Daktyle

Daktyle – owoce daktylowca właściwego (Phoenix dactylifera). Są to jednonasienne jagody^[1] o zmiennym kształcie, zwykle podługowate, osiągające do 7 cm długości i do 3 cm średnicy, brązowe do czarnych^[2].

Etymologia słowa

Wyraz „daktyl” wywodzi się od starogreckiego słowa dáktylos (gr. δάκτυλος dosł. „palec”). W Polsce już w XVII wieku owoc daktylowca określano terminem data z języka niemieckiego (z niem. Datteln)^[3].

Produkcja

Daktyle tradycyjnie uprawiane są na Bliskim Wschodzie, w Afryce Północnej, a także w południowo-zachodnich Stanach Zjednoczonych, w Sonorze i Kalifornii Dolnej w Meksyku.

Największych producentem daktyli jest Egipt, ale niemal 90% produkcji jest konsumowane w kraju.

Do największych eksporterów daktyli należą: Tunezja, Arabia Saudyjska i Izrael. Daktyle produkują na eksport również: Zjednoczone Emiraty Arabskie, Iran, Algieria i Stany Zjednoczone^[4].

Uprawa

Palma daktylowa zaczyna wydawać owoce około 4-6 lat od posadzenia, ale dopiero drzewa co najmniej 7-letnie zaczynają przynosić plony komercyjne, które mogą być przeznaczone do sprzedaży i na eksport.

Dojrzałe daktylowce mogą w trakcie jednego zbioru produkować 70-140 kg daktyli. Owoce na drzewie dojrzewają w nierównomiernym tempie, dlatego zbierane są w kilku etapach.

Cztery fazy dojrzewania owoców daktylowca

kimri – owoc niedojrzały, skórka daktyla ma kolor zielony,
khalaal – owoc nabiera żółtej lub czerwonej barwy,
rutab – w tej fazie dojrzewania zaczyna mięknąć wierzchołek owocu,
tamr – skórka brązowieje, a owoc jest już miękki i dojrzały^[5].

Po zbiorze daktyle są przewożone do chłodni, myte (w wodzie lub w wodzie z dodatkiem chloru), a potem poddane procesowi suszenia. Owoce daktylowca mogą być suszone metodą tradycyjną na słońcu lub przemysłowo w specjalnych suszarkach. Niektórzy producenci dodatkowo konserwują daktyle dwutlenkiem siarki^{[potrzebny przypis]}.

Odmiany daktyli

Na świecie uprawianych jest ponad 1500 odmian daktyli. Ogólnie daktyle dzielimy na:

daktyle świeże, miękkie – cechują się największą zawartością wody i miękkim soczystym miąższem. Do miękkich odmian należą: Medjool, Kimia Mazafati, Barhi, Ajwa, Hayani, Khadrawy.
półtwarde – do tej grup zaliczają się m.in. odmiany Deglet Noor, Sayer, Kabkab, Piarom, Zahedi, Rabby
twarde, np.: Thoory

Charakterystyka najpopularniejszych odmian daktyli^[6]^[7]

Ameri

Owoce o stosunkowo dużych rozmiarach i wydłużonym kształcie. Dojrzałe daktyle mają czerwono-brązową skórkę. Wyróżniają się intensywnym, słodkim smakiem oraz miękkim, mięsistym miąższem.

Barhi

Odmiana o niewielkich owocach i złocistej, bursztynowej skórce. Cechuje się delikatnym, karmelowym smakiem. Barhi to jedyne daktyle sprzedawane w wersji świeżej. Handluje się nimi tylko po zbiorach w sierpniu przez kilka tygodni.

Deglet Nour (lub Deglet Noor)

Słodki, półtwardy daktyl o stosunkowo dużych owocach i ciemnobrązowej skórce. Odmiana doskonała do wypieków.

Halawi (lub Halawy)

Słodki daktyl o niewielkich jasnobrązowych owocach. Cechuje się miodowym smakiem i delikatnym miąższem.

Khadrawy

Średniej wielkości słodki daktyl o podłużnym kształcie i pomarańczowo-brązowej lub jasnobrązowej skórce. Wyróżnia się jędrnym miąższem i intensywną słodyczą.

Medjool

Popularne odmiana o dużych owocach i czerwono-brązowej skórce. Cechuje się bogatym, słodkim smakiem i karmelowym, miękkim miąższem.

Sayer

Odmiana Sayer ma owoce średniej wielkości i ciemnopomarańczową lub brązową skórkę. Ich konsystencja jest słodka i syropowata.

To najczęściej eksportowane daktyle z Iranu.

Thoory

Zwane są również daktylami chlebowymi. Daktyl o średnich lub dużych rozmiarów owocach. Wyróżnia się półsłodkim, orzechowym smakiem.

Zahidi

Słodki półsuchy daktyl o średniej wielkości owocach i gładkiej skórce. Cechuje się złocistożółtym, mięsistym miąższem z dużą zawartością syropu.

Wartości odżywcze

Zawierają ponad 50% cukrów, błonnik, witaminy: A, B₁, C, B₂, sole mineralne^[8]. Cukry występujące w daktylach to cukry proste, czyli bardzo łatwostrawne, dające energię w krótkim czasie po spożyciu. Przy tym wartość energetyczna daktyli jest większa niż w tej samej ilości mięsa wołowego, kurczaka, chleba czy ryżu. Z tego względu polecane są przy dużym wysiłku fizycznym^{[potrzebny przypis]}.

Wartości odżywcze w 100g daktyli (odmiana Medjool)^[9]

Witaminy
Składniki odżywcze	Wartości
Kalorie	277 kcal
Luteina i zeaxantyna	23 mcg
Tiamina	0.05 mg
Ryboflawina	0.06 mg
Niacyna	1.61 mg
Kwas pantotenowy	0.81 mg
Witamina B6	0.25 mg
Witamina K1	2.70 mcg
Cholina	9.90 mg
Składniki mineralne
Wapń, Ca	64 mg
Miedź, Cu	0.36 mg
Żelazo, Fe	0.90 mg
Magnez, Mg	54 mg
Mangan, Mn	0.30 mg
Fosfor, P	62 mg
Potas, K	696 mg
Sód, Na	1 mg
Cynk, Zn	0.44 mg
Proteiny
Białko	1.81 g
Tłuszcze
Tłuszcz	0.15 g
Węglowodany
Węglowodany	74.97 g
Cukry	66.47 g

Zastosowanie

Daktyle są owocami jadalnymi, zarówno po przetworzeniu, jak i na surowo. W Polsce dostępne są głównie daktyle suszone. Używane są jako przekąska lub dodatek do słodyczy, kisieli mlecznych (budyniów) i ciast. W krajach arabskich daktyle uważane są za afrodyzjaki^{[potrzebny przypis]}.

Przypisy

↑ N.V.N.V. Biradar N.V.N.V., T.S. MahabaleT.S.M. F.A.Sc. T.S. MahabaleT.S.M., Studies on palms: Fruits, seeds and seed germination in the genus Phoenix L., „70”, Proceedings / Indian Academy of Sciences, 1969, s. 55–65 [dostęp 2024-11-15] .
↑ AndrewA. Henderson AndrewA., Palms of Southern Asia, The New York Botanical Garden, Princeton University Press, 2009, s. 141, ISBN 978-0-691-13449-9 .
↑ Słownik etymologiczny języka polskiego/datły – Wikiźródła, wolna biblioteka [online], pl.wikisource.org [dostęp 2021-12-13] (pol.).
↑ FAOSTAT [online], www.fao.org [dostęp 2021-12-14] .
↑ Date palm products. Chapter 1. [online], www.fao.org [dostęp 2021-12-13] .
↑ Vahid M.V.M. Karizaki Vahid M.V.M., Iranian dates and ethnic date-based products, „Journal of Ethnic Foods”, 4 (3), 2017, s. 204–209, DOI: 10.1016/j.jef.2017.08.002, ISSN 2352-6181 [dostęp 2021-12-13] (ang.).
↑ Suszone daktyle właściwości wartości odżywcze daktyli |Go4taste [online], Go4taste Blog, 28 lipca 2021 [dostęp 2021-12-13] (pol.).
↑ Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
↑ FoodData Central [online], fdc.nal.usda.gov [dostęp 2021-12-13] .

[1] N.V.N.V. Biradar N.V.N.V., T.S. MahabaleT.S.M. F.A.Sc. T.S. MahabaleT.S.M., Studies on palms: Fruits, seeds and seed germination in the genus Phoenix L., „70”, Proceedings / Indian Academy of Sciences, 1969, s. 55–65 [dostęp 2024-11-15] .

[2] AndrewA. Henderson AndrewA., Palms of Southern Asia, The New York Botanical Garden, Princeton University Press, 2009, s. 141, ISBN 978-0-691-13449-9 .

[3] Słownik etymologiczny języka polskiego/datły – Wikiźródła, wolna biblioteka [online], pl.wikisource.org [dostęp 2021-12-13] (pol.).

[4] FAOSTAT [online], www.fao.org [dostęp 2021-12-14] .

[5] Date palm products. Chapter 1. [online], www.fao.org [dostęp 2021-12-13] .

[6] Vahid M.V.M. Karizaki Vahid M.V.M., Iranian dates and ethnic date-based products, „Journal of Ethnic Foods”, 4 (3), 2017, s. 204–209, DOI: 10.1016/j.jef.2017.08.002, ISSN 2352-6181 [dostęp 2021-12-13] (ang.).

[7] Suszone daktyle właściwości wartości odżywcze daktyli |Go4taste [online], Go4taste Blog, 28 lipca 2021 [dostęp 2021-12-13] (pol.).

[podbielkowski-8] Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.

[9] FoodData Central [online], fdc.nal.usda.gov [dostęp 2021-12-13] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]