Alfabet fiński

Alfabet fiński – alfabet oparty na alfabecie łacińskim, służący do zapisu języka fińskiego. Składa się z następujących liter:

A, B, C, D, E, F, G, H, I, J, K, L, M, N, O, P, Q, R, S, Š, T, U, V, W, X, Y, Z, Ž, Å, Ä, Ö.

Litery B, C, F, G, Q, W, X, Z, Å są używane tylko w wyrazach obcego pochodzenia (jeśli nie liczyć dwuznaku ng). Niekiedy do zapisu obcych słów używa się znaków Š i Ž. Prowadzi to do istnienia obocznych możliwości zapisu niektórych słów, jak np. šakki i shakki (szachy).

Litera	Nazwa	Wymowa IPA	Uwagi dotyczące użycia i wymowy
A, a	aa	/ɑ ː /
B, b	bee	/b e ː /	Występuje w stosunkowo nowych zapożyczeniach, np. banaani 'banan', bussi 'autobus'. Zazwyczaj wymawiane jako [b̥] lub [p].
C, c	see	/s e ː /	Pojawia się w mniej przyswojonych zapożyczeniach, np. curry, cesium 'cez'. Zazwyczaj wymawiane jako [k] lub [s].
D, d	dee	/d e ː /	W dzisiejszym fińskim ogólnokrajowym litera d oznacza głoskę [d], ale może być wymawiana jako [d̥] lub [t̪], a w dialektach jej wymowa jest bardzo zróżnicowana. Rodzimie używana w dialektach zachodnich jako [ɾ], a w dialektach wschodnich nie używana wcale.
E, e	ee	/e ː /	Oznacza głoskę pomiędzy [e] a [ɛ].
F, f	äf, äffä	/æ f /, /ˈ æ f .f æ /, sporadycznie /e f /	Występuje w stosunkowo nowych zapożyczeniach, takich jak asfaltti 'asfalt' i uniformu 'mundur'. W dawnych zapożyczeniach (z wyjątkiem niektórych zachodnich dialektów), /f / jest zastąpione /ʋ / lub /h ʋ / (np. kahvi /ˈ k a h .ʋ i / – ze szwedzkiego kaffe – 'kawa'). Także nowsze zapożyczenia mogą posiadać alternatywną pisownię z v zamiast f (asvaltti, univormu).
G, g	gee	/ɡ e ː /	Pojawia się w rodzimym digrafie ng, który oznacza spółgłoskę nosową tylnojęzykowo-miękkopodniebienną [ŋ ː] (bez słyszalnej głoski [ɡ]). W innych przypadkach g występuje tylko w stosunkowo nowych zapożyczeniach, takich jak gaala 'gala' i geeni 'gen' i jest wymawiane jako [ɡ̊] lub [k].
H, h	hoo	/h o ː /	Zwykle bezdźwięczna spółgłoska szczelinowa, ale dokładna wymowa zależy od poprzedzającej samogłoski; pomiędzy dwoma samogłoskami może być wymawiane jako spółgłoska szczelinowa krtaniowa dźwięczna [ɦ].
I, i	ii	/i ː /	Wymowa pomiędzy [i] a [e].
J, j	jii	/j i ː /	Wymawiane zawsze jako [j], jak w językach niemieckim, szwedzkim czy polskim.
K, k	koo	/k o ː /
L, l	äl, ällä	/æ l /, /ˈ æ l .l æ /, sporadycznie /e l /
M, m	äm, ämmä	/æ m /, /ˈ æ m .m æ /, sporadycznie /e m /
N, n	än, ännä	/æ n /, /ˈ æ n .n æ /, sporadycznie /e n /
O, o	oo	/o ː /	Wymowa pomiędzy [o] a [ɔ].
P, p	pee	/p e ː /
Q, q	kuu	/k u ː /	Zazwyczaj wymawiane jako [k]. Występuje głównie w obcych nazwach własnych (w zapożyczeniach dwuznak qu często jest zastąpiony kv).
R, r	är, ärrä	/æ r /, /ˈ æ r .r æ /, sporadycznie /e r /
S, s	äs, ässä	/æ s /, /ˈ æ s .s æ /, sporadycznie /e s /
Š, š	hattu-äs, hattu-ässä; suhu-äs, suhu-ässä	/ˈhat.tuˌæs/, /ˈhat.tuˌæs.sæ/; /ˈsu.huˌæs/, /ˈsu.huˌæs.sæ/	Rzadki wariant diakrytyczny litery s. Występuje w stosunkowo nowych zapożyczeniach, takich jak šakki 'szachy' i šillinki 'szyling', ale bywa zastępowane przez dwuznak sh (šampoo → shampoo 'szampon') lub w bardziej przyswojonych zapożyczeniach, zwykłą s (sampoo). Norma nakazuje wymowę [ʃ], jednak często zamiast tego słyszy się [s].
T, t	tee	/t e ː /	Wymawiane raczej jako spółgłoska zębowa [t̪] niż spółgłoska przedniojęzykowo-dziąsłowa [t].
U, u	uu	/u ː /	Wymowa pomiędzy [u] a [o].
V, v	vee	/ʋ e ː /	Zazwyczaj wymawiane raczej jako półotwarte [ʋ] niż szczelinowe [v].
W, w	kaksois-vee, tupla-vee	/ʋ e ː /, /ˈ k ɑ k .s o i s ˌ ʋ e ː /, /ˈ t u p .l ɑ ˌ ʋ e ː /	„Podwojone v” rodzimie może wystąpić jako przestarzały wariant v, ale poza tym tylko w niezadomowionych zapożyczeniach oraz obcych nazwach własnych. Pojawia się w rzadkich nazwiskach, np. Wirtanen, i w porządku alfabetycznym traktowane jest jak v. Zazwyczaj wymawiane jako [ʋ].
X, x	äks, äksä	/æ k s /, /ˈ æ k .s æ /, sporadycznie /eks/	Występuje w niezadomowionych zapożyczeniach, takich jak taxi czy fax, ale częstokroć istnieje alternatywna pisownia zastępująca x dwuznakiem ks (taksi, faksi). Typowa wymowa to [k s].
Y, y	yy	/y ː /	Wymowa pomiędzy [y] a [ø].
Z, z	tset, tseta	/ts e t /, /ˈ ts e .t ɑ /	Występuje w niezadomowionych zapożyczeniach, takich jak zeniitti /ts e .n i ː t .t i / 'zenit' i pizza, ale może wystąpić alternatywna pisownia z ts (np. pitsa). Zazwyczaj wymawiane jako [ts], ale czasem jako [s] lub [z̥].
Ž, ž	hattu-tset, hattu-tseta	/ˈ h a t .t u ˌ ts e t /, /ˈ h a t .t u ˌ ts e .t ɑ /	Rzadki wariant diakrytyczny litery z. Występuje w mniej zadomowionych zapożyczeniach, takich jak džonkki 'dżonka (rodzaj statku)', a także w obcych nazwach własnych, ale jest często zastępowany dwuznakiem zh. W toerii wymawiane jako [ʒ], ale rzeczywista wymowa może się różnić.
Å, å	ruotsalainen oo	/o ː /, /ˈ r u o t .s ɑ ˌ l ɑ i .n e n o ː /	„Szwedzkie o”, pochodzące z alfabetu szwedzkiego i zbędne w języku fińskim; używana do zapisu nazw własnych w szwedzkojęzycznych obszarach Finlandii (fiń. Suomenruotsi). Wymawiane jak [o].
Ä, ä	ää	/æ ː /	Wymowa pomiędzy [a] oraz [e], ale bliżej [a].
Ö, ö	öö	/ø ː /	Wymowa pomiędzy [ø] a [œ].

ugrofińskie	bałtycko-fińskie estoński fiński ingryjski karelski liwski võro wepski wotycki wołżańskie maryjski mordwiński erzja moksza permskie komi-zyriański komi-permiacki udmurcki saamski ugryjskie chantyjski mansyjski węgierski
samojedzkie	północnosamojedzkie nieniecki nganasański eniecki południowosamojedzkie selkupski kamasyjski †
inne	jukagirski