Alergeny pokarmowe

Alergeny pokarmowe – alergeny, które dostają się do organizmu razem z pokarmem i mogą prowadzić u niektórych osób do wystąpienia objawów alergii.

W 1999 roku komisja Codex Alimentarius potwierdziła listę pokarmów najczęściej wywołujących alergie pokarmowe (tzn. „Wielka Ósemka”)^[1]:

mleko krowie
jaja
owoce morza
ryby
orzechy (laskowe, włoskie, nerkowca, brazylijskie)
orzeszki arachidowe
soja
pszenica

Alergeny roślinne^[1]

Najważniejsze alergeny roślinne:

prolaminy – duża grupa białek (ok. 3 tysiące), wiele z nich jest ważnymi alergenami nasion i ziarna wielu roślin
kupiny
profilina w pyłku i ziarnie pszenicy (Tri a 12), wykazuje homologię do wielu innych białek, zawartych w owocach, warzywach, pyłkach roślin^[2]
nadrodzina białek PR (pathogenesis related) – grupa termolabilnych białek układu odpornościowego roślin wytwarzanych pod wpływem różnorodnych czynników uszkadzających.
- β-1,3-glukanaza (Mus e 5) w bananach
- taumatyny – białka obecne w wiśni, jabłku i kiwi (Act c 2)
- białka PR-10
białka przenoszące lipidy (LTP, od ang. Lipid Transfer Proteins)^[3]

Owoce i warzywa

Alergeny owoców i warzyw nie mają tak skomplikowanej budowy jak inne alergeny pokarmowe i wiele z nich ma budowę zbliżoną do alergenów pyłków. U czterech na dziesięć osób, u których występuje alergia na owoce, występuje również uczulenie na pyłki. Pacjenci uczuleni na przykład na pyłek ambrozji mają objawy uczuleniowe po spożyciu świeżych melonów i bananów. Osoby z alergią na pyłki traw wykazują symptomy reakcji krzyżowej po zjedzeniu świeżych pomidorów. Z kolei uczulenie na pyłki brzozy daje krzyżową odpowiedź na nie poddane obróbce termicznej ziemniaki, marchew, seler, jabłko, brzoskwinie, kiwi (a także na orzechy laskowe)^[4]. Ponadto osoby uczulone na owoce tropikalne (np. banany) bywają uczulone na lateks.

Na ogół reakcje alergiczne na owoce i warzywa są łagodne, a ich objawy ograniczają się do okolic ust, przez co nazywane są „zespołem alergii ustnej” (ang. oral allergy syndrome). Wiąże się to z tym, że alergeny owoców i warzyw ulegają zniszczeniu pod wpływem enzymów trawiennych żołądka. Surowy seler jest jednym z silniejszych alergenów mogących wywołać nawet wstrząs anafilaktyczny^[4].

Alergeny owoców i warzyw mogą być zniszczone przez gotowanie. Spożywane owoce i warzywa poddane obróbce termicznej nie wywołują lub wywołują łagodniejsze objawy uczulenia.

Rośliny strączkowe

Najczęściej uczula soja i orzeszki ziemne. Alergeny są obecne w żywności zarówno w surowej, jak i żywności ugotowanej. Alergia na orzeszki ziemne wykryta w dzieciństwie utrzymuje się do końca życia. Dwa najważniejsze białka stanowiące główne alergeny orzeszków ziemnych (arachidowych) oznacza się jako Ara h 1 i Ara h 2. Uczulenie na orzeszki może być bardzo silne i może uwidocznić się nawet po spożyciu ich niewielkiej ilości. Do wywołania reakcji mogę wystarczyć ślady orzeszków zawarte w przetworzonym oleju lub przenoszone przez naczynia. U osób bardzo wrażliwych może nastąpić zagrażający życiu wstrząs anafilaktyczny. Głównymi alergenami soi są białka zapasowe występujące w nasionach.

Orzechy

Grupa ta obejmuje: orzechy brazylijskie, laskowe, włoskie, orzeszki piniowe. Dzieci uczulone na orzechy pozostają nadwrażliwe na nie do końca życia. Alergie na orzechy laskowe i migdały często występują u ludzi uczulonych na pyłki i owoce. Niektóre alergeny orzechów mogą ulec dezaktywacji po ugotowaniu, natomiast prażenie może powodować powstawanie nowych alergenów.

Zboża

Większość zbóż może uczulać. Najczęstszym alergenem jest białko zapasowe nasion (np. gluten w pszenicy) lub inne białka chroniące roślinę przed atakiem pleśni i bakterii.

Alergeny pochodzenia zwierzęcego

Alergeny mleka

W badaniach epidemiologicznych oceniających częstość występowania alergii na białka mleka krowiego stwierdzono duże różnice 1,8-7,5%^[5].

Alergeny mleka (krowiego) to ok. 20 białek, najważniejsze z nich to:

α-laktoalbumina (ALA, Bos d 4)
β-laktoglobulina (BLG, Bos d 5)
albumina surowicy bydlęcej (BSA, Bos d 6)
immunoglobuliny bydlęce (Bos d 7)
alergeny kazeiny (Bos d 8)
laktoferyna bydlęca (LF)

Skład mleka większości ssaków, w tym także człowieka, ma skład i właściwości wykazujące znaczne podobieństwa z mlekiem krowim. Różnice między mlekiem krowim a ludzkim polegają na: braku w mleku ludzkim β-laktoglobuliny i większy stosunek białek serwatki do kazeiny (20:80 vs 60:40)^[6]. Mleko kozie lub owcze nie może być wykorzystywane jako produkt zastępczy dla mleka krowiego u osób, które są uczulone na mleko krowie, ponieważ może wywołać taki sam rodzaj reakcji alergicznej.

Trzeba pamiętać, że białko mleka – kazeina jest stosowana w produkcji takich produktów spożywczych jak: parówki, chleb, zupy, płatki śniadaniowe i słodycze (np. batonikach). A więc teoretycznie bezmleczne produkty mogą i tak wywoływać reakcje alergiczne^[6].

Jaja

Alergia na jaja kurze jest częściej obserwowana u dzieci niż u osób dorosłych, ponieważ jest to drugi po mleku krowim obcogatunkowy produkt spożywczy wprowadzany w żywieniu dziecka. Więcej alergenów znajduje się w białku niż żółtku.

Jest ponad 20 białkowych alergenów w jajku. W klasyfikacji alergenów jaja kurzego używa się skrótu Gal d od łacińskiej nazwy kury domowej Gallus domesticus. Najważniejsze z nich to:

owomukoid (Gal d 1)
owoalbumina (Gal d 2)
owotransferyna (Gal d 3)
lizozym (Gal d 4)
α-liwetyna (Gal d 5) – w żółtku
Gal d 6 – w żółtku
Gal d Apo I – w żółtku
Gal d IgY – w żółtku

Owoce morza i ryby

Alergie na skorupiaki nie są powszechne wśród dzieci – cierpią na nie głównie dorośli. Natomiast rekcje alergiczne na ryby są powszechne zarówno u dzieci, jak i u dorosłych, a to pożywienie jest źródłem silnych alergenów.

Z mięsa dorsza wyizolowano główny alergen rybi i zidentyfikowano go jako białko parwalbuminę (białko M, Gad c 1)^[1].

Alergenami owoców morza są białka układu mięśniowego (główny alergen to tropomiozyna, Pan s 1 lub Hom a 1). Ponadto w produktach takich jak krewetki, alergeny mogą występować także w skorupie.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Obtułowicz, Krystyna: Alergologia. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2016, s. 51. ISBN 978-83-200-5101-8.
↑ Krzysztof Buczyłko: Nie tylko alergeny – ziarno pszenicy. 2017. [dostęp 2017-10-20]. (pol.).
↑ Krzysztof Buczyłko: Białka transportujące lipidy. 2017. [dostęp 2017-10-20]. (pol.).
↑ ^a ^b Zbigniew Bartuzzi: Nadwrażliwość pokarmowa. W: Andrzej Szczeklik (red): Choroby wewnętrzne : stan wiedzy na rok 2010. Kraków: Medycyna Praktyczna, 2010, s. 1048. ISBN 978-83-7430-256-2.
↑ D. Luyt, H. Ball, N. Makwana, MR. Green i inni. BSACI guideline for the diagnosis and management of cow's milk allergy.. „Clin Exp Allergy”. 44 (5), s. 642-72, 2014. DOI: 10.1111/cea.12302. PMID: 24588904.
↑ ^a ^b Natalia Ukleja-Sokołowska, Zbigniew Bartuzi. Epidemiologia i naturalny przebieg alergii na białka mleka krowiego. „Alergia Astma Immunologia”. 20 (1) (2015). s. 5-11. (pol.).

Bibliografia

Helena Ciborowska, Anna Rudnicka: Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004. ISBN 83-200-2900-7.
Jan Gawęcki, Lech Hryniewiecki: Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu. T. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008. ISBN 978-83-01-13947-6.

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Alergeny pokarmowe w serwisie alergie.mp.pl, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

[obtułowicz2016-1] Obtułowicz, Krystyna: Alergologia. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2016, s. 51. ISBN 978-83-200-5101-8.

[2] Krzysztof Buczyłko: Nie tylko alergeny – ziarno pszenicy. 2017. [dostęp 2017-10-20]. (pol.).

[3] Krzysztof Buczyłko: Białka transportujące lipidy. 2017. [dostęp 2017-10-20]. (pol.).

[szczeklik-4] Zbigniew Bartuzzi: Nadwrażliwość pokarmowa. W: Andrzej Szczeklik (red): Choroby wewnętrzne : stan wiedzy na rok 2010. Kraków: Medycyna Praktyczna, 2010, s. 1048. ISBN 978-83-7430-256-2.

[5] D. Luyt, H. Ball, N. Makwana, MR. Green i inni. BSACI guideline for the diagnosis and management of cow's milk allergy.. „Clin Exp Allergy”. 44 (5), s. 642-72, 2014. DOI: 10.1111/cea.12302. PMID: 24588904.

[ukleja2015-6] Natalia Ukleja-Sokołowska, Zbigniew Bartuzi. Epidemiologia i naturalny przebieg alergii na białka mleka krowiego. „Alergia Astma Immunologia”. 20 (1) (2015). s. 5-11. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

Alergeny roślinne[1]