Chloantha hyperici
| Chloantha hyperici | |||
| (Denis et Schiffermüller, 1775) | |||
 Imago | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
Chloantha hyperici | ||
| Synonimy | |||
| |||
Chloantha hyperici – gatunek motyla z rodziny sówkowatych. Zamieszkuje Europę i zachodnią część Azji po Afganistan na wschodzie; ponadto zawleczony został do Australii. Preferuje suche i ciepłe siedliska otwarte. Gąsienica jest monofagiem dziurawców.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1775 roku przez Johanna N.C.M. Denisa i Ignaza Schiffermüllera pod nazwą Noctua hyperici[1][2]. Jako miejsce typowe autorzy wskazali okolice Wiednia[1]. W nowym rodzaju Chloantha umieścili go w 1836 roku Jean Baptiste Boisduval, Jules Pierre Rambur i Adolphe Hercule de Graslin[1], jednak jeszcze w drugiej połowie XX wieku gatunek ten klasyfikowany bywał w rodzaju Actinotia[3].
W obrębie gatunku wyróżnia się dwa podgatunki[2][1]:
- Chloantha hyperici hyperici (Denis & Schiffermüller, 1775)
- Chloantha hyperici svendseni (Fibiger, 1990)
Drugi z wymienionych opisany został po raz pierwszy w 1990 roku przez Michaela Fibigera pod nazwą Actinotia hyperici svendseni. Jako miejsce typowe autor wskazał Herrhamrę w Szwecji[1].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Owad dorosły
[edytuj | edytuj kod]Motyl ten osiąga od 29 do 34 mm rozpiętości skrzydeł[4]. Głowa jego cechuje się płaskim czołem. Czułki u obu płci mają formę nitkowatą. Tułów jest krępej budowy. Przednie skrzydło osiąga od 13 do 15 mm długości i jest stosunkowo wąskie[3]. Tło ma szare[3][5]. Z nasadowej części skrzydła wychodzi podłużna, gruba, czarna pręga. Nasadowa część skrzydła przed tą pręgą jest biaława, a za nią ciemnoszara z rudym odcieniem. Część wierzchołkowa skrzydła ma barwę ciemnoszarorudą z serią grubych, czarnych kresek między żyłkami. Plama okrągła i nerkowata są ubarwione brązowo z jasnymi obrączkami. Linia zewnętrzna jest delikatnie półksiężycowana lub ząbkowana[5]. Skrzydło tylne ma tło szare[3] lub brązowawe, u samców jaśniejsze niż u samic[5].
Genitalia samca mają szeroką walwę o całkowicie zanikłym wyrostku. Grzbietowa strona zaokrąglonego i znacznie węższego od walwy kukulusa jest zaopatrzona w kilka ostrych wyrostków. Kilka grubych cierni jest umieszczonych na edeagusie[3].
Genitalia samicy mają silnie wydłużone gonapofizy przednie. Przewód torebki kopulacyjnej jest mocno pofałdowany i na całej długości silnie zesklerotyzowany. Płytka przedwaginalna jest dobrze wykształcona, zesklerotyzowana i ma kształt poprzecznej listwy. Torebka kopulacyjna jest pojedyncza, stosunkowo szeroka i krótsza niż jej przewód mierzony wraz z długością ósmego tergitu odwłoka. W torebce brak jest znamion[3].
Larwa
[edytuj | edytuj kod]Gąsienica ma ubarwienie ciała czerwonobrązowe. W części grzbietowej biegną podłużne linie dorsalne i subdorsalne o żółtej barwie i ciemnobrązowym obrzeżeniu. Bokami ciała, na wysokości przetchlinek biegnie para szerokich pasków spirakularnych o żółtym kolorze[5].
Ekologia i występowanie
[edytuj | edytuj kod]Owad ten zamieszkuje suche i ciepłe siedliska otwarte, takie jak murawy psammofilne, ugory i suche stoki[6]. Spotykany też jest na pobrzeżach lasów i polanach[4]. W Alpach dochodzi do wysokości 1700 m n.p.m.[7] Owady dorosłe w środkowej i północnej części Europy pojawiają się w dwóch pokoleniach[6][8], z których pierwsze lata między końcem kwietnia i połową czerwca, a drugie między połową lipca a początkiem września[9]. W południowej części zasięgu występują trzy pokolenia[6][8], z których pierwsze lata w marcu, kwietniu i maju, drugie w lipcu i sierpniu, a trzecie, we wrześniu, październiku, a nawet listopadzie[8][9]. Odżywiają się nektarem roślin, w tym nawłoci kanadyjskiej. Sporadycznie przylatują do sztucznych źródeł światła[10]. Gąsienice są fitofagami, żerującymi na dziurawcach[1][3], najczęściej na dziurawcu zwyczajnym[6][4], ale także na dziurawcu czterobocznym[1]. Młodsze gąsienice żerują całą dobę, natomiast starsze tylko w nocy, dnie spędzając ukryte na powierzchni gleby[6].
Gatunek palearktyczny[1]. W Europie znany jest z Portugalii, Hiszpanii, Andory, Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Luksemburgu, Holandii, Niemiec, Szwajcarii, Liechtensteinu, Austrii, Włoch, Watykanu, Danii, Szwecji, Norwegii, Finlandii, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Rumunii, Mołdawii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Albanii, Macedonii Północnej, Grecji oraz europejskich części Rosji i Turcji. Występuje na licznych wyspach Morza Śródziemnego, w tym na Balearach, Sardynii, Korsyce, Sycylii, Krecie, Dodekanezie, Cykladach i Cyprze[2]. W Azji znany jest z azjatyckiej części Turcji, Zakaukazia (w tym z Armenii), Syrii, Izraela, Turkmenistanu, Iraku, Iranu i Afganistanu[9][1]. Ponadto zawleczony został do Australii[9]. Podgatunek Ch. h. svendseni ograniczony jest w swym zasięgu do południowej Norwegii, południowej Szwecji, południowej Finlandii i północnej Danii[2][1][7].
W środkowej części Europy gatunkowi zagraża intensyfikacja rolnictwa i zabudowywanie dogodnych siedlisk[6]. W 1998 roku umieszczony został na „Czerwonej liście zwierząt zagrożonych Niemiec” jako gatunek obecnie niezagrożony[11].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j Markku Savela: Chloantha Boisduval, Rambur & Graslin, [1836]. [w:] Funet.fi [on-line]. [dostęp 2021-06-01].
- ↑ a b c d Chloantha hyperici (Denis & Schiffermüller, 1775). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2021-06-01].
- ↑ a b c d e f g Andrzej Samuel Kostrowicki: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVII Motyle – Lepidoptera, zeszyt 53b. Sówki – Noctuidae. Podrodziny Agrotinae, Melicleptriinae. Warszawa: PWN, Polski Związek Entomologiczny, 1959.
- ↑ a b c Krzysztof Jonko: Chloantha hyperici (Denis & Schiffermüller, 1775). [w:] Lepidoptera Mundi [on-line]. [dostęp 2021-06-01].
- ↑ a b c d A. Seitz: Gross-Schmetterlinge des palaearktischen Faunengebietes. Band 3: Die eulenartigen Nachtfalter. Stuttgart: Alfred Kernen Verlag, 1914.
- ↑ a b c d e f Wolfgang Wagner: Chloantha hyperici. [w:] Lepidoptera and their ecology [on-line]. 2005-2021. [dostęp 2021-06-01].
- ↑ a b Walter Forster, Theodor A. Wohlfahrt: Die Schmetterlinge Mitteleuropas. Band 4: Eulen. (Noctuidae). Stuttgart: Franckh'sche Verlagshandlung, 1971. ISBN 3-440-03752-5.
- ↑ a b c Michael Fibiger: Noctuinae I. W: Noctuidae Europaeae. Band 1. W.G. Tremewan. Sorø: Entomological Press, 1990. ISBN 87-89430-01-8.
- ↑ a b c d Lutz Lehmann, Werner Renner. Chloantha hyperici (DENIS & SCHIFFERMÜLLER, 1775) ein Neuansiedler in Berlin und Brandenburg (Lepidoptera, Noctuidae). „Märkische Ent. Nachr.”. 8 (2), s. 147-151, 2006. ISSN 1438-9665.
- ↑ Günter Ebert: Die Schmetterlinge Baden-Württembergs. 1. Auflage. Band 6. Nachtfalter IV. Noctuidae 2. Teil. Stuttgart (Hohenheim): Ulmer, 1997. ISBN 3-8001-3482-9.
- ↑ Bundesamt für Naturschutz: Rote Liste gefährdeter Tiere Deutschlands. Münster: Landwirtschaftsverlag, 1998. ISBN 3-89624-110-9.