Alfred Chłapowski

Alfred Chłapowski

Alfred Chłapowski
Data i miejsce urodzenia	5 października 1874 Bonikowo
Data i miejsce śmierci	19 lutego 1940 Kościan
Poseł I kadencji Sejmu (II RP)
Okres	od 5 listopada 1922 do 2 kwietnia 1924
Przynależność polityczna	Klub Chrześcijańsko-Narodowy (ChNSR)
Minister rolnictwa i dóbr państwowych
Przynależność polityczna	Chrześcijańsko-Narodowe Stronnictwo Rolnicze
Okres	od 27 października 1923 do 15 grudnia 1923
Okres	od 15 grudnia 1923 (p.o) do 19 grudnia 1923
Poprzednik	Jerzy Gościcki
Następca	Józef Raczyński
Ambasador RP we Francji
Okres	od 27 listopada 1924 do 20 czerwca 1936 (uprzednio od 22 marca 1924 w randze posła)
Poprzednik	Maurycy Zamoyski
Następca	Juliusz Łukasiewicz
Odznaczenia

Zaproszenie na uroczystość z okazji wizyty ambasadora Alfreda Chłapowskiego w Pont-à-Mousson, 1931 (zbiory Archiwum Państwowego w Poznaniu)

Grób Alfreda Chłapowskiego w Bonikowie

Alfred Stefan Franciszek Chłapowski h. Dryja (ur. 5 października 1874 w Bonikowie, zm. 19 lutego 1940 w Kościanie) – polski ziemianin, ekonomista, polityk, minister i dyplomata II Rzeczypospolitej. W latach 1904–1908 poseł do Reichstagu Cesarstwa Niemieckiego, w latach 1922–1924 poseł I kadencji Sejmu II RP, w 1923 minister rolnictwa i dóbr państwowych w drugim rządzie Wincentego Witosa, w latach 1924–1936 ambasador RP we Francji.

Życiorys

Urodził się w rodzinnym pałacu w Bonikowie. Był synem Stefana Euzebiusza(1835–1884) i Marii z hrabiów Ponińskich h. Łodzia (1842–1899). Początkowo pobierał naukę w domu. Następnie, począwszy od 1888 r., był uczniem Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu, które ukończył 1895 r. W czasie nauki należał do tajnego kółka samokształceniowego, którego członkowie spotykali się w mieszkaniu Bogumiły Mańkowskiej, córki gen. Jana Henryka Dąbrowskiego. Jako najstarszym z pięciorga rodzeństwa (miał brata i trzy siostry), to jemu miał przypaść w większości majątek rodzinny, postanowił rozpocząć studia rolnicze. W latach 1895–1896 studiował na uniwersytecie w Berlinie, przez kolejne dwa semestry, kontynuował naukę w Instytucie Rolniczym Uniwersytetu w Halle (1896–1897). W kolejnym roku akademickim 1897/1898 studiował nauki polityczne na Wydziale Ekonomii Politycznej Uniwersytetu Ludwika i Maksymiliana w Monachium. W latach 1898–1899 Chłapowski pogłębiał wiedzę w Paryżu i ponownie w Berlinie. 21 listopada 1900 r. uzyskał stopień doktora ekonomii politycznej na uniwersytecie w Monachium. Jako student Chłapowski udzielał się w polskim niezależnym ruchu młodzieżowym. Po zakończeniu nauki powrócił do rodzinnego Bonikowa, gdzie zajął się prowadzeniem majątku, który z czasem należał do wybijających się w całej Wielkopolsce. Dodatkowo uległ on powiększeniu dzięki posagowi, jaki wniosła żona Helena. Chłapowski zaangażował się społecznie w Kościanie. W 1901 r. został prezesem Kółka Rolniczego, angażował Banku Parcelacyjnego i Towarzystwa Gostyńskiego, będącego filią Centralnego Towarzystwa Gospodarczego. Przyszłą karierę polityczną ułatwiła mu rozpoznawalność oraz opowiedzenie się po stronie tzw. „szlachty postępowej”. W czasie kampanii w 1903 r., kiedy to poparł reprezentantów nurtu politycznego wielkopolskiego ziemiaństwa w wyborach do Reichstagu i pruskiego parlamentu krajowego Landtagu. Chłapowski sam został posłem w wyborach uzupełniających z 15 listopada 1904 r., które zostały rozpisane po śmierci Józefa Głębockiego. Pokonał z dużą przewagą kandydata niemieckiego i stając się najmłodszym posłem Koła Polskiego w Reichstagu. Mandat odnowił w czasie przedterminowych wyborów w 1907 r. Zrzekł się go jednak 20 listopada 1908 r. Po odejściu z polityki ograniczył swoją aktywność społeczną. Zaangażował się za to w działalność wydawniczą. Odegrał bardzo dużą rolę w kreowaniu linii programowej powołanej do życia w 1896 r. „Gazety Kościańskiej”.

I wojna światowa

Prawdopodobnie ze względu na wiek (w chwili wybuchu wojny miał 40 lat) i braku wcześniejszego przeszkolenia wojskowego, nie został zmobilizowany. Aby uniknąć ewentualnego wcielenie do wojska niemieckiego w 1915 r. wstąpił do Zakonu Kawalerów Maltańskich. Jako delegat Związku Śląskich Kawalerów Maltańskich przy Niemieckim Czerwonym Krzyżu wspomagał wojskowe szpitale Armii Niemieckiej i wraz z żoną wspierał także Polaków zmobilizowanych do wojska, przesyłając im paczki z pomocą. W chwili wybuchu rewolucji w Niemczech w listopadzie 1918 r. włączył się jako jedyny ziemianin do działającej w Kościanie Rady Robotniczo-Żołnierskiej, w której Polacy zdobyli przewagę.

II Rzeczpospolita

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, Chłapowski w grudniu 1918 r. został jednym z 17 delegatów swojego powiatu do Polskiego Sejmu Dzielnicowego, który obradował w Poznaniu. Ponadto włączył się w organizację oddziałów Straży Ludowej podczas powstania w Wielkopolsce, a następnie zaangażował się w działalność na rzecz integracji Wielkopolski z systemem gospodarczym odrodzonego państwa polskiego. Zaangażował się w powołany w 1919 r. Wielkopolski Związek Producentów Rolnych, którego był prezesem w latach 1920–1923. Z kolei w latach 1921–1924 był prezesem Banku Cukrownictwa w Poznaniu. W 1922 r. z ramienia Chrześcijańsko-Narodowego Stronnictwa Rolniczego (ChNSR) został posłem. Został członkiem Klubu Chrześcijańsko-Narodowego, w którym pełnił funkcję wiceprzewodniczącego. Po poparciu drugiego rządu Wincentego Witosa przez Klub Chrześcijańsko-Narodowy, 27 października 1923 r. Chłapowskiego powołano na ministra rolnictwa i dóbr państwowych. Opowiadał się za modernizacją rolnictwa, popierał ograniczenie subwencjonowania przez państwo organizacji rolniczych. Jego misja jako ministra zakończyła się z powodu konfliktów, w związku z projektowaną reformą rolną. Po upadku rządu, od 22 marca objął placówkę dyplomatyczną w Paryżu, rezygnując z mandatu poselskiego. 27 listopada 1924 r. przedstawicielstwo poselskie podniesiono do rangi ambasady, a tym samym Chłapowski, który został pierwszym w historii ambasadorem RP w stolicy Francji. Misję dyplomatyczną pełnił do 20 czerwca 1936 r.

II wojna światowa

W chwili wybuchu wojny światowej Chłapowski wraz z żoną próbował przedostać się do Warszawy. Dotarł jednak jedynie do miejscowości Świesz, gdzie znalazł schronienie w majątku Stanisława Zaleskiego.

Kilkudniowa podróż negatywnie wpłynęła na zdrowie byłego ambasadora. 25 października 1939 r. został przetransportowany przez szefa Gestapo z Kościana do tamtejszego szpitala św. Zofii. Stan jego zdrowia się nie poprawiał.

Zmarł 19 lutego 1940 r. w szpitalu. Został pochowany w grobie rodzinnym na cmentarzu przy kościele pw. św. Mikołaja w Bonikowie (woj. wielkopolskie), obok swojej matki i starszego syna.

Okres sprawowania urzędu ministra

• 27 października – 15 grudnia 1923
• p.o. 15–19 grudnia 1923

Rodzina

Był krewnym Dezyderego Chłapowskiego i bratem stryjecznym Tadeusza Chłapowskiego.

3 października 1907 r. ożenił się z Heleną hr. Mielżyńską h. Nowina (1887–1959), z którą miał córki: Marię Teresę (1910–1980), Krystynę (1911–1995) oraz synów: Jana Anzelma (1914–1923) i Alfreda (1917–1988).

Ordery i odznaczenia

• Wielka Wstęga Orderu Odrodzenia Polski (28 kwietnia 1926)
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (30 kwietnia 1925)
• Złoty Krzyż Zasługi
• Krzyż Wielki Orderu Legii Honorowej (Francja, 5 maja 1926)
• Krzyż Wielki Orderu Świętego Karola (Monako)
• Order Grobu Świętego I klasy (Zakon Rycerski Grobu Bożego w Jerozolimie)
• Order Grobu Świętego II klasy (Zakon Rycerski Grobu Bożego w Jerozolimie)
• Baliw Wielkiego Krzyża Honoru i Dewocji Kawalerów Maltańskich (1929)
• Komandor Orderu Zasługi Rolniczej (Francja, 26 grudnia 1923)

Bibliografia

• Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej z 1994.
• Profil na stronie Biblioteki Sejmowej

Linki zewnętrzne

• Publikacje A. Chłapowskiego w zbiorach Biblioteki Narodowej – wersja cyfrowa na Polona.pl