Emir Kusturica

Emir Kusturica
Data i miejsce urodzenia	24 listopada 1954 ; Sarajewo
Zawód	reżyser, scenarzysta
Lata aktywności	od 1978
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach
	Strona internetowa

Emir Kusturica, serb. Емир Кустурица (ur. 24 listopada 1954 w Sarajewie) – jugosłowiański i serbski reżyser filmowy, scenarzysta, muzyk, także aktor. Dwukrotnie nagrodzony Złotą Palmą na 38. i 48. MFF w Cannes (1985, 1995).

Życiorys

Osobny artykuł: Serbowie z Bośni i Hercegowiny.

Jeden z najbardziej utalentowanych i oryginalnych europejskich twórców filmowych dwóch ostatnich dekad XX wieku. Reżyserię studiował na praskiej uczelni filmowej FAMU. Z tego okresu pochodzi jego studenckie dzieło – Guernica. Już jeden z pierwszych filmów, nakręconych po powrocie do ojczyzny, oparty na noweli Ivo Andricia Bar Titanic, zyskał uznanie krajowej krytyki.

Międzynarodową sensację wywołał nakręcony w 1985 Ojciec w podróży służbowej. Nostalgiczna opowieść o dojrzewaniu w Jugosławii lat pięćdziesiątych XX w. zdobyła Złotą Palmę na 38. MFF w Cannes. Film był także nominowany do Oscara dla najlepszego filmu nieanglojęzycznego.

Klasę reżysera potwierdził Czas Cyganów, film którego akcja rozgrywa się w środowisku bałkańskich Romów. Był to pierwszy film Kusturicy, do którego muzykę skomponował Goran Bregović; współpraca artystów urwie się dopiero po filmie Underground.

Kolejny film Kusturicy, Arizona Dream, jest jego pierwszym filmem anglojęzycznym. W tej tragikomicznej baśni o poszukiwaniu szczęścia i spełnianiu marzeń w rolach głównych wystąpili Faye Dunaway i Johnny Depp.

W 1995 powstaje najgłośniejszy i wzbudzający największe kontrowersje film Kusturicy – Underground, niemal trzygodzinny fresk będący gorzkim rozliczeniem reżysera z Jugosławią i jej historią. Film rozpoczyna się podczas niemieckiej okupacji, ostatnie jego sceny rozgrywają się w czasie wojny w Bośni. Underground został uhonorowany Złotą Palmą na 48. MFF w Cannes.

Kusturica jest także muzykiem; gra na gitarze w zespole No Smoking Orchestra.

Emir Kusturica pochodzi z rodziny muzułmańskiej, ale w roku 2005 przyjął chrzest w obrządku prawosławnym, przybierając imię Nemanja Kusturica. Uroczystość odbyła się w Monastyrze Savina w miejscowości Herceg Novi w Czarnogórze.

Zasiadał w jury konkursu głównego na 46. MFF w Cannes (1993). Przewodniczył obradom jury na 56. MFF w Wenecji (1999) oraz na 58. MFF w Cannes (2005). Był również przewodniczącym jury sekcji „Cinéfondation” na 56. MFF w Cannes (2003) oraz sekcji „Un Certain Regard” na 64. MFF w Cannes (2011).

Odznaczenia

2011 – Kawaler Legii Honorowej (Francja)^[1]
2016 – Order Przyjaźni (Federacja Rosyjska)^[2]
2017 – Komandor Orderu Gwiazdy Włoch (Włochy)^[3]
2018 – Order Flagi Republiki Serbskiej ze złotym wieńcem (Republika Serbska)^[4]
2019 – Medal Za Zasługi I Stopnia (Czechy)^[5]
2021 – Order Sretenjski I Klasy (Serbia)^[6]

Kontrowersje

Kusturica wielokrotnie publicznie deklarował się jako zwolennik Władimira Putina^[7]^[8], był gościem podczas jego zaprzysiężenia na prezydenta w 2012 roku^[9]. W 2016 roku został odznaczony przez rosyjskiego przywódcę Orderem Przyjaźni^[10].

Poparł rosyjską aneksję Krymu (2014)^[11] oraz agresję na Ukrainę (2022), o której wywołanie obwinił dążące do zniszczenia Rosji kraje zachodnie^[12]^[13].

Literatura

Gdzie ja jestem w tej historii?

Autobiografia Kusturicy, zatytułowana Gdzie ja jestem w tej historii?, została wydana w Belgradzie w październiku 2010 roku przez wydawnictwo Novosti AD(inne języki). Początkowo wydana została w nakładzie 20 000 egzemplarzy wyłącznie na rynek Serbii, Czarnogóry i Bośni i Hercegowiny, w ciągu kolejnych kilku miesięcy doczekała się jeszcze trzech wydań. W roku 2013 łączna liczba sprzedanych egzemplarzy przekroczyła 114 000^[14].

Książka została przetłumaczona i wydana w kilku krajach europejskich:

Włochy: Dove sono in questa storia – 2011
Francja: Où suis-je dans cette histoire? – 2011
Niemcy: Der Tod ist ein unbestätigtes Gerücht – 2011
Bułgaria: Cмъpттa e нeпoтвъpдeн слух – 2012
Grecja: Κι εγώ πού είμαι σ' αυτή την ιστορία – 2012
Rumunia: Unde sunt eu în toată povestea asta – 2012
Węgry: Hogy jövök én a képbe? – 2012
Hiszpania: ¿Dónde estoy en esta historia? – 2012

W Polsce książka wydana została w roku 2014 pod tytułem Gdzie ja jestem w tej historii? przez wydawnictwo Claroscuro^[15].

Sto jada

Druga książka Kusturicy, powieść Sto jada została wydana w Serbii w 2013 roku przez wydawnictwo Novosti AD. W 2015 roku zostało wydane francuskie tłumaczenie książki, zatytułowane Étranger dans le mariage^[16].

Filmografia

Reżyser

Nadchodzą panny młode (Nevjeste dolaze, 1978)
Guernica (Gernika, 1978)
Bar Titanic (Bife Titanik, 1979)
Czy pamiętasz Doly Bell? (Sjećaš li se Doli Bel, 1981)
Ojciec w podróży służbowej (Otac na službenom putu, 1985)
Czas Cyganów (Dom za vešanje, 1988)
Arizona Dream (1993)
Underground (1995)
Czarny kot, biały kot (Crna mačka beli mačor, 1998)
Życie jest cudem (Život je čudo, 2004)
Wszystkie niewidzialne dzieci (All the Invisible Children, 2005, dzieło zbiorowe)
Obiecaj mi! (Zavet, 2007)
Maradona według Kusturicy (Maradona by Kusturica, 2008)
Na mlecznej drodze (On the Milky Road, 2016)

Nagrody

Cezar
- 2005: Życie jest cudem
- Najlepszy Film z Unii Europejskiej (ex aequo)
Nagroda na MFF w Cannes
- 1995: Underground
- Złota Palma
- 1989: Czas Cyganów
- Najlepszy Reżyser: 1985: Ojciec w podróży służbowej
- Złota Palma
Nagroda na MFF w Berlinie
- 1993: Arizona Dream
- Srebrny Niedźwiedź
Nagroda na MFF w Wenecji
- 1998: Czarny kot, biały kot
- Srebrny Lew za najlepszą reżyserię: 1981: Czy pamiętasz Doly Bell?
- Złoty Lew za debiut

Przypisy

↑ Emir Kusturica named Chevalier of the Légion d’honneur. festival-cannes.com, 2011-05-14. [dostęp 2024-01-27]. (ang.).
↑ Указ Президента Российской Федерации от 26.10.2016 г. № 571 О награждении государственными наградами Российской Федерации. kremlin.ru. [dostęp 2024-01-27]. (ros.).
↑ Onorificenza di “Commendatore dell’Ordine della Stella d’Italia” al regista Emir Kusturica. ambbelgrado.esteri.it, 2017-02-24. [dostęp 2024-01-27]. (wł.).
↑ Највиша признања за Николића, Павића и Кустурицу. glassrpske.com, 2018-01-09. [dostęp 2024-01-27]. (serb.).
↑ Zeman vyznamená filmaře Kusturicu medailí Za zásluhy. novinky.cz, 2019-09-11. [dostęp 2024-01-27]. (cz.).
↑ Kusturica: Orden stvaranja srpske države - najvažniji. atvbl.rs, 2021-02-15. [dostęp 2024-01-27]. (serb.).
↑ Kusturica: If I were Russian, I would vote for Putin. vijesti.me, 2012-02-22. [dostęp 2024-01-26]. (ang.).
↑ Wszystkie wolty Kusturicy. Jak ulubieniec Cannes stał się propagandystą Putina?. wyborcza.pl, 2022-03-19. [dostęp 2024-01-26]. (pol.).
↑ Serbian film director takes front row at Putin inauguration. b92.net, 2012-08-05. [dostęp 2024-01-26]. (ang.).
↑ Putin awards Emir Kusturica with Order of Friendship. tass.com, 2016-10-27. [dostęp 2024-01-26]. (ang.).
↑ Kusturica arrives in Crimea in violation of Ukrainian laws, calls it Russia. unian.info, 2017-03-27. [dostęp 2024-01-26]. (ang.).
↑ Emir Kusturica nowym Gérardem Depardieu? Znany reżyser zszokował słowami o Ukrainie. natemat.pl, 2022-04-09. [dostęp 2024-01-26]. (pol.).
↑ Kuriozalny wywiad Emira Kusturicy. "Rosja chciała zakończyć tragedię". kultura.onet.pl, 2022-05-18. [dostęp 2024-01-26]. (pol.).
↑ Smrt je neprovjerena glasina [kustu.com] [online], kustu.com [dostęp 2017-11-23] (ang.).
↑ Gdzie ja jestem w tej historii? [online], www.claroscuro.pl [dostęp 2017-11-23] (pol.).
↑ Hundred of troubles [kustu.com] [online], kustu.com [dostęp 2017-11-23] (ang.).

Linki zewnętrzne

Emir Kusturica w bazie IMDb (ang.)
Emir Kusturica w bazie Filmweb
Witryna poświęcona Emirowi Kusturicy (ang. • fr.)
Strona zespołu The No-Smoking Orchestra, z którym współpracuje Kusturica (ang.)

[1] Emir Kusturica named Chevalier of the Légion d’honneur. festival-cannes.com, 2011-05-14. [dostęp 2024-01-27]. (ang.).

[2] Указ Президента Российской Федерации от 26.10.2016 г. № 571 О награждении государственными наградами Российской Федерации. kremlin.ru. [dostęp 2024-01-27]. (ros.).

[3] Onorificenza di “Commendatore dell’Ordine della Stella d’Italia” al regista Emir Kusturica. ambbelgrado.esteri.it, 2017-02-24. [dostęp 2024-01-27]. (wł.).

[4] Највиша признања за Николића, Павића и Кустурицу. glassrpske.com, 2018-01-09. [dostęp 2024-01-27]. (serb.).

[5] Zeman vyznamená filmaře Kusturicu medailí Za zásluhy. novinky.cz, 2019-09-11. [dostęp 2024-01-27]. (cz.).

[6] Kusturica: Orden stvaranja srpske države - najvažniji. atvbl.rs, 2021-02-15. [dostęp 2024-01-27]. (serb.).

[7] Kusturica: If I were Russian, I would vote for Putin. vijesti.me, 2012-02-22. [dostęp 2024-01-26]. (ang.).

[8] Wszystkie wolty Kusturicy. Jak ulubieniec Cannes stał się propagandystą Putina?. wyborcza.pl, 2022-03-19. [dostęp 2024-01-26]. (pol.).

[9] Serbian film director takes front row at Putin inauguration. b92.net, 2012-08-05. [dostęp 2024-01-26]. (ang.).

[10] Putin awards Emir Kusturica with Order of Friendship. tass.com, 2016-10-27. [dostęp 2024-01-26]. (ang.).

[11] Kusturica arrives in Crimea in violation of Ukrainian laws, calls it Russia. unian.info, 2017-03-27. [dostęp 2024-01-26]. (ang.).

[12] Emir Kusturica nowym Gérardem Depardieu? Znany reżyser zszokował słowami o Ukrainie. natemat.pl, 2022-04-09. [dostęp 2024-01-26]. (pol.).

[13] Kuriozalny wywiad Emira Kusturicy. "Rosja chciała zakończyć tragedię". kultura.onet.pl, 2022-05-18. [dostęp 2024-01-26]. (pol.).

[14] Smrt je neprovjerena glasina [kustu.com] [online], kustu.com [dostęp 2017-11-23] (ang.).

[15] Gdzie ja jestem w tej historii? [online], www.claroscuro.pl [dostęp 2017-11-23] (pol.).

[16] Hundred of troubles [kustu.com] [online], kustu.com [dostęp 2017-11-23] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

1970-79	Nadchodzą panny młode (1978) Guernica (1979) Bar Titanic (1979)
1980-89	Czy pamiętasz Dolly Bell? (1981) Ojciec w podróży służbowej (1985) Czas Cyganów (1988)
1990-99	Arizona Dream (1993) Underground (1995) Magic Bus (1997) Czarny kot, biały kot (1998)
2000-09	Super 8 Stories (2001) Życie jest cudem (2004) Wszystkie niewidzialne dzieci (2005) Obiecaj mi! (2007) Maradona według Kusturicy (2008)
2010-19	Words with Gods (2014) Na mlecznej drodze (2016) El Pepe: Wyjątkowe życie (2018)

1990-2010	Martin Scorsese (1990) Emir Kusturica (1998) Zhang Yuan (1999) Buddhadeb Dasgupta (2000) Babak Payami (2001) Lee Chang-dong (2002) Takeshi Kitano (2003) Kim Ki-duk (2004) Philippe Garrel (2005) Alain Resnais (2006) Brian De Palma (2007) Aleksiej German młodszy (2008) Shirin Neshat (2009) Álex de la Iglesia (2010)
2011-2030	Cai Shangjun (2011) Paul Thomas Anderson (2012) Aleksandros Awranas (2013) Andriej Konczałowski (2014) Pablo Trapero (2015) Amat Escalante / Andriej Konczałowski (2016) Xavier Legrand (2017) Jacques Audiard (2018) Roy Andersson (2019) Kiyoshi Kurosawa (2020) Jane Campion (2021) Luca Guadagnino (2022) Matteo Garrone (2023) Brady Corbet (2024)

1940-1979	René Clément (1946) René Clément (1949) Luis Buñuel (1951) Christian-Jaque (1952) Jules Dassin / Siergiej Wasiljew (1955) Siergiej Jutkiewicz (1956) Robert Bresson (1957) Ingmar Bergman (1958) François Truffaut (1959) Julija Sołncewa (1961) Liviu Ciulei (1965) Siergiej Jutkiewicz (1966) Ferenc Kósa (1967) Glauber Rocha / Vojtěch Jasný (1969) John Boorman (1970) Miklós Jancsó (1972) Michel Brault / Costa-Gavras (1975) Ettore Scola (1976) Nagisa Ōshima (1978) Terrence Malick (1979)
1980-99	Werner Herzog (1982) Robert Bresson / Andriej Tarkowski (1983) Bertrand Tavernier (1984) André Téchiné (1985) Martin Scorsese (1986) Wim Wenders (1987) Fernando Solanas (1988) Emir Kusturica (1989) Pawieł Łungin (1990) Joel i Ethan Coenowie (1991) Robert Altman (1992) Mike Leigh (1993) Nanni Moretti (1994) Mathieu Kassovitz (1995) Joel i Ethan Coenowie (1996) Wong Kar-Wai (1997) John Boorman (1998) Pedro Almodóvar (1999)
2000-20	Edward Yang (2000) Joel i Ethan Coenowie / David Lynch (2001) Im Kwon-taek / Paul Thomas Anderson (2002) Gus Van Sant (2003) Tony Gatlif (2004) Michael Haneke (2005) Alejandro González Iñárritu (2006) Julian Schnabel (2007) Nuri Bilge Ceylan (2008) Brillante Mendoza (2009) Mathieu Amalric (2010) Nicolas Winding Refn (2011) Carlos Reygadas (2012) Amat Escalante (2013) Bennett Miller (2014) Hou Hsiao-hsien (2015) Cristian Mungiu / Olivier Assayas (2016) Sofia Coppola (2017) Paweł Pawlikowski (2018) Jean-Pierre i Luc Dardenne (2019)
2021-	Leos Carax (2021) Park Chan-wook (2022) Trần Anh Hùng (2023) Miguel Gomes (2024)

1946–1975	Georges Huisman (1946) Georges Huisman (1947) Georges Huisman (1949) André Maurois (1951) Maurice Genevoix (1952) Jean Cocteau (1953) Jean Cocteau (1954) Marcel Pagnol (1955) Maurice Lehmann (1956) André Maurois (1957) Marcel Achard (1958) Marcel Achard (1959) Georges Simenon (1960) Jean Giono (1961) Tetsurō Furukaki (1962) Armand Salacrou (1963) Fritz Lang (1964) Olivia de Havilland (1965) Sophia Loren (1966) Alessandro Blasetti (1967) André Chamson (1968) Luchino Visconti (1969) Miguel Ángel Asturias (1970) Michèle Morgan (1971) Joseph Losey (1972) Ingrid Bergman (1973) René Clair (1974) Jeanne Moreau (1975)
1976–2000	Tennessee Williams (1976) Roberto Rossellini (1977) Alan J. Pakula (1978) Françoise Sagan (1979) Kirk Douglas (1980) Jacques Deray (1981) Giorgio Strehler (1982) William Styron (1983) Dirk Bogarde (1984) Miloš Forman (1985) Sydney Pollack (1986) Yves Montand (1987) Ettore Scola (1988) Wim Wenders (1989) Bernardo Bertolucci (1990) Roman Polański (1991) Gérard Depardieu (1992) Louis Malle (1993) Clint Eastwood (1994) Jeanne Moreau (1995) Francis Ford Coppola (1996) Isabelle Adjani (1997) Martin Scorsese (1998) David Cronenberg (1999) Luc Besson (2000)
2001–2025	Liv Ullmann (2001) David Lynch (2002) Patrice Chéreau (2003) Quentin Tarantino (2004) Emir Kusturica (2005) Wong Kar-Wai (2006) Stephen Frears (2007) Sean Penn (2008) Isabelle Huppert (2009) Tim Burton (2010) Robert De Niro (2011) Nanni Moretti (2012) Steven Spielberg (2013) Jane Campion (2014) Joel i Ethan Coenowie (2015) George Miller (2016) Pedro Almodóvar (2017) Cate Blanchett (2018) Alejandro González Iñárritu (2019) Spike Lee (2021) Vincent Lindon (2022) Ruben Östlund (2023) Greta Gerwig (2024)