Andrzej Lipski (biskup)

Andrzej Lipski
Data i miejsce urodzenia	1572 ; Ruski Rzeplin
Data i miejsce śmierci	4 września 1631 ; Kraków
Miejsce pochówku	Kaplica Lipskich na Wawelu
	Biskup krakowski
Okres sprawowania	1630–1631
	Biskup włocławski
Okres sprawowania	1623–1630
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Nominacja biskupia	20 lutego 1617
Sakra biskupia	brak danych

Andrzej Lipski herbu Grabie, (ur. 1572 w Ruskim Rzeplinie koło Lubaczowa, zm. 4 września 1631 w Krakowie) – biskup łucki (1617), włocławski (1623) i krakowski (od 2 grudnia 1630), podkanclerzy koronny od 1618, kanclerz wielki koronny w latach 1620-1625, scholastyk płocki, kanonik płockiej kapituły katedralnej^[1], kanonik krakowski i sandomierski, administrator diecezji krakowskiej w 1616 roku^[2], sekretarz królewski w latach 1599-1616, pisarz kancelarii mniejszej koronnej w latach 1595-1599^[3], prawnik i historyk, kanclerz królowej Konstancji Habsburżanki^[4].

Życiorys

Ojciec Jan herbu Grabie, wyznania ewangelickiego, matka Regina z Siemiakowskich. Wychowany w rodzinie ewangelicko-reformowanej. Po naukach odebranych w Polsce udał się za granicę. Wyższe studia prawnicze rozpoczął w różnowierczej Akademii w Strasburgu (później studiował też w Heidelbergu), gdzie w roku 1592 wystąpił z obroną pewnej tezy prawniczej. Zaraz potem przeszedł na katolicyzm. Latem roku 1596, przy poparciu P. Tylickiego otrzymał stanowisko pisarza kancelarii królewskiej oraz asesora sądów królewskich. W 1599 przyjął święcenia kapłańskie. Jako sekretarz królewski (od 1601), był posłem na sejm Rzeszy w Ratyzbonie i pełnił różne funkcje dyplomatyczne. W roku 1602 wyjechał do Rzymu, gdzie 14 kwietnia 1605 otrzymał doktorat prawa rzymskiego i kanonicznego oraz zapoczątkował swe prace dziejopisarskie. Po powrocie do Polski był kustoszem gnieźnieńskim i płockim, kanonikiem i scholastykiem krakowskim, w 1617 biskupem łuckim, w 1618 podkanclerzym, w 1620 (po śmierci Stanisława Żółkiewskiego) kanclerzem koronnym, w 1623 przeniesiony na biskupstwo kujawskie, w 1630 otrzymał biskupstwo krakowskie.

Autor podręczników i ksiąg prawniczych oraz historii panowania Zygmunta III Wazy. Fundator klasztoru OO Reformatów we Włocławku. Ingres do katedry wawelskiej odbył 28 kwietnia 1631. Sprzyjał jezuitom w sporach przeciwko Akademii Krakowskiej. W katedrze wawelskiej przebudował kaplicę pw. św. Macieja i Mateusza (dziś zwaną kaplicą Lipskich), w której został pochowany po śmierci 4 września 1631 roku.

Twórczość

Ważniejsze utwory

Disputatio de defensione contra vim et iniuriam... sub praesidio Dionisii Gothofredi, Strasburg 1592, drukarnia J. Martinus
Practicarum observationum ex iure civili et saxonico... centuria prima, Ryga 1602, drukarnia M. Molinus^[5]; także Practicarum observationum ex iure civili et saxonico... centuria secunda, Kraków 1619, drukarnia F. Cezary^[6]; wyd. następne: Kraków 1620 (tylko centuria prima); Poznań 1626; Praga 1627 (wg Estreichera edycja wątpliwa); Gdańsk 1627 (2 edycje); Gdańsk 1648
De rebus gestis... Sigismundi III... brevis narratio, Rzym 1605, drukarnia A. Zannetti; przekł. polski: I. Polkowski "Nieznane dzieło A. Lipskiego, biskupa krakowskiego, o pierwszych latach panowania Zygmunta III", Dziennik Poznański 1868, nr 253-254
Decas quaestionum publicarum Regni, Kraków 1616, drukarnia F. Cezary^[7]; wyd. następne: Poznań 1626; Kraków 1632 (włączone również do zbioru M. Stephanidesa Opuscula tam ecclesiastici quam equestris ordinis); Gdańsk 1646; Gdańsk 1647
Przemowa... do stanów koronnych... nad Composicyą w Warszawie roku pańskiego 1607, dodane do Decas quaestionum publicarum Regni, Kraków 1616, drukarnia F. Cezary

Listy

Do kapituły łuckiej, dat. 16 lutego 1624 w Warszawie, wyd. T. Wierzbowski Materiały do dziejów piśmiennictwa polskiego, t. 2, Warszawa 1904, s. 54

Przypisy

↑ Antoni Julian Nowowiejski, Płock : monografia historyczna / napisana podczas wojny wszechświatowej i wydrukowana w roku 1930, Płock [1931], s. 333.
↑ Piotr Nitecki, Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965-1999. Słownik biograficzny, Warszawa 2000, s. 251.
↑ Wojciech Krawczuk, Pisarze kancelarii koronnych Zygmunta III Wazy, w: Studia Historyczne 1993, r. XXXVI, z. 2, s. 161.
↑ Encyklopedja powszechna z ilustracjami i mapami. T.8, Warszawa 1900, s. 898.
↑ AndrzejA. Lipski AndrzejA., Practicarvm observationvm ex ivre civili et saxonico collectarvm, et ad stylvm vsvmq[ue] ivdiciorvm Cvriae Regalis accommodatarvm centvria prima., 1602 .
↑ AndrzejA. Lipski AndrzejA., Practicarvm observationvm ex ivre civili et saxonico collectarum et ad stylvm vsvmqve ivdiciorum cvriae regalis accomodatarum centvriae II semis, wyd. [Wariant A]., Kraków: ex officina typographica Francisci Cesarij, 1619 .
↑ AndrzejA. Lipski AndrzejA., Decas qvaestionvm pvblicarvm regni : in quibus ecclesiastica iura et immunitates ecclesiastici status elucidantur, wyd. [Wariant A1]., Kraków: in officina Francisci Caesarij, 1616 .

Bibliografia

Krzysztof Rafał Prokop, Sylwetki biskupów łuckich, Biały Dunajec – Ostróg 2001, s. 77-80
Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut, t. 2 Piśmiennictwo Staropolskie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1964, s. 453-454

Linki zewnętrzne

Księga wpisów za kanclerstwa Andrzeja Lipskiego: Metryka Koronna, sygn. 169.. pther.eu. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-05-05)].
Lipski Andrzej h. Grabie w i-PSB.
Dzieła Andrzeja Lipskiego w bibliotece Polona

[1] Antoni Julian Nowowiejski, Płock : monografia historyczna / napisana podczas wojny wszechświatowej i wydrukowana w roku 1930, Płock [1931], s. 333.

[2] Piotr Nitecki, Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965-1999. Słownik biograficzny, Warszawa 2000, s. 251.

[3] Wojciech Krawczuk, Pisarze kancelarii koronnych Zygmunta III Wazy, w: Studia Historyczne 1993, r. XXXVI, z. 2, s. 161.

[4] Encyklopedja powszechna z ilustracjami i mapami. T.8, Warszawa 1900, s. 898.

[5] AndrzejA. Lipski AndrzejA., Practicarvm observationvm ex ivre civili et saxonico collectarvm, et ad stylvm vsvmq[ue] ivdiciorvm Cvriae Regalis accommodatarvm centvria prima., 1602 .

[6] AndrzejA. Lipski AndrzejA., Practicarvm observationvm ex ivre civili et saxonico collectarum et ad stylvm vsvmqve ivdiciorum cvriae regalis accomodatarum centvriae II semis, wyd. [Wariant A]., Kraków: ex officina typographica Francisci Cesarij, 1619 .

[7] AndrzejA. Lipski AndrzejA., Decas qvaestionvm pvblicarvm regni : in quibus ecclesiastica iura et immunitates ecclesiastici status elucidantur, wyd. [Wariant A1]., Kraków: in officina Francisci Caesarij, 1616 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

Biskupi diecezjalni kujawsko-pomorscy	Swidger (1133) Warner (1148) Onold (1161–1180) Stefan (1187–1198) Ogerius (1206–1212) Barta (1213–1220) Michał (1222–1252) Wolimir (1252–1275) Albierz (Wojciech) (1275–1283) Wisław (1283–1300) Gerward (1300–1323) Maciej z Gołańczy (1324–1364) Zbylut z Wąsosza (1364–1383) Teodoryk (1383) Jan Kropidło (1384–1389) Henryk VIII legnicki (1389–1398) Mikołaj Kurowski (1399–1402) Jan Kropidło (1402–1421) Jan Pella (1421–1428) Jan Szafraniec (1428–1433) Władysław Oporowski (1433–1449) Jan Gruszczyński (1450–1463) Jan Lutkowic z Brzezia (1463–1464) Jakub z Sienna (1464–1472) Zbigniew Oleśnicki (1473–1481) Andrzej Oporowski (1481–1483) Piotr z Bnina Moszyński (1484–1493) Krzesław Kurozwęcki (1494–1503) Wincenty Przerębski (1503–1513) Maciej Drzewicki (1513–1531) Jan Karnkowski (1531–1538) Łukasz Górka (1538–1542) Mikołaj Dzierzgowski (1542–1546) Andrzej Zebrzydowski (1546–1551) Jan Drohojowski (1551–1557) Jakub Uchański (1557–1565) Mikołaj Wolski (1565–1567) Stanisław Karnkowski (1567–1580) Hieronim Rozdrażewski (1581–1600) Jan Tarnowski (1600–1603) Piotr Tylicki (1603–1607) Wojciech Baranowski (1608) Maciej Pstrokoński (1608–1609) Wawrzyniec Gembicki (1610–1616) Paweł Wołucki (1616–1622) Andrzej Lipski (1622–1631) Maciej Łubieński (1631–1642) Mikołaj Wojciech Gniewosz (1642–1654) Kazimierz Florian Czartoryski (1654–1673) Jan Gembicki (1674–1675) Stanisław Sarnowski (1675–1680) Bonawentura Madaliński (1680–1691) Stanisław Kazimierz Dąmbski (1691–1700) Stanisław Szembek (1700–1705) Konstanty Felicjan Szaniawski (1705–1720) Krzysztof Antoni Szembek (1720–1739) Adam Stanisław Grabowski (1739–1741) Walenty Aleksander Czapski (1741–1751) Antoni Sebastian Dembowski (1751–1763) Antoni Kazimierz Ostrowski (1763–1776) Józef Ignacy Rybiński (1777–1806) Franciszek Skarbek-Malczewski (1815–1818)
Biskupi diecezjalni kujawsko-kaliscy	Andrzej Wołłowicz (1818–1822) Józef Szczepan Koźmian (1822–1831) Walenty Maciej Tomaszewski (1836–1850) Jan Michał Marszewski (1856–1867) Wincenty Teofil Popiel (1875–1883) Aleksander Kazimierz Bereśniewicz (1883–1902) Stanisław Zdzitowiecki (1902–1925)
Biskupi diecezjalni włocławscy	Stanisław Zdzitowiecki (1925–1927) Władysław Krynicki (1927–1928) Karol Radoński (1928–1951) Antoni Pawłowski (1951–1968) Jan Zaręba (1968–1970 adm. apost.) Jan Zaręba (1970–1986) Henryk Muszyński (1987–1992) Bronisław Dembowski (1992–2003) Wiesław Mering (2003–2021) Krzysztof Wętkowski (od 2021)
Biskupi pomocniczy	Stefan? (1347–1348) Jan (1349) Benedykt Vallati? (po 1364–przed 1380) Dominik de Firmo? (po 1373–przed 1380) Stefan ze Lwowa (1384–1416/1417) Jan Kaldeborn (1402–1411/1412) Ulryk Prunhofer (1414/1415–1417) Wacław Sporer (1417?–1421?) Godswin Comhaer? (1437) Jan Scheffchen (1438–1442) Jan (1440–1447) Jan (1444) Mikołaj Rusin (1447–1474) Aleksander Myszczyński (1514–1540) Jan Dziaduski (1540–1543) Maciej Walerian z Warszawy (1543–1547) Adam Mierchowski (1565–1574) Andrzej Blinowski (1574) Maciej Wielicki (1581–1585) Jan Rozdrażewski Nowomiejski (1587–1597) Franciszek Łącki (1597–1617) Baltazar Miaskowski (1617–1632) Krzysztof Charbicki (1634–1638) Wacław Paprocki (1639–1642) Piotr Mieszkowski (1643–1648) Mikołaj Krasicki (1649–1652) Walerian Wilczogórski (1652–1653) Stanisław Domaniewski (1654–1677) Piotr Paweł Mieszkowski (1678–1692) Andrzej Albinowski (1695–1706) Wojciech Ignacy Bardziński (1709–1723) Franciszek Antoni Kobielski (1725–1736) Aleksander Tomasz Działyński (1737–1739) Franciszek Kanigowski (1740–1759) Antoni Kazimierz Ostrowski (1758–1763 koadiutor) Jan Dembowski (1759–1788) Józef Ignacy Rybiński (1774–1777 koadiutor) Maciej Grzegorz Garnysz (1776–1781) Ludwik Stanisław Górski (1781–1799) Marcin Chyczewski (1789–1796) Feliks Łukasz Lewiński (1795–1819) Józef Marceli Dzięcielski (1819–1825) Józef Goldtmann (1838–1844) Tadeusz Łubieński (1844–1861) Karol Ludwik Pollner (1884–1887) Henryk Piotr Kossowski (1889–1903) Władysław Krynicki (1918–1927) Wojciech Owczarek (1918–1938) Michał Kozal (1939–1943) Franciszek Korszyński (1946–1962) Kazimierz Majdański (1962–1979) Jan Zaręba (1963–1968) Czesław Lewandowski (1973–1997) Roman Andrzejewski (1981–2003) Stanisław Gębicki (2000–2020)