Wojciech Moniwid: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m MalarzBOT: regeneracja szablonu {{Szlachcic infobox}} |
drobne redakcyjne |
||
(Nie pokazano 21 wersji utworzonych przez 7 użytkowników) | |||
Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Inne znaczenia|Moniwida, bojara litewskiego|[[Monwid]]}}{{Szlachcic infobox |
{{Inne znaczenia|Moniwida, bojara litewskiego|[[Monwid]]}}{{Szlachcic infobox |
||
|imię = Moniwid |
|imię = Moniwid |
||
|wszystkie imiona = Wojciech Moniwid |
|wszystkie imiona = Wojciech Moniwid |
||
|imię oryginalne = |
|imię oryginalne = Wojciech Moniwid Koilikinowicz |
||
|grafika = |
|grafika = |
||
|opis grafiki = |
|opis grafiki = |
||
|herb = POL COA Leliwa.svg |
|herb = POL COA Leliwa.svg |
||
|opis herbu = [[Leliwa (herb szlachecki)|Leliwa]] |
|opis herbu = [[Leliwa (herb szlachecki)|Leliwa]] |
||
|tytuł = |
|tytuł = |
||
|dynastia = |
|dynastia = |
||
|rodzina = [[Moniwidowie herbu Leliwa|Moniwidowie]] |
|rodzina = [[Moniwidowie herbu Leliwa|Moniwidowie]] |
||
|data urodzenia = XIV w. |
|data urodzenia = XIV w. |
||
|miejsce urodzenia = |
|miejsce urodzenia = |
||
|data śmierci = |
|data śmierci = po wrześniu 1422 |
||
|miejsce śmierci = |
|miejsce śmierci = |
||
|ojciec = Kojlikin Giedygołd |
|ojciec = Kojlikin Giedygołd |
||
|matka = [[N.N.]] |
|matka = [[N.N.]] |
||
|mąż = |
|mąż = |
||
|żona = <li>Julianna Drucka, <li>Jadwiga [[N.N.|N.]] |
|żona = <li>Julianna Drucka, <li>Jadwiga [[N.N.|N.]] |
||
|dzieci = [[Jan Moniwidowicz]] |
|dzieci = [[Jan Moniwidowicz]] |
||
|rodzeństwo = |
|rodzeństwo = [[Jerzy Giedygołd Kojlikinowicz|Giedygołd]] |
||
|faksymile = |
|faksymile = |
||
|opis faksymile = |
|opis faksymile = |
||
|odznaczenia = |
|odznaczenia = |
||
|commons = |
|commons = |
||
}} |
}} |
||
'''Wojciech Moniwid''' herbu [[Leliwa (herb szlachecki)|Leliwa]], właściwie '''Moniwid''{{Refn|grupa=uwaga|W zależności od źródeł, był zapisywany również jako Monowyd, Monwid, Manewid, Maniuit, Manwide, Manwede. |
|||
⚫ | '' |
||
⚫ | }}''''' (ur. w [[XIV wiek|XIV]] w., zm. po [[Wrzesień|wrześniu]] [[1422]]) – [[Bojarzy|bojar]] [[Litwini historyczni|wielkolitewski]], starosta [[Wilno|wileński]] (1396–1413), [[Adopcja herbowa|adoptowany]] podczas [[Unia horodelska|unii horodelskiej]] (1413), pierwszy [[wojewodowie wileńscy|wojewoda wileński]] (1413–1422)'''{{Odn|Semkowicz|s=180|5=1913}}'''{{Odn|Semkowicz|s=181|5=1913}}, uczestnik [[Bitwa pod Grunwaldem|bitwy pod Grunwaldem]]{{Odn|Olejnik|s=167|5=1993}}. |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
== Życiorys == |
== Życiorys == |
||
Moniwid był [[Pogaństwo|pogańskim]] bojarem litewskim, który po przyjęciu [[Chrzest|chrztu]], przyjął [[Chrześcijaństwo|chrześcijańskie]] imię ''[[Wojciech]]'''{{Odn|Semkowicz|5=1913|s=180}}'''.'' |
|||
⚫ | |||
⚫ | Pierwsza wzmianka o Moniwidzie pojawia się w dokumencie z lat 1387–1389, kiedy to wraz z innymi bojarami i [[Kniaź|kniaziami]], składa porękę za Hryćka Konstantynowicza. Od 1396 roku występuje na urzędzie starosty wileńskiego (zwanego inaczej [[Wojewodowie wileńscy|wojewodą wileńskim]]) i w tym charakterze uczestniczy w radzie [[Witold Kiejstutowicz|w. ks. Witolda]] w najważniejszych sprawach publicznych, biorąc żywy udział w życiu politycznym [[Litwa|Litwy]]'''{{Odn|Semkowicz|5=1913|s=180}}'''.{{Galeria |
||
{{Galeria |
|||
| Nazwa = Pieczęcie Moniwida |
| Nazwa = Pieczęcie Moniwida |
||
| wielkość = |
| wielkość = 220 |
||
| pozycja = right|Plik:Pieczęć Wojciecha Moniwida.jpg|<small>Pieczęć Moniwida z 1398 roku przedstawiająca jego |
| pozycja = right|Plik:Pieczęć Wojciecha Moniwida.jpg|<small>Pieczęć Moniwida z 1398 roku przedstawiająca jego pierwotny znak heraldyczny.</small>|Plik:Pieczęć Wojciecha Moniwida 1422.jpg|<small>Pieczęć Moniwida z 1422 roku zawieszona przy akcie zawarcia [[Pokój mełneński|pokoju mełneńskiego]]. |
||
Pieczęć prawdopodobnie przedstawia herb [[Leliwa (herb szlachecki)|Leliwa]].</small> |
Pieczęć prawdopodobnie przedstawia herb [[Leliwa (herb szlachecki)|Leliwa]].</small> |
||
⚫ | }}Do dnia dzisiejszego zachowały się jego pieczęcie, jedna z nich jest przywieszona do dokumentu [[Witold Kiejstutowicz|Witolda Kiejstutowicza]] z 1398 roku, przedstawia tarczę, na której cztery kwadraty usytuowane są w krzyż, w środku zaś między nimi znajduje się pięcioramienna gwiazda. Napis w otoku ([[Majuskuła|majuskułą]] łacińską) brzmi'''{{Odn|Semkowicz|5=1913|s=180}}''': |
||
}} |
|||
⚫ | Do dnia dzisiejszego zachowały się jego pieczęcie, jedna z nich jest przywieszona do dokumentu [[Witold Kiejstutowicz|Witolda Kiejstutowicza]] z 1398 roku, przedstawia tarczę, na której cztery kwadraty usytuowane są w krzyż, w środku zaś między nimi znajduje się pięcioramienna gwiazda. Napis w otoku ([[Majuskuła|majuskułą]] łacińską) brzmi'''{{Odn|Semkowicz |
||
{{Cytat|treść='''SIGILL ALBRECT MONEWID.'''}} |
{{Cytat|treść='''SIGILL ALBRECT MONEWID.'''}} |
||
⚫ | |||
{{Cytat|treść='''s. alberti : capit : de : vilna.'''}} |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
Zasługi Moniwida, Witold nagrodził szeregiem przywilejów, w których to wymienione są liczne nadania. Są trzy przywileje zachowane w oryginałach{{Odn|Semkowicz|s=181|5=1913}}: |
Zasługi Moniwida, Witold nagrodził szeregiem przywilejów, w których to wymienione są liczne nadania. Są trzy przywileje zachowane w oryginałach{{Odn|Semkowicz|s=181|5=1913}}: |
||
# Przywilej ruski bez daty, nadający Moniwidowi sioło [[Gieranony|Geranony]]. |
# Przywilej ruski bez daty, nadający Moniwidowi sioło [[Gieranony|Geranony]]. |
||
# Przywilej łaciński z 1407 roku, nadający mu szereg włości w powiecie oszmiańskim, jak Geranony, [[Żuprany]], Mirkliszki, Korejki i inne. |
# Przywilej łaciński z 1407 roku, nadający mu szereg włości w powiecie oszmiańskim, jak Geranony, [[Żuprany]], [[Mirkliszki]], Korejki i inne. |
||
# Przywilej łaciński z 1409 roku, nadający Moniwidowi Nowe Sioło, jezioro Srelso oraz wsie Mederagi, Ejmiałowicze i Nozdraczowicze. |
# Przywilej łaciński z 1409 roku, nadający Moniwidowi Nowe Sioło, jezioro Srelso oraz wsie Mederagi, Ejmiałowicze i Nozdraczowicze. |
||
Oprócz tych trzech zachowanych do dziś dokumentów, w inwentarzu archiwum nieświeskiego z 1616 roku wspomniane są jeszcze dwa dokumenty, dziś uznane za zaginione{{Odn|Semkowicz|s=181|5=1913}}: |
Oprócz tych trzech zachowanych do dziś dokumentów, w inwentarzu archiwum nieświeskiego z 1616 roku wspomniane są jeszcze dwa dokumenty, dziś uznane za zaginione{{Odn|Semkowicz|s=181|5=1913}}: |
||
# Przywilej ruski bez daty, nadający Moniwidowi Żuprany i Mirkliszki. |
# Przywilej ruski bez daty, nadający Moniwidowi Żuprany i [[Mirkliszki]]. |
||
# Przywilej łaciński z 1403 roku w przedmiocie nadania tych samych wsi. |
# Przywilej łaciński z 1403 roku w przedmiocie nadania tych samych wsi. |
||
⚫ | Ziemie Moniwida nadane mu na własność w 1407 roku przez [[Wielki książę litewski|wielkiego księcia]] [[Witold Kiejstutowicz|Witolda]] posiadały przeszło 30 osad w 7 włościach, rozproszonych na przestrzeni około 320 km². Dwa lata później Witold pomnożył ten majątek nowymi nadaniami w okolicy [[Żuprany|Żupran]]{{Odn|Semkowicz |
||
⚫ | Ziemie Moniwida nadane mu na własność w 1407 roku przez [[Wielki książę litewski|wielkiego księcia]] [[Witold Kiejstutowicz|Witolda]] posiadały przeszło 30 osad w 7 włościach, rozproszonych na przestrzeni około 320 km². Dwa lata później Witold pomnożył ten majątek nowymi nadaniami w okolicy [[Żuprany|Żupran]]{{Odn|Semkowicz|5=1913|s=182}}. |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | Biorąc udział w zjeździe w 1413 r. na mocy [[Unia horodelska|unii horodelskiej]] został [[Adopcja herbowa|adoptowany]] do polskiego herbu [[Leliwa (herb szlachecki)|Leliwa]] przez przedstawiciela polskiego rodu [[Leliwici|Leliwitów]] – [[Jan Tarnowski (zm. 1432/1433)|Jana Tarnowskiego]] i [[Jadwiga z Leżenic|Jadwigę z Leżenic]]. Przed adopcją, posiadał jeszcze inny herb, co potwierdzają wspomniane wcześniej wizerunki z jego pieczęci. Według [[Władysław Semkowicz|Władysława Semkowicza]], pierwotny herb Moniwida wykazuje wszystkie cechy [[Heraldyka|heraldyki]] [[Europa Zachodnia|zachodnio-europejskiej]], w szczególności [[Zakon krzyżacki|krzyżackiej]], zgoła różne od heraldyki [[Litwa|litewsko]]-[[Ruś Czarna|ruskiej]]'''{{Odn|Semkowicz |
||
⚫ | Biorąc udział w zjeździe w 1413 r. na mocy [[Unia horodelska|unii horodelskiej]] został [[Adopcja herbowa|adoptowany]] do polskiego herbu [[Leliwa (herb szlachecki)|Leliwa]] przez przedstawiciela polskiego rodu [[Leliwici|Leliwitów]] – [[Jan Tarnowski (zm. 1432/1433)|Jana Tarnowskiego]] i [[Jadwiga z Leżenic|Jadwigę z Leżenic]]. Przed adopcją, posiadał jeszcze inny herb, co potwierdzają wspomniane wcześniej wizerunki z jego pieczęci. Według [[Władysław Semkowicz|Władysława Semkowicza]], pierwotny herb Moniwida wykazuje wszystkie cechy [[Heraldyka|heraldyki]] [[Europa Zachodnia|zachodnio-europejskiej]], w szczególności [[Zakon krzyżacki|krzyżackiej]], zgoła różne od heraldyki [[Litwa|litewsko]]-[[Ruś Czarna|ruskiej]]'''{{Odn|Semkowicz|5=1913|s=180}}'''. |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | Urząd starosty wileńskiego przedzierżgnął się w unii horodelskiej w [[województwo]], a Moniwid stał się w ten sposób [[Wojewodowie wileńscy|wojewodą wileńskim]]. Pełnił ten urząd na pewno do września 1422 roku, kiedy to po raz ostatni występuje na tym urzędzie, przy okazji zawarcia [[ |
||
⚫ | Urząd starosty wileńskiego przedzierżgnął się w unii horodelskiej w [[województwo]], a Moniwid stał się w ten sposób [[Wojewodowie wileńscy|wojewodą wileńskim]]. Pełnił ten urząd na pewno do września 1422 roku, kiedy to po raz ostatni występuje na tym urzędzie, przy okazji zawarcia [[Pokój melneński|pokoju mełneńskiego]]{{Odn|Semkowicz|s=181|5=1913}}. |
||
⚫ | W [[Bazylika archikatedralna św. Stanisława Biskupa i św. Władysława w Wilnie|katedrze wileńskiej]] znajduje się kaplica zwana ''Montwidowską'', fundowana wedle zapisek kościelnych przez Wojciecha <u>Montwida</u>, wojewodę wileńskiego w roku 1422. Gdy jednak wiemy, że wojewodą wileńskim w 1422 roku był Wojciech <u>Moniwid</u>, a nie Montwid, zapewne oznacza to, że nazwa kaplicy jest przekręcona i powinna brzmieć ''Moniwidowska''. Wizyty kościelne powołują się na przywileje pana wojewody z roku 1422, w którym fundując kaplicę, wyznaczył na jej uposażenie pewne dochody z dóbr swych: [[Gudele (gmina Dziewieniszki)|Gudele]] (pod [[Dziewieniszki|Dziewieniszkami]]), Szkudowicze (zap. [[Szkudy]] na [[Żmudź|Żmudzi]] w dawnym [[ |
||
=== Kaplica ''Montwidowska'' === |
|||
⚫ | |||
⚫ | W [[Bazylika archikatedralna św. Stanisława Biskupa i św. Władysława w Wilnie|katedrze wileńskiej]] znajduje się kaplica zwana ''Montwidowską'', fundowana wedle zapisek kościelnych przez Wojciecha <u>Montwida</u>, wojewodę wileńskiego w roku 1422. Gdy jednak wiemy, że wojewodą wileńskim w 1422 roku był Wojciech <u>Moniwid</u>, a nie Montwid, zapewne oznacza to, że nazwa kaplicy jest przekręcona i powinna brzmieć ''Moniwidowska''. Wizyty kościelne powołują się na przywileje pana wojewody z roku 1422, w którym fundując kaplicę, wyznaczył na jej uposażenie pewne dochody z dóbr swych: [[Gudele (gmina Dziewieniszki)|Gudele]] (pod [[Dziewieniszki|Dziewieniszkami]]), Szkudowicze (zap. [[Szkudy]] na [[Żmudź|Żmudzi]] w dawnym [[Pow. telszewski|pow. telszewskim]]), Nowosiółek i [[Dekszniany]] (w dawnym [[Powiat miński (I Rzeczpospolita)|pow. mińskim]] pod [[Radoszkowicze|Radoszkowiczami]]). Przydał również na daną kaplicę dochody z gruntu w [[Wilno|Wilnie]], położonego pod [[Góra Zamkowa (Wilno)|górą zamkową]]. (tzw. później [[jurydyka]] Moniwidowska, na zachód od zamku, nad rzeką [[Wilia (dopływ Niemna)|Wilją]]). Moniwid miał tam dawniej dwór, o którym wspomina [[komtur]] [[Dyneburg|dynaburski]] w relacji do [[Wielki mistrz|mistrza]] [[Inflanty|inflanckiego]] z roku 1396, że w danym miejscu usunęła się góra zamkowa przy czym zginęło dwoje z jego służby, a on sam ledwie z życiem uszedł{{Odn|Semkowicz|5=1913|s=183}}. |
||
⚫ | |||
=== Życie prywatne === |
=== Życie prywatne === |
||
Imię ojca Moniwida historia zna dzięki najstarszemu związanemu z Moniwidem dokumentowi, pochodzącemu z lat 1387–1389, w którym to ma ''[[Nazwisko patronimiczne|patronimicum]]'' Koilikinowicz, wskazując w ten sposób jego ojca Koilikina czyli Gojligina. Jego matka jest [[N.N.|nieznana z imienia i nazwiska]]'''{{Odn|Semkowicz|s=180|5=1913}}'''. Bratem rodzonym Moniwida był [[Jerzy Giedygołd Kojlikinowicz| |
Imię ojca Moniwida historia zna dzięki najstarszemu związanemu z Moniwidem dokumentowi, pochodzącemu z lat 1387–1389, w którym to ma ''[[Nazwisko patronimiczne|patronimicum]]'' Koilikinowicz, wskazując w ten sposób jego ojca Koilikina czyli Gojligina. Jego matka jest [[N.N.|nieznana z imienia i nazwiska]]'''{{Odn|Semkowicz|s=180|5=1913}}'''. Bratem rodzonym Moniwida był [[Jerzy Giedygołd Kojlikinowicz|Giedygołd]] zwanego po chrzcie ''[[Jerzy|Jerzym]]'', który w ruskich aktach zwany jest niekiedy ''Dedygołd''. Obaj bracia występują na akcie zawarcia unii wileńskiej w roku 1401{{Odn|Semkowicz|s=184|5=1913}}. |
||
Moniwid dwukrotnie wstępował w związki małżeńskie. Pierwszy raz był żonaty z księżniczką smoleńską – Julianną Drucką herbu [[Druck (herb |
Moniwid dwukrotnie wstępował w związki małżeńskie. Pierwszy raz był żonaty z księżniczką smoleńską – Julianną Drucką herbu [[Druck (herb książęcy)|Druck]], córką Świętosława Iwanowicza i siostrą [[Anna Światosławowna|Anny Witoldowej]]. Wiadomość tę podaje [[Jan Długosz]] pod rokiem 1390, mówiąc o straceniu Narymunta, jej rzekomego pierwszego męża. Małżeństwo Moniwida z Julianną miało więc miejsce po 1390 roku. Druga żona Moniwida, Jadwiga, niewiadomego pochodzenia, wspomniana jest w przywileju [[Witold Kiejstutowicz|Witolda]] dla Moniwida z roku 1407 (mogła to być [[Jadwiga z Leżenic|Jadwiga Głowaczowa z Leżenic]], która do aktu horodelskiego przytłoczyła swą pieczęć), gdzie zabezpieczono jej dożywocie wraz z dziećmi na nadanych dobrach, pod warunkiem pozostania w stanie wdowieństwa{{Odn|Semkowicz|s=183|5=1913}}. |
||
Z pierwszego małżeństwa Moniwida pochodził jego prawdopodobny syn Iwaszko Moniwidowicz, którego spotykamy po raz pierwszy w 1420 roku jako świadka na dokumentach [[Witold Kiejstutowicz|Witolda Kiejstutowicza]]{{Odn|Semkowicz|s=183|5=1913}}{{Odn|Semkowicz|s=184|5=1913}}. Z pierwszego małżeństwa miał syna, [[Jan Moniwidowicz|Jana Moniwidowicza]]{{Odn|Minakowski|loc=Linki zewnętrzne}}. |
Z pierwszego małżeństwa Moniwida pochodził jego prawdopodobny syn Iwaszko Moniwidowicz, którego spotykamy po raz pierwszy w 1420 roku jako świadka na dokumentach [[Witold Kiejstutowicz|Witolda Kiejstutowicza]]{{Odn|Semkowicz|s=183|5=1913}}{{Odn|Semkowicz|s=184|5=1913}}. Z pierwszego małżeństwa miał syna, [[Jan Moniwidowicz|Jana Moniwidowicza]]{{Odn|Minakowski|loc=Linki zewnętrzne}}. |
||
Linia 79: | Linia 80: | ||
Umarł w roku 1422 lub niedługo potem, ponieważ ostatni raz występuje w dokumentach we wrześniu tego roku. Jest pochowany w kaplicy św. Pawła zwanej inaczej ''Montwidowską'' w [[Bazylika archikatedralna św. Stanisława Biskupa i św. Władysława w Wilnie|katedrze wileńskiej]]{{Odn|Semkowicz|s=183|5=1913}}. |
Umarł w roku 1422 lub niedługo potem, ponieważ ostatni raz występuje w dokumentach we wrześniu tego roku. Jest pochowany w kaplicy św. Pawła zwanej inaczej ''Montwidowską'' w [[Bazylika archikatedralna św. Stanisława Biskupa i św. Władysława w Wilnie|katedrze wileńskiej]]{{Odn|Semkowicz|s=183|5=1913}}. |
||
=== Rody szlacheckie === |
|||
Moniwid jest protoplastą jednego, wymarłego już rodu szlacheckiego. |
|||
Moniwid był prawdopodobnie spokrewniony z następującymi, [[Wielkie Księstwo Litewskie|starolitewskimi]] rodami szlacheckimi; Rekuciami, Zabrzezińskimi, Olechnowiczami, Kuchmistrzowiczami, Irzykowiczami, Dorohostajskimi, Wiażowiczami i [[Hlebowiczowie|Hlebowiczami]]{{Odn|Semkowicz|s=188|5=1913}}. Drogą adopcji wszedł zapewne do rodu Moniwida protoplasta [[Tyszkiewiczowie|Tyszkiewiczów]] - Kalenik Miszkowicz{{Odn|Semkowicz|s=189|5=1913}}. |
|||
Oprócz tego jest potwierdzonym protoplastą jednego, wymarłego już rodu szlacheckiego – [[Moniwidowie herbu Leliwa|Moniwidów]]{{Odn|Semkowicz|s=188|5=1913}}. |
|||
{{Osobny artykuł|Moniwidowie herbu Leliwa}} |
{{Osobny artykuł|Moniwidowie herbu Leliwa}} |
||
== Zobacz też == |
== Zobacz też == |
||
* [[ |
* [[ród herbowy]] |
||
* [[ |
* [[heraldyka]] |
||
* [[ |
* [[lista polskich herbów szlacheckich]] |
||
== Uwagi == |
|||
{{Uwagi}} |
|||
== Przypisy == |
== Przypisy == |
||
Linia 95: | Linia 102: | ||
* {{Cytuj książkę|nazwisko=Prochaska|tytuł=Codex epistolaris Vitoldi Magni Ducis Lithuaniae 1376–1430|rok=1882|miejsce=Kraków|język=pl|język2=la|strony=1113|url=https://polona.pl/item/codex-epistolaris-vitoldi-magni-ducis-lithuaniae-1376-1430,NzIzMzkw/4/#info:metadata|odn=tak|imię=Antoni|autor link=Antoni Prochaska}} |
* {{Cytuj książkę|nazwisko=Prochaska|tytuł=Codex epistolaris Vitoldi Magni Ducis Lithuaniae 1376–1430|rok=1882|miejsce=Kraków|język=pl|język2=la|strony=1113|url=https://polona.pl/item/codex-epistolaris-vitoldi-magni-ducis-lithuaniae-1376-1430,NzIzMzkw/4/#info:metadata|odn=tak|imię=Antoni|autor link=Antoni Prochaska}} |
||
* {{Cytuj książkę|tytuł=Codex epistolaris saeculi decimi quinti|nazwisko=Lewicki|imię=Anatol|rok=1891|wydawca=Akademia Umiejętności|miejsce=Kraków|strony=531|url=https://polona.pl/item/codex-epistolaris-saeculi-decimi-quinti-t-2-1382-1445,Njc1NTQw/5/#info:metadata|język=pl|język2=la|język3=de|tom=II|autor link=Anatol Lewicki (historyk)|odn=tak}} |
* {{Cytuj książkę|tytuł=Codex epistolaris saeculi decimi quinti|nazwisko=Lewicki|imię=Anatol|rok=1891|wydawca=Akademia Umiejętności|miejsce=Kraków|strony=531|url=https://polona.pl/item/codex-epistolaris-saeculi-decimi-quinti-t-2-1382-1445,Njc1NTQw/5/#info:metadata|język=pl|język2=la|język3=de|tom=II|autor link=Anatol Lewicki (historyk)|odn=tak}} |
||
* {{Cytuj książkę|nazwisko=Olejnik|imię=Karol|tytuł=Pax et bellum|rok=1993|wydawca=Wydawnictwo Naukowe UAM|miejsce=Poznań|strony=334|url=https://books.google.pl/books?id=KAy1AAAAIAAJ&q=moniwid+bitwa+pod+grunwaldem&dq=moniwid+bitwa+pod+grunwaldem&hl=pl&sa=X&ved=2ahUKEwjbju3o26fyAhWFuYsKHRgdBeYQ6AEwAXoECAYQAg|język=pl|odn=tak}} |
* {{Cytuj książkę|nazwisko=Olejnik|imię=Karol|tytuł=Pax et bellum|rok=1993|wydawca=[[Wydawnictwo Naukowe UAM]]|miejsce=Poznań|strony=334|url=https://books.google.pl/books?id=KAy1AAAAIAAJ&q=moniwid+bitwa+pod+grunwaldem&dq=moniwid+bitwa+pod+grunwaldem&hl=pl&sa=X&ved=2ahUKEwjbju3o26fyAhWFuYsKHRgdBeYQ6AEwAXoECAYQAg|język=pl|odn=tak}} |
||
== Linki zewnętrzne == |
== Linki zewnętrzne == |
||
* {{Cytuj stronę|url=http://www.sejm-wielki.pl/b/dw.2478|tytuł=Moniwid Wojciech Moniwid h. Leliwa|data dostępu=2021-08-11|opublikowany=sejm-wielki.pl|język=pl|autor link=Marek Minakowski|nazwisko=Minakowski|imię=Marek|odn=tak}} |
* {{Cytuj stronę|url=http://www.sejm-wielki.pl/b/dw.2478|tytuł=Moniwid Wojciech Moniwid h. Leliwa|data dostępu=2021-08-11|opublikowany=sejm-wielki.pl|język=pl|autor link=Marek Minakowski|nazwisko=Minakowski|imię=Marek|odn=tak}} |
||
{{Kontrola autorytatywna}} |
|||
[[Kategoria:Moniwidowie herbu Leliwa]] |
[[Kategoria:Moniwidowie herbu Leliwa]] |
||
Linia 104: | Linia 113: | ||
[[Kategoria:Wojewodowie wileńscy (Wielkie Księstwo Litewskie)]] |
[[Kategoria:Wojewodowie wileńscy (Wielkie Księstwo Litewskie)]] |
||
[[Kategoria:Starostowie Wielkiego Księstwa Litewskiego]] |
[[Kategoria:Starostowie Wielkiego Księstwa Litewskiego]] |
||
[[Kategoria:Szlachta Wielkiego Księstwa Litewskiego]] |
|||
[[Kategoria:Wojskowi Wielkiego Księstwa Litewskiego]] |
[[Kategoria:Wojskowi Wielkiego Księstwa Litewskiego]] |
||
[[Kategoria:Uczestnicy |
[[Kategoria:Uczestnicy bitwy pod Grunwaldem 1410 (strona polska)]] |
||
[[Kategoria:Sygnatariusze pokoju mełneńskiego 1422]] |
[[Kategoria:Sygnatariusze pokoju mełneńskiego 1422]] |
||
[[Kategoria:Sygnatariusze pokoju toruńskiego 1411]] |
[[Kategoria:Sygnatariusze pokoju toruńskiego 1411]] |
Aktualna wersja na dzień 16:13, 25 wrz 2024
Wojciech Moniwid | |
Wojciech Moniwid Koilikinowicz | |
Leliwa | |
Rodzina | |
---|---|
Data urodzenia |
XIV w. |
Data śmierci |
po wrześniu 1422 |
Ojciec |
Kojlikin Giedygołd |
Matka | |
Żona |
|
Dzieci | |
Rodzeństwo |
Wojciech Moniwid herbu Leliwa, właściwie Moniwid[a] (ur. w XIV w., zm. po wrześniu 1422) – bojar wielkolitewski, starosta wileński (1396–1413), adoptowany podczas unii horodelskiej (1413), pierwszy wojewoda wileński (1413–1422)[1][2], uczestnik bitwy pod Grunwaldem[3].
W dokumencie, pochodzącym z lat 1387–1389 został zapisany wraz ze swoim nazwiskiem patronimicznym, Koilikinowicz[1].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Moniwid był pogańskim bojarem litewskim, który po przyjęciu chrztu, przyjął chrześcijańskie imię Wojciech[1].
Pierwsza wzmianka o Moniwidzie pojawia się w dokumencie z lat 1387–1389, kiedy to wraz z innymi bojarami i kniaziami, składa porękę za Hryćka Konstantynowicza. Od 1396 roku występuje na urzędzie starosty wileńskiego (zwanego inaczej wojewodą wileńskim) i w tym charakterze uczestniczy w radzie w. ks. Witolda w najważniejszych sprawach publicznych, biorąc żywy udział w życiu politycznym Litwy[1].
Do dnia dzisiejszego zachowały się jego pieczęcie, jedna z nich jest przywieszona do dokumentu Witolda Kiejstutowicza z 1398 roku, przedstawia tarczę, na której cztery kwadraty usytuowane są w krzyż, w środku zaś między nimi znajduje się pięcioramienna gwiazda. Napis w otoku (majuskułą łacińską) brzmi[1]:
SIGILL ALBRECT MONEWID.
Kolejna pieczęć jest przywieszona do dokumentu z 1410 rok, ma w tarczy znak taki sam jak w poprzedniej pieczęci. Różnica między nimi polega tylko w krzyżaku umieszczonym nad tarczą drugiej pieczęci i napisie otokowym, który brzmi[1]:
s. alberti : capit : de : vilna.
W 1401 roku był sygnatariuszem unii wileńsko-radomskiej[4].
Zasługi Moniwida, Witold nagrodził szeregiem przywilejów, w których to wymienione są liczne nadania. Są trzy przywileje zachowane w oryginałach[2]:
- Przywilej ruski bez daty, nadający Moniwidowi sioło Geranony.
- Przywilej łaciński z 1407 roku, nadający mu szereg włości w powiecie oszmiańskim, jak Geranony, Żuprany, Mirkliszki, Korejki i inne.
- Przywilej łaciński z 1409 roku, nadający Moniwidowi Nowe Sioło, jezioro Srelso oraz wsie Mederagi, Ejmiałowicze i Nozdraczowicze.
Oprócz tych trzech zachowanych do dziś dokumentów, w inwentarzu archiwum nieświeskiego z 1616 roku wspomniane są jeszcze dwa dokumenty, dziś uznane za zaginione[2]:
- Przywilej ruski bez daty, nadający Moniwidowi Żuprany i Mirkliszki.
- Przywilej łaciński z 1403 roku w przedmiocie nadania tych samych wsi.
Ziemie Moniwida nadane mu na własność w 1407 roku przez wielkiego księcia Witolda posiadały przeszło 30 osad w 7 włościach, rozproszonych na przestrzeni około 320 km². Dwa lata później Witold pomnożył ten majątek nowymi nadaniami w okolicy Żupran[5].
W 1411 roku podpisał pokój toruński[6].
Biorąc udział w zjeździe w 1413 r. na mocy unii horodelskiej został adoptowany do polskiego herbu Leliwa przez przedstawiciela polskiego rodu Leliwitów – Jana Tarnowskiego i Jadwigę z Leżenic. Przed adopcją, posiadał jeszcze inny herb, co potwierdzają wspomniane wcześniej wizerunki z jego pieczęci. Według Władysława Semkowicza, pierwotny herb Moniwida wykazuje wszystkie cechy heraldyki zachodnio-europejskiej, w szczególności krzyżackiej, zgoła różne od heraldyki litewsko-ruskiej[1].
Jedna z pieczęci Moniwida z herbem Leliwa wisi przy dokumencie z roku 1419 w Muzeum Czartoryskich[7].
Urząd starosty wileńskiego przedzierżgnął się w unii horodelskiej w województwo, a Moniwid stał się w ten sposób wojewodą wileńskim. Pełnił ten urząd na pewno do września 1422 roku, kiedy to po raz ostatni występuje na tym urzędzie, przy okazji zawarcia pokoju mełneńskiego[2].
Kaplica Montwidowska
[edytuj | edytuj kod]W katedrze wileńskiej znajduje się kaplica zwana Montwidowską, fundowana wedle zapisek kościelnych przez Wojciecha Montwida, wojewodę wileńskiego w roku 1422. Gdy jednak wiemy, że wojewodą wileńskim w 1422 roku był Wojciech Moniwid, a nie Montwid, zapewne oznacza to, że nazwa kaplicy jest przekręcona i powinna brzmieć Moniwidowska. Wizyty kościelne powołują się na przywileje pana wojewody z roku 1422, w którym fundując kaplicę, wyznaczył na jej uposażenie pewne dochody z dóbr swych: Gudele (pod Dziewieniszkami), Szkudowicze (zap. Szkudy na Żmudzi w dawnym pow. telszewskim), Nowosiółek i Dekszniany (w dawnym pow. mińskim pod Radoszkowiczami). Przydał również na daną kaplicę dochody z gruntu w Wilnie, położonego pod górą zamkową. (tzw. później jurydyka Moniwidowska, na zachód od zamku, nad rzeką Wilją). Moniwid miał tam dawniej dwór, o którym wspomina komtur dynaburski w relacji do mistrza inflanckiego z roku 1396, że w danym miejscu usunęła się góra zamkowa przy czym zginęło dwoje z jego służby, a on sam ledwie z życiem uszedł[7].
Fundacja kaplicy była niewątpliwie aktem ostatniej woli Wojciecha Moniwida, a sama kaplica jest jego miejscem spoczynku[7].
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]Imię ojca Moniwida historia zna dzięki najstarszemu związanemu z Moniwidem dokumentowi, pochodzącemu z lat 1387–1389, w którym to ma patronimicum Koilikinowicz, wskazując w ten sposób jego ojca Koilikina czyli Gojligina. Jego matka jest nieznana z imienia i nazwiska[1]. Bratem rodzonym Moniwida był Giedygołd zwanego po chrzcie Jerzym, który w ruskich aktach zwany jest niekiedy Dedygołd. Obaj bracia występują na akcie zawarcia unii wileńskiej w roku 1401[8].
Moniwid dwukrotnie wstępował w związki małżeńskie. Pierwszy raz był żonaty z księżniczką smoleńską – Julianną Drucką herbu Druck, córką Świętosława Iwanowicza i siostrą Anny Witoldowej. Wiadomość tę podaje Jan Długosz pod rokiem 1390, mówiąc o straceniu Narymunta, jej rzekomego pierwszego męża. Małżeństwo Moniwida z Julianną miało więc miejsce po 1390 roku. Druga żona Moniwida, Jadwiga, niewiadomego pochodzenia, wspomniana jest w przywileju Witolda dla Moniwida z roku 1407 (mogła to być Jadwiga Głowaczowa z Leżenic, która do aktu horodelskiego przytłoczyła swą pieczęć), gdzie zabezpieczono jej dożywocie wraz z dziećmi na nadanych dobrach, pod warunkiem pozostania w stanie wdowieństwa[7].
Z pierwszego małżeństwa Moniwida pochodził jego prawdopodobny syn Iwaszko Moniwidowicz, którego spotykamy po raz pierwszy w 1420 roku jako świadka na dokumentach Witolda Kiejstutowicza[7][8]. Z pierwszego małżeństwa miał syna, Jana Moniwidowicza[9].
Umarł w roku 1422 lub niedługo potem, ponieważ ostatni raz występuje w dokumentach we wrześniu tego roku. Jest pochowany w kaplicy św. Pawła zwanej inaczej Montwidowską w katedrze wileńskiej[7].
Rody szlacheckie
[edytuj | edytuj kod]Moniwid był prawdopodobnie spokrewniony z następującymi, starolitewskimi rodami szlacheckimi; Rekuciami, Zabrzezińskimi, Olechnowiczami, Kuchmistrzowiczami, Irzykowiczami, Dorohostajskimi, Wiażowiczami i Hlebowiczami[10]. Drogą adopcji wszedł zapewne do rodu Moniwida protoplasta Tyszkiewiczów - Kalenik Miszkowicz[11].
Oprócz tego jest potwierdzonym protoplastą jednego, wymarłego już rodu szlacheckiego – Moniwidów[10].
Osobny artykuł:Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ W zależności od źródeł, był zapisywany również jako Monowyd, Monwid, Manewid, Maniuit, Manwide, Manwede.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h Semkowicz 1913 ↓, s. 180.
- ↑ a b c d Semkowicz 1913 ↓, s. 181.
- ↑ Olejnik 1993 ↓, s. 167.
- ↑ Prochaska 1882 ↓, s. 73.
- ↑ Semkowicz 1913 ↓, s. 182.
- ↑ Lewicki 1891 ↓, s. 42.
- ↑ a b c d e f Semkowicz 1913 ↓, s. 183.
- ↑ a b Semkowicz 1913 ↓, s. 184.
- ↑ Minakowski ↓, Linki zewnętrzne.
- ↑ a b Semkowicz 1913 ↓, s. 188.
- ↑ Semkowicz 1913 ↓, s. 189.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Władysław Semkowicz: O litewskich rodach bojarskich zbratanych ze szlachtą polską w Horodle r. 1413. W: Miesięcznik Heraldyczny. Organ Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie. Cz. 11-12. Lwów, Warszawa: Towarzystwo Heraldyczne, 1913, s. 216. (pol.).
- Antoni Prochaska: Codex epistolaris Vitoldi Magni Ducis Lithuaniae 1376–1430. Kraków: 1882, s. 1113. (pol. • łac.).
- Anatol Lewicki: Codex epistolaris saeculi decimi quinti. T. II. Kraków: Akademia Umiejętności, 1891, s. 531. (pol. • łac. • niem.).
- Karol Olejnik: Pax et bellum. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 1993, s. 334. (pol.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Marek Minakowski: Moniwid Wojciech Moniwid h. Leliwa. sejm-wielki.pl. [dostęp 2021-08-11]. (pol.).
- Moniwidowie herbu Leliwa
- Adoptowani w Horodle
- Wojewodowie wileńscy (Wielkie Księstwo Litewskie)
- Starostowie Wielkiego Księstwa Litewskiego
- Wojskowi Wielkiego Księstwa Litewskiego
- Uczestnicy bitwy pod Grunwaldem 1410 (strona polska)
- Sygnatariusze pokoju mełneńskiego 1422
- Sygnatariusze pokoju toruńskiego 1411
- Sygnatariusze unii wileńsko-radomskiej 1401
- Urodzeni w XIV wieku
- Zmarli w 1422
- Pochowani w bazylice archikatedralnej św. Stanisława Biskupa i św. Władysława w Wilnie