Aleksander Maciesza

Aleksander Maciesza
	; 1906
Data i miejsce urodzenia	16 czerwca 1875 ; Tomsk
Data i miejsce śmierci	10 października 1945 ; Płock
	Prezydent Płocka
Okres	od 1918; do 1919
Następca	Antoni Michalski
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Aleksander Bolesław Maciesza (ur. 16 czerwca 1875^[1] w Tomsku na Syberii, zm. 10 października 1945 w Płocku) – burmistrz i prezydent miasta Płocka, lekarz, antropolog, fotografik i regionalista płocki.

Życiorys

Aleksander Maciesza był synem Stefana i Karoliny z Gintowtów, zesłańców polskich za udział w powstaniu styczniowym. Jego młodszym bratem był Adolf (1878–1929, także późniejszy lekarz oraz wojskowy i poseł). W Tomsku się wychowywał i ukończył gimnazjum, a w 1898 wydział medycyny miejscowego uniwersytetu. Po studiach został lekarzem obwodowym w Górach Ałtajskich. Jednocześnie poszerzał wiedzę, specjalizując się w zakresie okulistyki w Petersburgu. Gromadził materiały poświęcone dziejom Polaków na Syberii^[2].

W 1901 otrzymał w Płocku stanowisko lekarza więziennego. Pracował też w miejscowym szpitalu św. Aleksego, w którym zorganizował oddział okulistyczny. W następnych latach prowadził też prywatną praktykę lekarską, stworzył i prowadził poradnię przeciwjagliczą^[2].

Od 1902 był członkiem Ligi Narodowej, w 1906 był posłem do Dumy w Petersburgu. Dzięki jego staraniom w 1906 w Płocku powstało Gimnazjum Polskie im. W. Jagiełły, w którym objął stanowisko lekarza szkolnego oraz nauczyciela higieny i anatomii. Od 1917 był przewodniczącym Rady Miejskiej, a następnie burmistrzem Płocka. Po odzyskaniu niepodległości, od listopada 1918 do 9 września 1919, sprawował urząd prezydenta miasta^[2].

W 1920 przewodniczył Związkowi Obrony Ojczyzny w Płocku, którego głównym celem była obrona miasta przed bolszewikami. Następnie wstąpił do Wojska Polskiego, gdzie był lekarzem w stopniu majora. Od 1927 był prezesem Płockiego Towarzystwa Lekarskiego. Występował z odczytami na zjazdach lekarzy, był współpracownikiem, a często członkiem honorowym wielu organizacji lekarskich. Jego referaty publikowano w fachowej prasie medycznej. Krzewił wiedzę z zakresu higieny, organizując objazdowe wystawy^[2].

Prowadził rozległe badania antropologiczne, był autorem m.in. publikacji: Oczodoły Polek i Polaków oraz Osobnik jako przedmiot studiów antropologicznych^[3]. W 1914 w Jednorożcu prowadził badania nad ludnością kurpiowską z powiatu przasnyskiego, które zaowocowały wydaną w 1923 publikacją Puszczanie przasnyscy. Przyczynek do charakterystyki antropologicznej Kurpiów^[4]^[5]. Za zasługi w dziedzinie antropologii został członkiem Polskiej Akademii Umiejętności oraz Międzynarodowego Instytutu Antropologii^[3].

W 1907 był jednym z inicjatorów reaktywowania Towarzystwa Naukowego Płockiego i został wówczas jego prezesem. Funkcję tę sprawował do śmierci. Za jego prezesury TNP prowadziło ożywioną działalność badawczą i popularyzatorską, rozwinęło Bibliotekę im. Zielińskich oraz muzeum. Zainicjował wydawanie „Rocznika TNP”. Maciesza był znanym propagatorem regionalizmu, organizował liczne wycieczki krajoznawcze, z żoną Marią opracowali Przewodnik po Płocku. Z inicjatywy Macieszy powstała gazeta „Głos Płocki”, on sam współpracował również z innymi lokalnymi czasopismami („Głos Mazowsza”, „Życie Mazowsza”). Był członkiem redakcji Polskiego Słownika Biograficznego, napisał życiorysy znanych płocczan. W sumie ogłosił drukiem ponad 100 pozycji. Pozostawił również 11 rękopisów^[6].

Pasją Aleksandra Macieszy była fotografia, którą traktował jako formę dokumentacji naukowej. Spisał dzieje fotografii polskiej w latach 1839–1889 (wydane drukiem w 1972 nakładem TNP)^[7].

Działał w wielu organizacjach społecznych, m.in. w towarzystwach: krajoznawczym, kolarskim, wioślarskim, ochotniczej straży pożarnej, także w Towarzystwie Dobroczynnym, Radzie Opiekuńczej m. Płocka i Towarzystwie Popierania Pomocy Społecznej. W 1936 był kierownikiem Przychodni Przeciwjaglicznej Powiatowej w Płocku przy ul. Sienkiewicza 23^[8].

Swój bogaty księgozbiór przekazał Bibliotece im. Zielińskich^[2].

Został pochowany z małżonką Marią z domu Ehrlich, primo voto Kunklowa (1869–1953) na katolickim Cmentarzu Miejskim w Płocku. W październiku 2005 nagrobek został odrestaurowany przez Towarzystwo Naukowe Płockie^[2].

Ordery i odznaczenia

Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1938)^[9]
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1922)^[10]
Złoty Krzyż Zasługi (10 czerwca 1931)^[11]

Upamiętnienie

Jego imię nosi płocka ulica na osiedlu Winiary, Szkoła Podstawowa nr 8 w Płocku^[12] i VII Liceum Ogólnokształcące w Płocku^[13].

Jest patronem Płockiego Towarzystwa Fotograficznego^[14], które od 1985 przyznaje Medal im. Aleksandra Macieszy za osiągnięcia dla fotografii i kultury^[15].

Przypisy

↑ Stanisław Konopka, Rocznik Lekarski ... s. 830, jako rok urodzenia podał 1876.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Anna MariaA.M. Stogowska Anna MariaA.M., W służbie ludzi i Ojczyzny. Aleksander Maciesza (1875–1945), Płock 2013 .
↑ ^a ^b TomaszT. Kordala TomaszT., Dorobek Aleksandra Macieszy w zakresie antropologii i archeologii, [w:] Z.Z. Kruszewski, A.A. Kasny (red.), Dr Aleksander Maciesza (1875–1945) w 130. rocznice urodzin i 60. rocznice śmierci. Materiały z sesji naukowej, która odbyła się w Towarzystwie Naukowym Płockim w dniu 7 października 2005 r., Płock 2006 .
↑ Maria WeronikaM.W. Kmoch Maria WeronikaM.W., MAŁA OJCZYZNA: Podróż Aleksandra i Marii Macieszów na „Kurpie przasnyskie”, 1914 r. [online] [dostęp 2024-10-04] .
↑ Maria WeronikaM.W. Kmoch Maria WeronikaM.W., Fotografie z miejscowości Jednorożec (1914 r.) autorstwa dr. Aleksandra Macieszy jako bezcenne źródło do badań historii regionalnej, [w:] M.A.M.A. Długosz, M.M. Suchodolska (red.), Fotografia w czasie, czas w fotografii, Lublin 2016, s. 75–101 [dostęp 2024-10-04] .
↑ S.S. Kostanecki S.S., Aleksander Maciesza, płocki działacz naukowy i społeczny, [w:] Towarzystwo Naukowe Płockie 1820–1830 – 1907–1957. Szkice i materiały, Płock 1957 .
↑ Biogram na stronie Płockiego Towarzystwa Fotograficznego im. Aleksandra Macieszy. oficjalna strona. [dostęp 2019-03-20].
↑ R.R. Pachecka R.R., S.S. Palczewski S.S., Doktór Aleksander Maciesza – pasje i zainteresowania (w setną rocznicę urodzin 1875–1975), „Notatki Płockie”, 20 (3 (82)), 1975 .
↑ M.P. z 1938 r. nr 258, poz. 592 „za zasługi na polu pracy społecznej i zawodowej”.
↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 26.
↑ M.P. z 1931 r. nr 133, poz. 200 „za zasługi położone na polu naukowem oraz za owocną działalność w dziedzinie regjonalizmu”.
↑ Szkoła Podstawowa nr 8 im. Aleksandra Macieszy w ZS nr 5. ppo.zjoplock.pl. [dostęp 2019-03-20].
↑ Szkoła Podstawowa z Oddziałami Integracyjnymi nr 8 im. Aleksandra Macieszy w Płocku w ZS nr 5 [online], ppo.zjoplock.pl [dostęp 2021-10-24] .
↑ Płockie Towarzystwo Fotograficzne im. Aleksandra Macieszy. oficjalna strona. [dostęp 2019-03-20].
↑ Medal im. Al. Macieszy. oficjalna strona PTF. [dostęp 2019-03-20].

Bibliografia

Stanisław Konopka, Rocznik Lekarski Rzeczypospolitej Polskiej na 1936 rok, Biuro Propagandy Polskiej Medycyny przy Naczelnej Izbie Lekarskiej, Warszawa 1936.
Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 452. [dostęp 2020-07-30].

Linki zewnętrzne

Prace Aleksandra Macieszy w serwisie Polona.pl

[1] Stanisław Konopka, Rocznik Lekarski ... s. 830, jako rok urodzenia podał 1876.

[:0-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Anna MariaA.M. Stogowska Anna MariaA.M., W służbie ludzi i Ojczyzny. Aleksander Maciesza (1875–1945), Płock 2013 .

[:1-3] TomaszT. Kordala TomaszT., Dorobek Aleksandra Macieszy w zakresie antropologii i archeologii, [w:] Z.Z. Kruszewski, A.A. Kasny (red.), Dr Aleksander Maciesza (1875–1945) w 130. rocznice urodzin i 60. rocznice śmierci. Materiały z sesji naukowej, która odbyła się w Towarzystwie Naukowym Płockim w dniu 7 października 2005 r., Płock 2006 .

[4] Maria WeronikaM.W. Kmoch Maria WeronikaM.W., MAŁA OJCZYZNA: Podróż Aleksandra i Marii Macieszów na „Kurpie przasnyskie”, 1914 r. [online] [dostęp 2024-10-04] .

[5] Maria WeronikaM.W. Kmoch Maria WeronikaM.W., Fotografie z miejscowości Jednorożec (1914 r.) autorstwa dr. Aleksandra Macieszy jako bezcenne źródło do badań historii regionalnej, [w:] M.A.M.A. Długosz, M.M. Suchodolska (red.), Fotografia w czasie, czas w fotografii, Lublin 2016, s. 75–101 [dostęp 2024-10-04] .

[6] S.S. Kostanecki S.S., Aleksander Maciesza, płocki działacz naukowy i społeczny, [w:] Towarzystwo Naukowe Płockie 1820–1830 – 1907–1957. Szkice i materiały, Płock 1957 .

[7] Biogram na stronie Płockiego Towarzystwa Fotograficznego im. Aleksandra Macieszy. oficjalna strona. [dostęp 2019-03-20].

[8] R.R. Pachecka R.R., S.S. Palczewski S.S., Doktór Aleksander Maciesza – pasje i zainteresowania (w setną rocznicę urodzin 1875–1975), „Notatki Płockie”, 20 (3 (82)), 1975 .

[9] M.P. z 1938 r. nr 258, poz. 592 „za zasługi na polu pracy społecznej i zawodowej”.

[10] Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 26.

[11] M.P. z 1931 r. nr 133, poz. 200 „za zasługi położone na polu naukowem oraz za owocną działalność w dziedzinie regjonalizmu”.

[12] Szkoła Podstawowa nr 8 im. Aleksandra Macieszy w ZS nr 5. ppo.zjoplock.pl. [dostęp 2019-03-20].

[13] Szkoła Podstawowa z Oddziałami Integracyjnymi nr 8 im. Aleksandra Macieszy w Płocku w ZS nr 5 [online], ppo.zjoplock.pl [dostęp 2021-10-24] .

[14] Płockie Towarzystwo Fotograficzne im. Aleksandra Macieszy. oficjalna strona. [dostęp 2019-03-20].

[15] Medal im. Al. Macieszy. oficjalna strona PTF. [dostęp 2019-03-20].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]