Ius civile vigilantibus scriptum est
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.
Ius civile vigilantibus scriptum est (z łac. prawo cywilne napisane jest dla czuwających) – łacińska paremia pochodząca z prawa rzymskiego, zgodnie z którą prawo cywilne tworzone jest dla ludzi starannych[1]. Prawo cywilne wymaga zatem dbałości zainteresowanego o swoje prawa[2], gdyż prawa służą osobom starannym - dbającym o swoje sprawy, a nie drzemiącym - zaniedbującym (iura vigilantibus, non dormientibus prosunt – prawa dają korzyść czuwającym, nie śpiącym)[3]. Każdy powinien interesować się swoją sytuacją prawną[4] i ponosić konsekwencje swoich zaniedbań[5].
Ius civile vigilantibus scriptum est to ogólna zasada prawa materialnego i procesowego, zobowiązująca stronę do dbałości o swoją sprawę[6]. Prawo cywilne zapewnia ochronę tym, którzy korzystają z przysługującego im prawa[7]. Z drugiej strony wynika z niej, że nikt nie powinien być zmuszony do obrony swych praw wbrew swej woli (vigilantibus iura scripta sunt – dla czuwających prawa są napisane)[8]. W toku procesu cywilnego rygorystyczne egzekwowanie zasady vigilantibus iura scripta sunt sprzyja pobudzeniu aktywności stron[9], eliminowaniu nader szkodliwego w stosunkach procesowych zjawiska, jakim jest pasywne nastawienie strony do sprawy, przejawiające się biernym wyczekiwaniem na działania sądu z urzędu[10], a zwalczając apatię procesową przeciwdziała zarazem przewlekłości postępowania[11]. Polski proces cywilny w aktualnie obowiązującym kształcie w zasadzie opiera się na modelu kontradyktoryjnym. Najogólniej mówiąc, model taki zakłada, iż do prawdy i słusznego rozstrzygnięcia dochodzi się, opierając się wyłącznie na twierdzeniach, argumentach i dowodach przedstawionych przez obie strony. Przyjmuje się, że podstawowymi cechami tego modelu są: równość stron, swobodne dysponowanie roszczeniami, związanie sądu żądaniem strony oraz zasada vigilantibus iura sunt scripta[12].
Charakter dyscyplinujący omawianej zasady uwidocznia się m.in. w aksjologicznym uzasadnieniu przedawnienia, jako że prawo otacza ochroną ludzi uważnych[13] oraz zasiedzenia, wszakże właściciel, który nie dostrzega zasiadywania nieruchomości, zamykając oczy na rzecz oczywistą i jawne fakty, musi ponieść negatywne konsekwencje swej nieuważności[14].
Przypisy
- ↑ G. Jędrejek, Wykładnia przepisów prawa cywilnego materialnego i procesowego, Warszawa 2020, rozdz. 8.1.
- ↑ Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 30 czerwca 2015 r., I OSK 1770/13, LEX nr 2089732.
- ↑ Opinia Rzecznika Generalnego N. Jääskinena przedstawiona w dniu 26 maja 2011 r., [w:] Wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 8 września 2011 r. C-89/10 i C-96/10, LEX nr 898232.
- ↑ Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 października 2008 r., II UK 62/08, LEX nr 1746688.
- ↑ Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 2019 r., I NSK 90/18, LEX nr 2772521.
- ↑ S. Janas, Glosa do wyroku SN z dnia 1 grudnia 2010 r., I CSK 181/10, LEX/el. 2014.
- ↑ D. Felcenloben, Ewidencja gruntów i budynków. Zagadnienia materialne i procesowe, Warszawa 2022, rozdz. 3.7.
- ↑ P. Pogonowski, Komentarz do art. 7, [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Artykuły 1–366, red. T. Wiśniewski, Warszawa 2021.
- ↑ K. Knoppek, Zakres kontroli naruszeń prawa materialnego w toku postępowania apelacyjnego. Glosa do postanowienia SN z dnia 4 października 2002 r., III CZP 62/02, Państwo i Prawo, 2004, nr 5, s. 114.
- ↑ K.W. Baran, System Prawa Pracy. Tom I. Część ogólna WK 2017, rozdz. 22.1.
- ↑ H. Pietrzkowski, Metodyka pracy sędziego w sprawach cywilnych, Warszawa 2011, rozdz. I.5.A.
- ↑ Wyrok Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 6 marca 2014 r., II Ca 91/14, LEX nr 1853090.
- ↑ M. Zelek, Cywilne prawo - bieg terminu przedawnienia roszczenia deliktowego przewidzianego w art. 442(1) § 1 Kodeksu cywilnego. Glosa do wyroku SN z dnia 27 lipca 2016 r., V CSK 680/15, Orzecznictwo Sądów Polskich, 2017, nr 5, s. 54.
- ↑ K.P. Sokołowski, Glosa do postanowienia SN z dnia 5 listopada 2014 r., III CSK 280/13, Orzecznictwo Sądów Polskich, 2016, nr 2, s. 234.
