Drevokocúr
Drevokocúr – według artykułu Kláry Smolíkovej z listopada 2010 r. pseudowyraz, który uchodzi za słowacki odpowiednik czeskiego słowa veverka („wiewiórka”)[1]. W rzeczywistości słowackie słowo na wiewiórkę to veverica lub veverička[2][3]. Folklorysta Petr Janeček zaliczył słowo drevokocúr do kategorii anegdot językowych[4]. Językoznawczyni Mira Nábělková przedstawia to słowo jako przykład międzyjęzykowego mitu, tj. wymysłu propagowanego i przyjmowanego w pewnej przestrzeni społecznej jako prawda[5].
Wśród użytkowników języka czeskiego słowo drevokocúr występuje najczęściej w „słowackiej” postaci dźwiękowej i ortograficznej, choć można również spotkać warianty częściowo zaadaptowane lub zbohemizowane, takie jak drevokocůr, drevokocour, dřevokocour, stromokocúr, a także formy pochodne typu drevokocúrka i drevomačka[5].
Słowo „drevokocur” bywa spotykane na gruncie polskim, jednakże jest kojarzone z Czechami i ich językiem, a nie z językiem słowackim[6]. Spotykane w polszczyźnie formy „drzewny kocur” i „drewny kocur” są prawdopodobnie przeróbkami określenia drevokocúr[7]
Geneza wyrazu
[edytuj | edytuj kod]Nie istnieją wiarygodne źródła wyjaśniające genezę tego określenia. W dyskusjach padają jednak nazwiska aktorów, m.in. Miroslava Horníčka, Vladimíra Menšíka, Jiřego Krampola, Jiřego Sováka, Mariána Labudy[5].
W środowisku słowackim niektórzy badacze (np. w latach 90. Zuzana Szatmáry, autorka artykułu Z hlúpeho jazyka pochádzajú mnohé nepríjemnosti, cytowanego przez Ivana Masára w „Kulturze słowa”, 1996) zaliczali ten wyraz do neologizmów purystycznych, promowanych jako zastępstwa dla słów już istniejących w języku[5]. Ján Mlynárik, w swoim wykładzie inauguracyjnym na Uniwersytecie Karola w Pradze, wymienił to określenie jako przykład słowackiego wytworu lingwistycznego. W pracy Českí profesori na Slovensku (cz. 1. Českí profesori a ich slovenskí žiaci na UK v rokoch 1919–1949, 1994) przedstawił wyraz drevokocúr jako owoc purystycznego podejścia Pierwszej Republiki do języka.
Mira Nábělková przytacza wypowiedź internetową, według której V. Richter odnotował słowo „drevokocúr” w 1972 roku, publikując je w artykule etnograficznym na temat pieśni ludowych z granicy południowomorawsko-austriackiej. W słowackim słowniku gwarowym nie odnotowano jednak takiego wyrazu. Nie jest też znany czas powstania słowa ani jego przejścia do szerszego obiegu. Można jednak doszukiwać się związku między tym określeniem a niemieckim Eichkatze (dosłownie „dębowy kot”)[5].
Rozprzestrzenienie wyrazu
[edytuj | edytuj kod]Według ankiety M. Nábělkovej spośród ok. 30 czeskich i słowackich studentów słowacystyki tylko dwie osoby nie znały tego określenia – student ze Słowacji, który znał z programu telewizyjnego wyraz stromokocúr, i jedna studentka czeska. Wielu słowackich studentów zetknęło się z tym słowem dopiero w środowisku czeskim. Czescy studenci w większości znali to słowo od dzieciństwa i dopiero po latach dowiadywali się, że wyraz ten nie należy do typowego słownictwa słowackiego[5].
W czerwcu 2006 r. „Lidové noviny” opublikowały test znajomości słowacczyzny. Jednym z 17 pytań było to, czy słowo drevokocúr oznacza wiewiórkę, piłę, czy też takie słowo nie istnieje[8].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Klára Smolíková: Drevokocúra jsme odhalili!. Husitské muzeum v Táboře, 2010-11-01. [dostęp 2011-08-26]. (cz.).
- ↑ Gejza Horák (red.), Česko-slovenský slovník, Bratislava: Veda, 1981 (słow.).
- ↑ „Jazykovednĕ štúdie”, 7–10, Veda, 1963, s. 143 (słow.).
- ↑ Tvar, literární obtýdeník, 4/2012, artykuł Petra Janečka. (cz.)
- ↑ a b c d e f 3.4 „Jé, drevokocúr, moje z nejoblíbenějších slov! – O životností jedného medzijazykového mýtu“, [w:] Mira Nábělková, Slovenčina a čeština v kontakte – Pokračovanie príbehu, Bratislava: Veda, 2008, ISBN 978-80-224-1060-1 (słow.).
- ↑ Helena Jankowska, Lepiej nic nie mówić, „INSPIR”, 3/2019 (8), s. 14 [zarchiwizowane z adresu 2019-11-27].
- ↑ Jarosław Malicki, O kilku nowszych bohemizmach w polszczyźnie, „Acta Universitatis Wratislaviensis Slavica Wratislaviensia”, CLIX (159), 2014, s. 255–268.
- ↑ Čo je to drevokocúr? Je to veverička?, 24hod.sk, 2006-06-27, TASR. (słow.).