122 mm haubica wz. 1909/37

122 mm haubica wz. 1909/37
122-мм гаубица образца 1909/37 года
	Dane podstawowe
Państwo	ZSRR
Rodzaj	haubica
	Dane taktyczno-techniczne
Kaliber	121,92 mm
Długość lufy	1700 mm (L/14)
Donośność	8940 m
Prędkość pocz. pocisku	364 m/s (pocisk 21,7 kg)
Masa	1450 kg (bojowa); 2480 kg (marszowa)
Kąt ostrzału	-1° do +43° (w pionie); 4° (w poziomie)
Szybkostrzelność	2-4 strz/min
Obsługa	7 osób
Prędkość marszowa	6-14 km/h
	Multimedia w Wikimedia Commons

122 mm haubica wz. 1909/37 (ros. 122-мм гаубица образца 1909/37 года) – radziecka haubica, modernizacja działa opracowanego w 1909 roku przez niemiecką firmę Krupp.

Historia

Haubica wz. 1909 była używana na szeroką skalę przez armię carską podczas I wojny światowej. Po jej zakończeniu była używana przez oddziały walczące w toczącej się na terenie Rosji wojnie domowej. Znalazła się także na uzbrojeniu armii fińskiej.

W 1936 roku Armia Czerwona miała na uzbrojeniu 920 haubic wz. 1909. W 1937 roku w fabryce w Permie rozpoczęto modernizację haubic wz. 1909. Zmodernizowane haubice miały balistykę identyczną jak 122 mm haubice wz. 1910/30. Ujednolicenie balistyki osiągnięto poprzez powiększenie objętości komory nabojowej. Zwiększenie maksymalnego ładunku miotającego wymusiło zastosowanie nowego celownika i wzmocnienie łoża. Zmodernizowanych 122 mm haubic wz. 1909/37 powstało 800-900 szt.

Haubica wz. 1909/37 miała krótką lufę i była przeznaczona głównie do strzelania torami stromymi, przy kącie podniesienia lufy od +20° do +43°. Amunicja rozdzielnego ładowania, stosowano 6 ładunków miotających różniących się masą. Zamek klinowy o poziomym ruchu klina. Opornik hydrauliczny, powrotnik sprężynowy. Łoże jednoogonowe, na drewnianych kołach. Zawieszenie nieresorowane. Trakcja ośmiokonna.

Haubice wz. 1909/37 były używane podczas wojny zimowej. Kilka z nich zostało zdobytych przez wojska fińskie (kolejne 21 znalazło się w rękach fińskich podczas wojny kontynuacyjnej). Otrzymały one fińskie oznaczenie 122 H/09-30. Finowie zdecydowali się także na przeprowadzenie identycznej modernizacji posiadanych haubic wz. 1909 (zmodernizowane działa otrzymały nazwę 122 H/09-40).

W 1941 roku Armia Czerwona posiadała 800–900 haubic wz. 1909/37. W początkowym okresie walk znaczna ich część dostała się w ręce niemieckie i była używana pod oznaczeniem 12.2 cm le.F.H.386(r).

W chwili wybuchu wojny radziecko-niemieckiej haubica wz. 1909/37 była konstrukcja przestarzałą. Przestarzałe zawieszenie uniemożliwiało trakcję mechaniczną, a jednoogonowe łoże powodowało, że kąt ostrzału w poziomie był niewielki, co utrudniało zwalczanie celów ruchomych ogniem na wprost. Niska była także donośność, mniejsza o 1800 m od donośności pocisków wystrzeliwanych z niemieckiej 10,5 cm le.F.H.18. Do zalet działa należała niewielka masa, solidna konstrukcja i duża skuteczność pocisków kalibru 122 mm. Pomimo dostaw nowoczesnych 122 mm haubic wz. 1938 haubice wz. 1909/37 były używane do końca wojny.

Amunicja

Amunicja
Rodzaj	Wzór	Masa pocisku, kg	Masa materiału wybuchowego, kg	Prędkość początkowa, m/s (maksymalny ładunek miotający)	Donośność maksymalna, м
Amunicja przeciwpancerna
przeciwpancerny kumulacyjny (na uzbrojeniu od 1943 roku)	BP-460A	?	?	?	?
amunicja odłamkowa, burząca i odłamkowo-burząca
odłamkowo-burzący	OF-462	21,76	3,67	364	8910
odłamkowy	O-462A	21,7	?	364	8910
odłamkowy	О-460А	?	?	?	?
burzący	F-460	?	?	344	7550
burzący	F-460	?	?	344	7550
burzący	F-460N	?	?	344	7550
burzący	F-460U	?	?	344	7550
burzący	F-460K	?	?	344	7550
szrapnel	Sz-460	?	?	343	7230
szrapnel	Sz-460T	?	?	342	7240
Amunicja oświetlająca
oświetlający	S-462	?	?	340	6800
Amunicja propagandowa
propagandowy	А-462	?	?	364	7000
Amunicja dymna
dymny	D-462	?	?	364	8910
dymny	D-462A	?	?	?	?
Amunicja chemiczna
odłamkowo-chemiczny	OCh-462	?	?	364	8950
chemiczny	Ch-462	21,8	?	366	8477
chemiczny	Ch-460	?	?	358	7700

Bibliografia

Stefan Pataj: Artyleria lądowa 1872-1970. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1975.
А. Иванов: Артиллерия СССР в период второй мировой войны. Санкт-Петербург: Издательский Дом «Нева», 2003. ISBN 5-7654-2731-6.

Działa piechoty	45 mm wz. 29 76 mm wz. 13 76 mm wz. 27 76 mm wz. 43
Armaty górskie	76 mm wz. 09 76 mm wz. 38
Armaty przeciwpancerne	37 mm wz. 30 37 mm CzK-M1 45 mm wz. 32 45 mm wz. 37 45 mm wz. 42 57 mm ZiS-2 85 mm D-44 100 mm BS-3
Artyleria dywizyjna	76 mm wz. 02/30 76 mm wz. 33 76 mm F-22 76 mm USW 76 mm ZiS-3 85 mm U-10 107 mm M-60 122 mm wz. 09/37 122 mm wz. 10/30 122 mm M-30
Artyleria korpuśna i armijna	107 mm wz. 10/30 122 mm wz. 31 122 mm A-19 152 mm wz. 09/30 152 mm wz. 10/37 152 mm M-10 152 mm D-1 152 mm wz. 10/30 152 mm wz. 10/34 152 mm MŁ-20
Artyleria ciężka	152 mm Br-2 203 mm wz. 29 203 mm B-4 203 mm B-4M 210 mm Br-17 280 mm wz. 39 305 mm Br-18
Armaty przeciwlotnicze	25 mm 72-K 25 mm 94-KM 37 mm 61-K 76 mm wz. 14/15 76 mm wz. 31 76 mm wz. 38 85 mm 52-K
Moździerze	82 mm wz. 37 107 mm wz. 38 120 mm wz. 38 120 mm wz. 43 Ampułomiot
Artyleria kolejowa	130 mm B-57 152 mm B-64 180 mm TM-1-180 305 mm TM-2-12 305 mm TM-3-12 356 mm TM-1-14
Artyleria forteczna	76 mm wz. 1902/30 Ł-17 DOT-4