Śniardwy
53°45′N 21°43′E/53,750000 21,716667 Widok na jezioro od strony wsi Niedźwiedzi Róg | |
| Położenie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowości nadbrzeżne | |
| Region | |
| Wysokość lustra |
115,6[1] m n.p.m. |
| Wyspy |
8 |
| Morfometria | |
| Powierzchnia |
113,4 km²[2] |
| Wymiary • max długość • max szerokość |
|
| Głębokość • średnia • maksymalna |
|
| Długość linii brzegowej |
97,2 km[1] |
| Objętość |
660 211,8 tys. m³[2] |
| Hydrologia | |
| Klasa jakości wody |
II (2020) |
| Rzeki zasilające | |
| Rodzaj jeziora | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu piskiego  | |
Położenie na mapie gminy Pisz  | |
| 53°45′N 21°43′E/53,750000 21,716667
| |
Śniardwy – największe jezioro w Polsce, w województwie warmińsko-mazurskim, w powiatach: mrągowskim i piskim, położone w Krainie Wielkich Jezior Mazurskich, w dorzeczu Pisy. Jest to jezioro polodowcowe.
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Nad brzegami jeziora leżą wsie: Popielno, Głodowo, Niedźwiedzi Róg, Okartowo, Nowe Guty, Zdęgowo i Łuknajno. Przez Śniardwy prowadzi szlak żeglugi mazurskiej.
Jest to jezioro morenowe (moreny dennej), wytopiskowe, z ośmioma wyspami. Największe z nich to: Szeroki Ostrów, Czarci Ostrów, Wyspa Pajęcza i Kaczor. Z licznych zatok dwie południowe nazywane są jeziorami: Warnołty i Seksty.
Śniardwy są połączone z następującymi jeziorami: Tuchlin, Łuknajno, Mikołajskim, Roś, Białoławki i Tyrkło. Połączone systemem kanałów mazurskich, akwen ten tworzy Wielkie Jeziora Mazurskie.
Śniardwy znajdują się w dwóch powiatach: mrągowskim i piskim. Obszar jeziora należy do gminy Mikołajki (zachodnia część) i gminy Pisz (wschodnia część). Północno-wschodni brzeg jeziora należy do gminy Orzysz, a południowo-zachodni do gminy Ruciane-Nida.
Jest to jeden z nielicznych zbiorników, który posiada 2 odpływy powierzchniowe: Kanał Jegliński, prowadzący do jeziora Roś i rzekę Wyszkę, wpływającą do jeziora Białoławki. Oba cieki mają przepływ regulowany (śluzą, jazem).
Hydronimia
[edytuj | edytuj kod]Jezioro pojawia się w źródłach już w 1450 roku – początkowo jako Sperden (1450, 1455, 1576), a następnie: Speerden (1663), Spirding See (1663), Smarden (1748), Spirding See auch Schnardewie (1796), Spirdin oder Schnardewie-See (1836), Spirding See auch Schnardewic (1836), jeziora Smiardwego (1882), Śniardwy (1890)[3]. Według źródła z 1889 r. polskimi nazwami jeziora były Śniardwy oraz Śniardły, a niemieckimi Spirdingsee oraz Schardewie[4]. Nazwę Śniardwy ustalono urzędowo w 1950 r.[5]. Państwowy rejestr nazw geograficznych nie wymienia żadnych nazw obocznych[6].
Morfometria
[edytuj | edytuj kod]Według danych Instytutu Rybactwa Śródlądowego powierzchnia zwierciadła wody jeziora wynosi 113,4 km²[1], natomiast A. Choiński, poprzez planimetrowanie na mapach 1:50 000, określił wielkość jeziora na 114,9 km²[2]. Jeziorna jednolita część wód powierzchniowych ma powierzchnię 110,4 km²[7].
Średnia głębokość zbiornika wodnego to 5,8 m, a maksymalna – 23,4 m. Objętość jeziora wynosi 660 211,8 tys. m³. Maksymalna długość jeziora to 22,1 km, a szerokość 13,4 km. Długość linii brzegowej wynosi 97,2 km[1].
Według Atlasu jezior Polski (red. J. Jańczak, 1996) lustro wody znajduje się na wysokości 115,6 m n.p.m., natomiast według numerycznego modelu terenu udostępnionego przez Geoportal lustro wody znajduje się na wysokości 116,1 m n.p.m.[1][8]
Przyroda
[edytuj | edytuj kod]Brzegi jeziora są stosunkowo niskie, zabagnione, oraz porośnięte sitowiem i tatarakiem, co czyni je trudno dostępnymi. Miejscami strefa sitowia osiąga szerokość 200 m[9].
Czystość i ochrona środowiska
[edytuj | edytuj kod]Badania z 2020 roku zaliczyły wody jeziora do wód o dobrym stanie ekologicznym, co odpowiada II klasie jakości. Wskaźnikiem, który zadecydował o drugiej klasie, był stan fitoplanktonu, makrozoobentosu oraz ichtiofauny podczas gdy stan makrofitów oraz fitobentosu oceniono jako bardzo dobry. W tym samym roku stan chemiczny wód określono jako poniżej dobrego, a elementami przekraczającymi normę była zawartość rtęci i PBDE w tkankach ryb. Przeźroczystość wód została określona na 3,2 metra[10].
Cały obszar Śniardw znajduje się w Mazurskim Parku Krajobrazowym[11]. Ponadto uzupełniającą formę ochrony stanowi obszar specjalnej ochrony ptaków „Puszcza Piska”, który także obejmuje cały obszar jeziora[12].
Historia
[edytuj | edytuj kod]W okresie od około V w. p.n.e. do XIII w. n.e. tereny wokół jeziora Śniardwy zamieszkiwali Galindowie. Następnie nad terenami panowało Państwo zakonu krzyżackiego, które od 1466 roku podporządkowane zostało Królestwu Polskiemu. W latach 1847–1849 zrealizowano budowę kanału łączącego Śniardwy z jeziorem Roś, był to impuls który sprawił, że już w połowie XIX wieku nad jeziorem pojawiły się pierwsze statki pasażerskie. W 1854 roku sprowadzony został parowiec Masovia. W 1857 roku na pokładzie parowca rejs odbył król Prus Fryderyk Wilhelm IV. Jezioro trafiło po raz pierwszy pod administrację Polską dopiero w 1945 roku[13].
Ze względu na wielkość jeziora, pogoda nad jego wodami jest zmienna i charakteryzuje się silnymi wiatrami. Z powodu zmiennej pogody, wysokich fal oraz głazów ukrytych tuż pod powierzchnią wody, akwen jest niebezpieczny dla mniej wytrawnych żeglarzy. Nad wodami Śniardw miało miejsce kilka tragicznych wydarzeń. W 2006 roku w południowej części jeziora zatonął jacht co spowodowało śmierć jednej osoby. Rok później 21 sierpnia 2007, wiatr wiejący z prędkością dochodzącą do 130 km/h poprzewracał oraz zatopił wiele łodzi i spowodował śmierć co najmniej kilku osób. W 2012 roku dwóch wędkarzy utonęło, gdy załamał się pod nimi lód. Nad jeziorem miały miejsce również wypadki lotnicze, w 1997 roku wojskowy śmigłowiec runął w wody zbiornika co spowodowało śmierć dwóch żołnierzy. Rok później w wodach jeziora zginęło siedmioro członków rosyjskiej wycieczki[13].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g Jerzy Jańczak (red.), Atlas jezior Polski, t. III, Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 1999, s. 30-31, ISBN 83-88163-13-2.
- ↑ a b c d e Adam Choiński: Katalog jezior Polski. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2006, s. 381. ISBN 83-232-1732-7.
- ↑ Śniardwy. [w:] Elektroniczny słownik hydronimów Polski [on-line]. [dostęp 2023-10-15].
- ↑ Śniardwy, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 928.
- ↑ Zarządzenie Ministra Administracji Publicznej z dnia 4 kwietnia 1950 r. (M.P. z 1950 r. nr 52, poz. 588, s. 427)
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – nazwy obiektów fizjograficznych – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 137251
- ↑ Śniardwy. Karta charakterystyki jcwp [online], Hydroportal. Warstwa: Plany gospodarowania wodami.
- ↑ Główny Urząd Geodezji i Kartografii: Geoportal krajowy. geoportal.gov.pl. [dostęp 2023-10-15].
- ↑ J. Szynkowski: Mazury. Przewodnik. Kengraf, Kętrzyn, 2003
- ↑ Ocena stanu jednolitych części wód jezior w latach 2016–2021 na podstawie monitoringu – tabela [online], Główny Inspektorat Ochrony Środowiska [dostęp 2023-10-15].
- ↑ Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Mazurski Park Krajobrazowy [online] [dostęp 2023-10-15].
- ↑ Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Obszar Natura 2000 Puszcza Piska [online] [dostęp 2023-10-15].
- ↑ a b Bartłomiej Grzegorz Sala, Największe jeziora Polski, Wydanie I, Warszawa: Wydawnictwo CM, 2022, s. 12-22, ISBN 978-83-67240-00-0 [dostęp 2023-10-15].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Śniardwy w bazie danych International Lake Environment Committee. ilec.or.jp. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-08-22)]. (ang.)