Diuna (powieść)
| Autor | |||
|---|---|---|---|
| Typ utworu | |||
| Wydanie oryginalne | |||
| Miejsce wydania | |||
| Język | |||
| Data wydania | |||
| Wydawca | |||
| Pierwsze wydanie polskie | |||
| Data wydania polskiego | |||
| Wydawca | |||
| Przekład |
Marek Marszał (inne wydania: Jerzy Łoziński) | ||
| |||
Diuna (tytuł oryg. Dune) – powieść science fiction napisana przez Franka Herberta, uhonorowana nagrodą Nebula w 1965 i nagrodą Hugo w 1966. Powieść odniosła olbrzymi sukces komercyjny, sprzedano ją na całym świecie w ponad 20 milionach egzemplarzy. Diuna to pierwsza część cyklu powieści Kroniki Diuny.
Powieść ukazała się w odcinkach w czasopiśmie Analog Science Fact and Fiction w latach 1963-64 w ośmiu odcinkach jako Dune World, a następnie w roku 1965 była kontynuowana przez The Prophet of Dune, zaś całość (uzupełniona kilkoma dodatkami i mapą z notą kartograficzną) wydana została w 1965 roku przez wydawnictwo Chilton pod tytułem Dune (Diuna).
W Polsce Diuna ukazała się po raz pierwszy w 1985 roku nakładem Państwowego Wydawnictwa Iskry (przekład Marka Marszała). W latach 1992-1993 wydawnictwo Phantom Press International wydało całą sagę Kroniki Diuny (przekłady Marka Marszała oraz innych tłumaczy). W latach 1997-2001 wznowiło ją Wydawnictwo Zysk i S-ka (w nowym, wzbudzającym wiele kontrowersji przekładzie Jerzego Łozińskiego/Ładysława Jerzyńskiego). W 2007 roku Dom Wydawniczy REBIS wznowił Diunę (poprawiony przekład Marka Marszała), w maju 2007 roku Mesjasza Diuny (nowy przekład Marka Marszała), w roku 2008 – Dzieci Diuny (nowy przekład Marka Marszała i Andrzeja Jankowskiego), natomiast w marcu 2009 roku – Boga Imperatora Diuny, w listopadzie 2009 roku Heretyków Diuny (obydwa w nowym przekładzie Marka Michowskiego) a w sierpniu 2010 roku Kapitularz Diuną.
Fabuła
Akcja powieści dzieje się w fantastycznym świecie przyszłości (patrz: Uniwersum Diuny). Najważniejsza planeta w tym wszechświecie to Arrakis (Diuna), jedyna, na której znajdują się złoża melanżu – substancji umożliwiającej jasnowidzenie niezbędne do uniknięcia niebezpieczeństw ponadwymiarowych podróży kosmicznych. Powstawanie melanżu związane jest z cyklem rozwojowym czerwi pustyni – olbrzymich istot, żyjących w piaskach Arrakis.
Diuna zostaje oddana w lenno rodowi Atrydów. Na planetę przybywają książę Leto Atryda, jego konkubina lady Jessika, syn Paul oraz ich armia. Wkrótce po przybyciu Atrydów, ród Harkonnenów wspomagany przez oddziały imperialne dokonuje przewrotu. Lady Jessice i Paulowi udaje się uciec z pogromu. Uciekając, trafiają do siczy zamieszkiwanej przez koczowniczych wojowników – Fremenów – pod przywództwem Stilgara. "Bestia" Rabban Harkonnen eksploatuje Arrakis stosując terror, budując powszechną wrogość Fremenów do nowych panów. Paul, pod wpływem Wody Życia (wydzieliny utopionego czerwia), budzi w sobie moce prorocze, okazując się oczekiwanym elementem doboru naturalnego Bene Gesserit – Kwisatz Haderach. Przyjmując imię "Paul Muad'Dib" prowadzi Fremenów do walki z Harkonnenami. Po pokonaniu Harkonnenów i unieruchomieniu wojsk Imperatora Szaddama IV, dochodzi do przejęcia władzy nad Arrakis przez ród Atrydów.
Postacie
Ród Atrydów
- Książę Leto Atryda, głowa rodu Atrydów
- Lady Jessika, Bene Gesserit i konkubina księcia Leto; matka Paula i Alii
- Paul Atryda (Paul Muad'Dib), syn księcia Leto Atrydy
- Alia Atryda, młodsza siostra Paula
- Thufir Hawat, mentat i mistrz asasynów rodu Atrydów
- Gurney Halleck, mistrz miecza, lojalny żołnierz i trubadur
- Duncan Idaho, drugi obok Gurneya Hallecka mistrz miecza
- Dr Wellington Yueh, doktor Akademii Suk
Ród Harkonnenów
- Baron Vladimir Harkonnen, głowa rodu Harkonnenów (10110-10193) w prostej linii potomek Abulurda Harkonnena, skazanego na wygnanie za tchórzostwo na polu bitwy pod Corrinem. Gubernator (siridar) Arrakis. Przebiegły i okrutny, zrobił fortunę na melanżu. Ojciec lady Jessiki. W okresie opisywanym w Diunie był tak otyły, że nie mógł się poruszać bez specjalnych urządzeń podtrzymujących jego ciało.
- Piter de Vries, mentat
- Feyd-Rautha, młodszy bratanek barona oraz przyrodni brat Glossu Rabbana
- Glossu 'Bestia' Rabban, starszy bratanek barona
- Abulurd Harkonnen, starszy brat Vladimira, ojciec Glossu oraz Feyda
Fremeni
- Stilgar, fremeński naib siczy Tabr
- Chani, fremeńska konkubina Paula, córka dr Kynesa (zwanego przez Fremenów Lietem-Kynesem)
- Szadout Mapes, fremeńska ochmistrzyni na usługach Atrydów
- Korba, fremeński wojownik, członek fedajkinów (gwardii przybocznej Paula Muad'Diba), później kapłan
- Farok, fremeński wojownik
- Otejm, fremeński wojownik, najwierniejszy po Stilgarze towarzysz Paula Muad'Diba
- Dżamis, Fremen z siczy Tabr, zabity w pojedynku przez Paula Muad'Diba
Ród Corrinów
- Szaddam IV, Padyszach Imperator znanego wszechświata
- Irulana, córka Szaddama IV, małżonka (lecz nie żona) Paula Atrydy
- Pardot Kynes, imperialny planetolog na Arrakis
- Liet-Kynes, syn Pardota, planetolog na Arrakis i przywódca Fremenów
- hrabia Hasimir Fenring, najbliższy przyjaciel i doradca Szaddama IV
Inni
- Esmar Tuek, przemytnik przyprawy z Arrakis
Tłumaczenia i różnice w terminologii
Na rynku polskim istnieją dwa przekłady "Diuny", jeden autorstwa Marka Marszała, drugi Jerzego Łozińskiego (poprawione edycje pod pseudonimem Ładysław Jerzyński) i wynikają z tego pewne różnice w terminologii. Poniżej podano kilka przykładów:
| W oryginale | Przekład Marszała | Przekład Marszała (Rebis) | Przekład Łozińskiego | Przekład Jerzyńskiego |
|---|---|---|---|---|
| Fremen | Fremeni | Fremeni | Wolanie | Fremeni |
| CHOAM | KHOAM | KHOAM | ZNAH | KHOAM |
| Emperor | Imperator | Imperator | Cesarz | Cesarz |
| suspensor | dryf | dryf | odciążacz | odciążacz |
| sandworm | czerw pustyni | czerw pustyni | piaskal | piaskal |
| stillsuit | filtrfrak | filtrak | hermetyk | destylozon |
| Alia-the-Strange-One | Alia-Ta-Dziwna | Alia ta Dziwna | Alia Przedziwna | Alia Przedziwna |
| lasgun | rusznica laserowa | rusznica laserowa | laserobin | laserobin |
| hunter-seeker | grot-gończak | grot-gończak | skrytobójka | skrytobójka |
| glowglobe | kula świętojańska | lumisfera | jarzyca | lumisfera |
| distracters | sekundanci | sekundanci | zmylnicy | zmylnicy |
| shigawire | szigastruna | szigastruna | szigarut | szigarut |
| Heighliner, liner | galeon | liniowiec | liniowiec | liniowiec |
| Imperial Conditioning | imperialne uwarunkowanie | najwyższe uwarunkowanie | najwyższe uwarunkowanie | najwyższe uwarunkowanie |
| Hagga Basin | Basen Hagga | basen Hagga | Kotlina Hagga | Kotlina Hagga |
| dump boxes | szalandy | szalandy | zrzutniki | zrzutniki |
| Fish Speakers | Mówiące-do-Ryb | rybomówne (M. Michowski) | Mówiące Rybom | Mówiące Rybom |
| Butlerian Jihad | Dżihad Kamerdyńska (wyd. Iskier) | Dżihad Butleriański | Dżihad Butleryjski | Dżihad Butleryjski |
Adaptacje
W oparciu o wątki powieści powstał film – Diuna, nakręcony w 1984 przez Davida Lyncha, dwa miniseriale telewizyjne (na podstawie pierwszego tomu cyklu – Frank Herbert's Dune oraz na podstawie drugiego i trzeciego tomu – Frank Herbert's Children of Dune), a także kilka gier komputerowych (jak Dune, Dune II, Dune 2000, Emperor: Battle for Dune), z czego najważniejszą był uważany za pierwszy w historii gier RTS – Dune II wydany przez firmę Westwood Studios.