] [[Aleksandr Popow (1859–1906)|A. Popowa]] w [[Krasnoturjinsk|Krasnoturińsku]]]] |
||
[[Plik:Nizhnijtagil-tram-20070128.jpg|thumb |
[[Plik:Nizhnijtagil-tram-20070128.jpg|thumb|[[Niżny Tagił]] – fragment miasta]] |
||
[[Plik:Nizhny tagil industry.jpg|thumb |
[[Plik:Nizhny tagil industry.jpg|thumb|[[Niżny Tagił]] – panorama]] |
||
[[Plik:Old train station of Yekaterinburg.jpg|thumb |
[[Plik:Old train station of Yekaterinburg.jpg|thumb|Stara stacja w [[Jekaterynburg]]u]] |
||
[[Plik:Ural state university front 2007.jpg|thumb |
[[Plik:Ural state university front 2007.jpg|thumb|[[Uniwersytet]] państwowy w Jekaterynburgu]] |
||
[[Plik:E-burg asv2019-05 img11 City Pond skyline.jpg|thumb |
[[Plik:E-burg asv2019-05 img11 City Pond skyline.jpg|thumb|Jekaterynburg]] |
||
[[Plik:E-burg asv2019-05 img42 view from VysotSky.jpg|thumb |
[[Plik:E-burg asv2019-05 img42 view from VysotSky.jpg|thumb|Jekaterynburg]] |
||
{| class="wikitable" |
|||
{| border="1" cellpadding="2" style="background:#f9f9f9; border:1px #cccccc solid; border-collapse:collapse" |
|||
! |
! Nazwa |
||
! |
! Nazwa [[Język rosyjski|rosyjska]] |
||
|- bgcolor="#e9e9e9" |
|- bgcolor="#e9e9e9" |
||
!colspan= |
!colspan=5| miasto [[Jekaterynburg]] (Екатеринбург) |
||
|- bgcolor="#e9e9e9" |
|- bgcolor="#e9e9e9" |
||
!colspan= |
!colspan=5| Okręg wschodni (Восточный управленческий округ) |
||
|- |
|- |
||
|[[Rejon ałapajewski]] || Алапаевский район |
|[[Rejon ałapajewski]] || Алапаевский район |
||
| Linia 446: | Linia 446: | ||
|miasto [[Kamyszłow]] || Камышлов |
|miasto [[Kamyszłow]] || Камышлов |
||
|- bgcolor="#e9e9e9" |
|- bgcolor="#e9e9e9" |
||
!colspan= |
!colspan=5| Okręg południowy (Южный управленческий округ) |
||
|- |
|- |
||
|[[Rejon biełojarski]] || Белоярский район |
|[[Rejon biełojarski]] || Белоярский район |
||
| Linia 464: | Linia 464: | ||
|osiedle zamknięte [[Uralski]] || ЗАТО „поселок Уральский” |
|osiedle zamknięte [[Uralski]] || ЗАТО „поселок Уральский” |
||
|- bgcolor="#e9e9e9" |
|- bgcolor="#e9e9e9" |
||
!colspan= |
!colspan=5| Okręg gornozawodzki (Горнозаводской управленческий округ) |
||
|- |
|- |
||
|[[Rejon prigorodnyj]] || Пригородный район |
|[[Rejon prigorodnyj]] || Пригородный район |
||
| Linia 490: | Linia 490: | ||
|miasto zamknięte [[Swobodnyj]] || ЗАТО «поселок Свободный» |
|miasto zamknięte [[Swobodnyj]] || ЗАТО «поселок Свободный» |
||
|- bgcolor="#e9e9e9" |
|- bgcolor="#e9e9e9" |
||
!colspan= |
!colspan=5| Okręg zachodni (Западный управленческий округ) |
||
|- |
|- |
||
|[[Aczycki okręg miejski]] || Ачитский городской округ |
|[[Aczycki okręg miejski]] || Ачитский городской округ |
||
| Linia 516: | Linia 516: | ||
|[[Okręg miejski Diegtiarsk]] || городской округ Дегтярск |
|[[Okręg miejski Diegtiarsk]] || городской округ Дегтярск |
||
|- bgcolor="#e9e9e9" |
|- bgcolor="#e9e9e9" |
||
!colspan= |
!colspan=5| Okręg północny (Северный управленческий округ) |
||
|- |
|- |
||
|[[Rejon gariński]] || Гаринский район |
|[[Rejon gariński]] || Гаринский район |
||
| Linia 559: | Linia 559: | ||
=== Rolnictwo === |
=== Rolnictwo === |
||
W 2006 na terenie obwodu znajdowało się (było zarejestrowanych) 829 dużych gospodarstw rolnych (byłych [[kołchoz]]ów i [[sowchoz]]ów, obecnie zwykle spółek) oraz 2178 chłopskich gospodarstw indywidualnych. Jedynie część z nich rzeczywiście prowadziła działalność produkcyjną (odpowiednio: 499 i 893) |
W 2006 na terenie obwodu znajdowało się (było zarejestrowanych) 829 dużych gospodarstw rolnych (byłych [[kołchoz]]ów i [[sowchoz]]ów, obecnie zwykle spółek) oraz 2178 chłopskich gospodarstw indywidualnych. Jedynie część z nich rzeczywiście prowadziła działalność produkcyjną (odpowiednio: 499 i 893) |
||
[[Plik:Nishnytagil-trainstation-20070128.jpg|thumb |
[[Plik:Nishnytagil-trainstation-20070128.jpg|thumb|[[Stacja kolejowa]] w [[Niżny Tagił|Niżnym Tagile]]]] |
||
[[Plik:E-burg asv2019-05 img72 Koltsovo terminal.jpg|thumb |
[[Plik:E-burg asv2019-05 img72 Koltsovo terminal.jpg|thumb|[[Lotnisko]] [[Kolcowo]]]] |
||
W 2006 łączna powierzchnia zasiewów w regionie wynosiła 877,8 tys. ha, zaś [[pogłowie zwierząt gospodarskich]] obejmowało m.in. 225,9 tys. sztuk [[Bydło domowe|bydła]] i 10 075,1 tys. sztuk [[Drób|drobiu]]. |
W 2006 łączna powierzchnia zasiewów w regionie wynosiła 877,8 tys. ha, zaś [[Zwierzęta gospodarskie|pogłowie zwierząt gospodarskich]] obejmowało m.in. 225,9 tys. sztuk [[Bydło domowe|bydła]] i 10 075,1 tys. sztuk [[Drób|drobiu]]. |
||
=== Transport === |
=== Transport === |
||
| Linia 588: | Linia 588: | ||
=== Utworzenie obwodu === |
=== Utworzenie obwodu === |
||
Obwód swierdłowski utworzono 17 stycznia 1934 poprzez wydzielenie części ówczesnego obwodu uralskiego. Pierwotnie teren obwodu obejmował nieco odmienne niż dziś obszary: zajmował terytorium dzisiejszego [[Kraj Permski|Kraju Permskiego]], nie obejmował natomiast niektórych swych dzisiejszych rejonów, należących wówczas do [[Obwód czelabiński|obwodów czelabińskiego]] i [[Obwód omski|omskiego]]. |
Obwód swierdłowski utworzono 17 stycznia 1934 poprzez wydzielenie części ówczesnego obwodu uralskiego. Pierwotnie teren obwodu obejmował nieco odmienne niż dziś obszary: zajmował terytorium dzisiejszego [[Kraj Permski|Kraju Permskiego]], nie obejmował natomiast niektórych swych dzisiejszych rejonów, należących wówczas do [[Obwód czelabiński|obwodów czelabińskiego]] i [[Obwód omski|omskiego]]. |
||
[[Plik:PG - Factory settlement of the Verkh-Isetskii factory.jpg|thumb |
[[Plik:PG - Factory settlement of the Verkh-Isetskii factory.jpg|thumb|Stolica regionu – Jekaterynburg ok. 1910 r.]] |
||
=== Nazwa obwodu === |
=== Nazwa obwodu === |
||
| Linia 595: | Linia 595: | ||
W 1979 w wojskowym instytucie badawczym zajmującym się bronią biologiczną w ówczesnym Sierdłowsku miało miejsce masowe zarażenie [[wąglik]]iem, w wyniku którego zmarło ok. 100 osób. |
W 1979 w wojskowym instytucie badawczym zajmującym się bronią biologiczną w ówczesnym Sierdłowsku miało miejsce masowe zarażenie [[wąglik]]iem, w wyniku którego zmarło ok. 100 osób. |
||
{{osobny artykuł|katastrofa w Swierdłowsku}} |
{{osobny artykuł|katastrofa w Swierdłowsku}} |
||
[[Plik:Pyshma river springs.jpg|thumb |
[[Plik:Pyshma river springs.jpg|thumb|Krajobraz regionu – rzeka [[Pyszma]]]] |
||
== Sławni mieszkańcy regionu == |
== Sławni mieszkańcy regionu == |
||
Z rejonu wywodzili się m.in.: |
Z rejonu wywodzili się m.in.: |
||
* [[Borys Jelcyn]] |
* [[Boris Jelcyn|Borys Jelcyn]] |
||
* [[Pawlik Morozow]] |
* [[Pawlik Morozow]] |
||
| Linia 614: | Linia 614: | ||
* [http://www.midural.ru strona obwodu swierdłowskiego] {{lang|ru}} |
* [http://www.midural.ru strona obwodu swierdłowskiego] {{lang|ru}} |
||
* [http://www.duma.midural.ru strona lokalnego parlamentu] {{lang|ru}} |
* [http://www.duma.midural.ru strona lokalnego parlamentu] {{lang|ru}} |
||
* {{Cytuj stronę | |
* {{Cytuj stronę |url = http://terrus.ru/cgi-bin/allrussia/v3_index.pl?act=reg&id=66 |tytuł = Informacje o obwodzie |opublikowany = terrus.ru |archiwum = https://web.archive.org/web/20121016111728/http://terrus.ru/cgi-bin/allrussia/v3_index.pl?act=reg&id=66 |zarchiwizowano = 2012-10-16 |język = ru}} |
||
{{Federacja Rosyjska}} |
{{Federacja Rosyjska}} |
||
Aktualna wersja na dzień 20:23, 11 lip 2024
| obwód | |||||
.JPG) Zbiornik Wołczyński | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Siedziba | |||||
| Kod ISO 3166-2 |
RU-SVE | ||||
| Gubernator |
Jewgienij Kujwaszew | ||||
| Powierzchnia |
194 226 km²[1] | ||||
| Populacja (2021) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
22,09 os./km² | ||||
| Tablice rejestracyjne |
66; 96; 196 | ||||
Położenie na mapie Rosji.svg)
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Obwód swierdłowski (ros. Свердловская область) – jednostka administracyjna Federacji Rosyjskiej. Jego nazwa pochodzi od byłej nazwy stolicy obwodu, Jekaterynburga (do 1991 – Swierdłowsk).
Geografia
[edytuj | edytuj kod]Położenie i powierzchnia
[edytuj | edytuj kod]Obwód swierdłowski leży na dwóch kontynentach: w Europie i w Azji. Region zajmuje południową część pasma Uralu, a także przyległe do gór zachodnie fragmenty Niziny Zachodniosyberyjskiej. Region zajmuje powierzchnię 194 226 km²[1] (tj. ok. 1,2% terytorium całej Federacji Rosyjskiej).
Większość terenu obwodu stanowią niewysokie góry i wyżyny – znaczna część obwodu leży na wysokości 300–500 m n.p.m. Najwyższy punkt – szczyt Konżakowskij Kameń (na Uralu Północnym) wznosi się na wysokość 1569 m.
Region graniczy z:
- Krajem Permskim
- Republiką Komi
- Chanty-Mansyjskim Okręgiem Autonomicznym – Jugrą
- Obwodem tiumeńskim
- Obwodem kurgańskim
- Obwodem czelabińskim
- Republiką Baszkirii
Strefa czasowa
[edytuj | edytuj kod]Obwód swierdłowski należy do jekaterynburskiej strefy czasowej (YEKT): do 25 października 2014 UTC+06:00 przez cały rok, od 26 października 2014 UTC+05:00 przez cały rok.
Jeszcze wcześniej, przed 27 marca 2011 roku, obowiązywał czas standardowy (zimowy) strefy UTC+05:00, a czas letni – UTC+06:00.
Klimat
[edytuj | edytuj kod]Na terytorium obwodu panuje klimat umiarkowany typu kontynentalnego. Charakteryzuje się on dużymi różnicami temperatur w ciągu roku – chłodnymi zimami i ciepłymi latami. Średnia temperatura powietrza w styczniu wynosi (zależnie od regionu) od −16 °C do −20 °C, a lipca – od +16 °C do +19 °C.
Na terenie obwodu corocznie notuje się ok. 500 mm opadów, głównie w formie deszczu. Występują one głównie w ciepłej połowie roku, zaś maksimum przypada na lipiec.
Hydrologia
[edytuj | edytuj kod]W regionie znajduje się dość duża ilość cieków wodnych, jednak z powodu położenia tego terytorium na obszarze górskim, będącym działem wód większość miejscowych rzek i strumieni ma niewielkie rozmiary. Znajduje się tutaj także pewna liczba – zwykle niewielkich – jezior.
Główne rzeki regionu:
Fauna i flora
[edytuj | edytuj kod]Pierwotną roślinność obwodu swierdłowskiego stanowią lasy iglaste i mieszane. W lasach tych żyją m.in. – ze ssaków: kuny, norki, wiewiórki, lisy, zające, jelenie, liczne gryzonie itd., z ptaków – np. dzięcioły, gile, jarząbki itp. W zbiornikach wodnych żyje wiele gatunków ryb.
W południowo-wschodniej części obwodu znajduje się Park Narodowy „Pripyszminskije bory”[3], w północno-zachodniej Rezerwat przyrody „Dienieżkin Kamień”[4], a w południowo-zachodniej Wisimski Rezerwat Biosfery[5].
Ludność
[edytuj | edytuj kod]Na terenie obwodu swierdłowskiego mieszka 4 399 700 osób (2007). Liczba ta w ostatnich latach spada – jeszcze w 2002 populacja regionu wynosiła 4 486 214 osób. Niemal 88% ludności (3 943 529 osób w 2002) zamieszkuje w miastach, a 12% (542 685 osób; 2002) – na wsiach. Około 30% całej populacji obwodu zamieszkuje w jego stolicy – Jekaterynburgu (będącym 5. pod względem liczby mieszkańców miastem Rosji).
Gęstość zaludnienia w regionie wynosi 22,6 os./km².
Rosjanie stanowią ok. 90% populacji.
Wyznania
[edytuj | edytuj kod]Zdecydowana większość ludności wyznaje prawosławie. Po okresie ateizacji w czasach ZSRR pozostała także duża liczba niewierzących. W regionie istnieje niespełna 5% mniejszość muzułmańska (złożona głównie z Tatarów), ponadto żyją tutaj niewielkie grupy wyznawców innych religii, m.in. katolików, a także wyznawców nowych wyznań religijnych, wywodzących się z tradycji protestanckiej.
| Zdjęcia miast obwodu |
|---|
Cerkiew w Ałapajewsku |
.jpg) Kościół protestancki w Krasnoturińsku |
Teatr w Niżnym Tagile |
 Meczet w Wielkiej Pyszmie |
 Prawosławna katedra pw. Świętej Trójcy w Wierchoturiu |
.jpg) Zarieczny – fragment miasta |
 Jekaterynburg – fragment miasta |
 Jeden z budynków Jekaterynburga (kino Salut) |
 Dworzec kolejowy w Krasnoturińsku |
 Dom kultury w Krasnoturińsku |
Narodowości
[edytuj | edytuj kod]Na terenie obwodu żyją przedstawiciele 148 narodowości. Najliczniejsi są[6]:
|
Wymieniono tylko grupy liczące powyżej tysiąca osób
Miasta i osiedla typu miejskiego
[edytuj | edytuj kod]Na terenie obwodu swierdłowskiego znajduje się 47 miast oraz 99 osiedli typu miejskiego, a także 1886 większych i mniejszych wsi.
Największe miasta i osiedla typu miejskiego:
(powyżej 15 tys. mieszkańców; stan na 1 stycznia 2006)
|
1) dane zaokrąglone; 1 stycznia 2007
2) osiedle typu miejskiego
Władza i administracja
[edytuj | edytuj kod]Obwód swierdłowski, podobnie jak inne części Federacji Rosyjskiej, posiada dość duży zakres autonomii w sprawach lokalnych. Kwestie lokalnego ustroju reguluje Statut obwodu swierdłowskiego z 1994.
Według postanowień tego aktu prawnego władza prawodawcza w regionie należy do dwuizbowego parlamentu, złożonego z lokalnej Dumy oraz Izby Reprezentantów. Wyższa izba parlamentu – Izba Reprezentantów składa się z 21 posłów, wybieranych w jednomandatowych okręgach, zaś Duma – z 28 posłów, wybieranych z jednego okręgu obejmującego cały region, z list partyjnych. Kadencja obu izb trwa 4 lata, przy czym co 2 lata odbywają się wybory, w których wymieniana jest połowa składu Dumy.
Władzę wykonawczą sprawuje rząd, składający się z ministerstw, departamentów i urzędów. Na czele rządu stoi gubernator, będący zarazem szefem obwodu. Obecnie (od 1995) funkcję tę sprawuje Eduard Rossiel z partii Jedna Rosja.
Podział administracyjny
[edytuj | edytuj kod]Pod względem podziału administracyjnego obwód swierdłowski ma skomplikowaną strukturą. Cały region dzieli się na 5 okręgów administracyjnych (ros. управленческий округ): wschodni, zachodni, północny, południowy i gornozawodzki. Stolica obwodu – miasto Jekaterynburg nie wchodzi w skład żadnego z nich i w tym zakresie stanowi odrębną jednostkę. Okręgi administracyjne dzielą się z kolei na rejony, przy czym największe miasta nie wchodzą w skład tego podziału i stanowią okręgi miejskie (bezpośrednio w składzie okręgu administracyjnego); okręgami miejskimi (jednak o innym statusie) są także miasta (lub osiedla typu miejskiego) zamknięte.
W sumie w regionie funkcjonuje 30 rejonów, 25 okręgów miejskich i 4 miasta zamknięte.
| Nazwa | Nazwa rosyjska | |||
|---|---|---|---|---|
| miasto Jekaterynburg (Екатеринбург) | ||||
| Okręg wschodni (Восточный управленческий округ) | ||||
| Rejon ałapajewski | Алапаевский район | |||
| Rejon artiomowski | Артемовский район | |||
| Rejon bajkałowski | Байкаловский район | |||
| Rejon irbicki | Ирбитский район | |||
| Rejon kamyszłowski | Камышловский район | |||
| Rejon pyszmiński | Пышминский район | |||
| Rejon słobodo-turiński | Слободо-Туринский район | |||
| Rejon taboriński | Таборинский район | |||
| Rejon talicki | Талицкий район | |||
| Rejon tawdiński | Тавдинский район | |||
| Rejon tugułymski | Тугулымский район | |||
| Rejon turiński | Туринский район | |||
| miasto Ałapajewsk | Алапаевск | |||
| miasto Irbit | Ирбит | |||
| miasto Kamyszłow | Камышлов | |||
| Okręg południowy (Южный управленческий округ) | ||||
| Rejon biełojarski | Белоярский район | |||
| Rejon bogdanowicki | Богдановичский район | |||
| Rejon kamieński | Каменский район | |||
| Rejon suchołoski | Сухоложский район | |||
| miasto Kamieńsk Uralski | Каменск-Уральский | |||
| miasto Asbiest | Асбест | |||
| miasto Zariecznyj | Заречный | |||
| osiedle zamknięte Uralski | ЗАТО „поселок Уральский” | |||
| Okręg gornozawodzki (Горнозаводской управленческий округ) | ||||
| Rejon prigorodnyj | Пригородный район | |||
| Rejon wierchniesałdiński | Верхнесалдинский район | |||
| miasto Wierchnyj Tagił | Верхний Тагил | |||
| miasto Wierchniaja Tura | Верхняя Тура | |||
| miasto Kirowgrad | Кировград | |||
| miasto Kuszwa | Кушва | |||
| miasto Niewjansk | Невьянск | |||
| miasto Niżny Tagił | Нижний Тагил | |||
| miasto Niżniaja Sałda | Нижняя Салда | |||
| osiedle Wierch-Niejwinskij | поселок Верх-Нейвинский | |||
| miasto zamknięte Nowouralsk | ЗАТО «город Новоуральск» | |||
| miasto zamknięte Swobodnyj | ЗАТО «поселок Свободный» | |||
| Okręg zachodni (Западный управленческий округ) | ||||
| Aczycki okręg miejski | Ачитский городской округ | |||
| Artiński okręg miejski | Артинский городской округ | |||
| Rejon krasnoufomski | Красноуфимский район | |||
| Rejon niżniesiergiński | Нижнесергинский район | |||
| Szaliński okręg miejski | Шалинский городской округ | |||
| miasto Pierwouralsk | Первоуральск | |||
| okręg miejski Wierchniaja Pyszma | городской округ Верхняя Пышма | |||
| okręg miejski Krasnoufimsk | городской округ Красноуфимск | |||
| miasto Polewskoj | Полевской | |||
| miasto Rewda | Ревда | |||
| Okręg miejski Staroutkinsk | городской округ Староуткинск | |||
| Okręg miejski Diegtiarsk | городской округ Дегтярск | |||
| Okręg północny (Северный управленческий округ) | ||||
| Rejon gariński | Гаринский район | |||
| Rejon nowolaliński | Новолялинский район | |||
| Rejon sierowski | Серовский район | |||
| Rejon wierchoturski | Верхотурский район | |||
| miasto Iwdel | Ивдель | |||
| miasto Kaczkanar | Качканар | |||
| miasto Karpińsk | Карпинск | |||
| miasto Krasnouralsk | Красноуральск | |||
| miasto Krasnoturińsk | Краснотурьинск | |||
| miasto Liesnoj | Лесной | |||
| miasto Niżniaja Tura | Нижняя Тура | |||
| miasto Siewierouralsk | Североуральск | |||
| miasto Sierow | Серов | |||
Gospodarka
[edytuj | edytuj kod]Na terenie obwodu swierdłowskiego żyje 2343,3 tys. osób aktywnych zawodowo. W 2006 stopa bezrobocia w regionie wynosiła 6,9%. W styczniu 2007 średnia płaca w regionie wynosiła 13 941,4 rubla, tj. 525,4 USD (według kursu z 31 stycznia 2007).
Przemysł
[edytuj | edytuj kod]Obwód swierdłowski zajmuje 2. miejsce w Rosji pod względem wartości produkcji przemysłowej. W strukturze lokalnego przemysłu dominuje hutnictwo, zarówno żelaza, jak i metali nieżelaznych (odpowiednio – 31% i 19% całej wartości produkcji przemysłowej). Istnieje też wysoko rozwinięty przemysł maszynowy, produkujący m.in. ciężki sprzęt wykorzystywany w innych gałęziach gospodarki, maszyny i urządzenia AGD oraz sprzęt wojskowy.
Pozostałe gałęzie przemysłu (jak spożywczy, chemiczny, drzewny i in.) nie mają dużego udziału w strukturze gospodarczej regionu i produkują głównie na potrzeby lokalnego rynku.
W regionie odbywa się też wzbogacanie uranu.
Rolnictwo
[edytuj | edytuj kod]W 2006 na terenie obwodu znajdowało się (było zarejestrowanych) 829 dużych gospodarstw rolnych (byłych kołchozów i sowchozów, obecnie zwykle spółek) oraz 2178 chłopskich gospodarstw indywidualnych. Jedynie część z nich rzeczywiście prowadziła działalność produkcyjną (odpowiednio: 499 i 893)
W 2006 łączna powierzchnia zasiewów w regionie wynosiła 877,8 tys. ha, zaś pogłowie zwierząt gospodarskich obejmowało m.in. 225,9 tys. sztuk bydła i 10 075,1 tys. sztuk drobiu.
Transport
[edytuj | edytuj kod]Obwód swierdłowski jest ważnym punktem na mapie rosyjskiego transportu. Przez region przebiega wiele ważnych dróg kolejowych i samochodowych łączących azjatycką i europejską część kraju, w tym kolej transsyberyjska.
Na terenie regionu znajduje się także ważny międzynarodowy port lotniczy Kolcowo (w Jekaterynburgu).
Bogactwa naturalne
[edytuj | edytuj kod]Na terenie regionu znajdują się liczne złoża surowców, w tym metali, m.in. złota, platyny, żelaza, chromu, niklu, manganu i miedzi. Ponadto bogactwami obwodu są m.in. azbest i boksyty.
Nauka i oświata
[edytuj | edytuj kod]Na terenie obwodu funkcjonuje Uralski oddział Rosyjskiej Akademii Nauk. Działają tutaj m.in. 22 instytuty naukowe, oraz ponad 100 ośrodków naukowo-badawczych i technologicznych.
Na początku roku szkolnego 2006/2007 w regionie funkcjonowały 1344 szkoły średnie (w tym 50 wieczorowych), 91 średnich szkół specjalizacyjnych, 19 państwowych wyższych uczelni i ich 34 file, 11 uczelni niepaństwowych i 6 filii.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Historia regionu
[edytuj | edytuj kod]Według badań archeologicznych region zasiedlony był już w okresie prehistorycznym. W obwodzie znajdują się liczne ślady osadnictwa ludzkiego, pochodzącego z okresów od mezolitu do epoki żelaza.
Rosja zajęła te tereny po rozbiciu Chanatu kazańskiego w połowie XVI w. Swój udział w opanowaniu regionu miał Jermak Timofiejewicz. Po zajęciu ziem dzisiejszego obwodu Rosjanie, by zabezpieczyć swe panowanie i zapewnić spokój kolonistom założyli szereg twierdz: Wiekoturie (1598), Turinsk (1600), Irbit (1633), Ałapajewsk (1639) itd.
Od 1703 w regionie zaczęła się rozwijać metalurgia, co zwiększyło napływ osadników i spowodowało trwałą rusyfikację tych ziem.
W 1723 założono miasto, będące dzisiejszą stolicą regionu – Jekaterynburg, nazwane na cześć żony cesarza Piotra I Wielkiego, Katarzyny I.
Utworzenie obwodu
[edytuj | edytuj kod]Obwód swierdłowski utworzono 17 stycznia 1934 poprzez wydzielenie części ówczesnego obwodu uralskiego. Pierwotnie teren obwodu obejmował nieco odmienne niż dziś obszary: zajmował terytorium dzisiejszego Kraju Permskiego, nie obejmował natomiast niektórych swych dzisiejszych rejonów, należących wówczas do obwodów czelabińskiego i omskiego.
Nazwa obwodu
[edytuj | edytuj kod]Nazwa obwodu wywodzi się od ówczesnej nazwy stolicy regionu Jekaterynburga – Swierdłowsk, nazwanego na cześć działacza partyjnego i politycznego – Jakowa Swierdłowa.
W 1979 w wojskowym instytucie badawczym zajmującym się bronią biologiczną w ówczesnym Sierdłowsku miało miejsce masowe zarażenie wąglikiem, w wyniku którego zmarło ok. 100 osób.
Sławni mieszkańcy regionu
[edytuj | edytuj kod]Z rejonu wywodzili się m.in.:
Tablice rejestracyjne
[edytuj | edytuj kod]Tablice pojazdów zarejestrowanych w obwodzie swierdłowskim mają oznaczenie 66 w prawym górnym rogu nad flagą Rosji i literami RUS.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Powierzchnia regionu Swierdłowska zmniejszyła się o 81 kilometrów kwadratowych – Regionalna gazeta.
- ↑ Предварительная оценка численности постоянного населения на 1 января 2021 года и в среднем за 2020 год [online] [dostęp 2021-03-17] [zarchiwizowane z adresu 2021-02-04].
- ↑ Пресс-центр – Национальный парк «ПРИПЫШМИНСКИЕ БОРЫ» [online], www.nppbor.ru [dostęp 2021-07-28].
- ↑ Государственный природный заповедник „Денежкин Камень” | Заповедник «Денежкин Камень» [online], www.denkamen.ru [dostęp 2021-11-21].
- ↑ Висимский государственный природный биосферный заповедник [online], www.visimskiy.ru [dostęp 2022-01-08].
- ↑ http://www.perepis2002.ru/ct/doc/English/4-2.xls.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- strona obwodu swierdłowskiego (ros.)
- strona lokalnego parlamentu (ros.)
- Informacje o obwodzie. terrus.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-10-16)]. (ros.).
