Dura Parchment 24
.JPG) Dura P. 24 w wydaniu facsimile (Kraeling, 1935) | |
| Data powstania |
III wiek |
|---|---|
| Rodzaj | |
| Numer |
0212 |
| Zawartość |
harmonia czterech Ewangelii |
| Język |
grecki |
| Rozmiary |
10,5 × 9,5 cm |
| Typ tekstu |
mieszany |
| Kategoria |
III |
| Odkrywca |
Dura |
| Miejsce przechowywania | |
Dura Parchment 24, oznaczany przy pomocy siglum 0212 na liście Gregory-Aland – grecki rękopis uncjalny Nowego Testamentu, pisany na pergaminie. Jest to również jeden z nielicznych zachowanych chrześcijańskich dokumentów pisanych w formie zwoju. Paleograficznie datowany jest na III wiek (wiek wcześniejszy też jest możliwy)[1]. Tekst rękopisu jest harmonią czterech Ewangelii, podobną do Diatessaronu, albo kopią samego Diatessaronu, którego greckim świadkiem jest również (Gregory-Aland). Tekst fragmentu, zwłaszcza niektóre jego partie, był kilkakrotnie rekonstruowany. W dalszym ciągu nie wyjaśniono wszystkich zagadek z nim związanych.
Obecnie kodeks przechowywany jest w Bibliotece Rzadkich Ksiąg i Rękopisów im. Beinecke'ów (P. Dura 24) na Uniwersytecie Yale, w New Haven[1].
Opis
[edytuj | edytuj kod]Zachowany fragment karty nie jest rękopisem Nowego Testamentu w ścisłym tego słowa znaczeniu. Zawiera jedynie frazy ewangeliczne na jednej pergaminowej karcie (10,5 na 9,5 cm). Frazy zostały skopiowane z Mt 27,56-57; Mk 15,40.42; Łk 23,49.50.51; Jan 19,38. Tekst jest pisany w jednej kolumnie na stronę, 15 (lub więcej) linijek w kolumnie, 30–35 liter w linijce[1]. Tylko jedna strona karty jest zapisana, druga natomiast jest pusta. Sugeruje to, że karta pochodzi ze zwoju. Także dziury w pergaminie są bardziej charakterystyczne dla zwoju niż kodeksu[2]. Nomina sacra (imiona święte) pisane są skrótami[3].
Niektóre z liter uzyskują nietypowe kształty. Litera alfa uzyskuje aż trzy kształty: kapituły, uncjały i minuskuły. Litery tau oraz eta uzyskują w rodzajniku της niezwykłe kształty. Litera mu ma głębokie siodło[4].
Tekst rękopisu posiada niezwykłe oznaczenia, których jak dotąd nigdzie nie znaleziono – na przykład litera ypsilon (Υ) występuje w kilku miejscach tekstu, ale bez żadnego związku z tekstem. Jej zastosowanie jest całkowicie niezrozumiałe[4][5]. (Patrz transkrypcja poniżej, minuskułowe ypsilon – υ.)
Tekst
[edytuj | edytuj kod]Rękopis, mimo fragmentarycznego charakteru, przekazuje dwa unikatowe warianty tekstowe. W Łukaszu 23,49 znajduje się unikatowy wariant tekstowy: „żony tych, którzy byli jego uczniami” (albo „żony tych, którzy szli za nim”)[4]. W Mateuszu 27,57, miasto Arymatea, normalnie transkrybowane po grecku Αριμαθαια, tutaj występuje w formie Ερινμαθαια (Erinmathea), termin syryjskiego pochodzenia (z błędem itacyzmu)[6].
Tekst dwukrotnie zgadza się z Kodeksem Watykańskim oraz przekładem na dialekt bohairski, przeciwko wszystkim pozostałym rękopisom (w linii 1. dodane zostało αι przed γυναικης; w linii 9. και, znajdujący się pomiędzy αγαθος a δικαιος, został ominięty)[7].
Tekst dwukrotnie zgadza się z Kodeksem Bezy, w linii 4 przekazuje wariant ην δε η ημερα παρασκευη zamiast και ημερα ην παρασκευη [lub παρασκευς]; w linii 9 fraza και ανηρ została ominięta[7].
Fragment dwukrotnie zgadza się z tekstem syrosynajskim (syrsin). Pierwsza zgodność z syrosynajskim dzielona jest wspólnie z Kodeksem Bezy – ην δε η ημερα zamiast και ημερα ην, druga zgodność to określenie miasta Arimatea jako „miasta w Judei” zamiast „miasta judzkiego”[8]. Ten drugi wariant wspierany jest przez inne syryjskie rękopisy, przez starołaciński Codex Veronensis, Wulgatę, oraz arabski Diatessaron, przeciwko całej greckiej tradycji tekstualne[9]. Fragment nie potwierdza syryjskiej transkrypcji miasta Arymatea – Ramtha[10].
Typ greckiego tekstu rękopisu nie został zaliczony do żadnej z rodzin tekstualnych, ponieważ jest to tekst Diatessaronu (podobnie Papirus 25) – mimo to Kurt Aland zaliczył manuskrypt do kategorii III[1].
| Rekonstrukcja tekstu[11] | ||
|---|---|---|
| Tekst Kodeksu 0212 | Przekład | Referencje biblijne |
| ...[matka synów | ||
| [Ζεβεδ]αι̣ο̣υ και Σαλωμη κ[α]ι α̣ι γ̣υ̣να̣ικες | [Zebed]euszowych, Salome i żony | Mt 27,56; Mk 15,40, Łk 23,49c |
| [των συ]ν̣ακολουθησανων α̣[υτ]ω υ απο της | [tych, którzy] towarzyszyli Mu od | |
| [Γαλιλαι]α̣ς ορωσαι τον στ[αυρωθεντ]α. υυυ ην δε | [Galile]i zobaczyć ukrzyżowanego. A | Łk 23,54 |
| [η ημερ]α Παρασκευη. υ Σαββατον επεφω- | [dzie]ń był Przygotowania, który Szabat był oznaj- | |
| [σκεν. ο]ψ̣ιας δε γενομενης επι τ̣[η Π]α̣ρ̣[α]σ- | [mujący]. A kiedy nastał wieczór, Przy- | Mt 27,57; Mk 15,42 |
| [κευη], υ ο εστιν Προσαββατον, πρ̣ο̣σ- | [gotowania], to jest, dzień przed szabatem, | |
| [ηλθην] ανθρωπος βουλευτη[ς υ]π̣α̣ρ- | [przyszedł] człowiek, [na]leżący do rady, | Mt 27,57; Łk 23,51 |
| [χων α]π̣ο Ερινμαθαια[ς] π[ο]λ̣ε̣ω̣ς της | z Erynmatei, m[i]asta | [Mt 27,57]; Łk 23,51 |
| [Ιουδαι]ας, ονομα Ιω[σεφ], α[γ]αθος̣ δι- | [judz]kiego, imieniem Jó[zef], d[o]bry i spra- | Mt 27,57; Łk 23,50a; Łk 23,50c |
| [καιος], ων μαθητης τ[ο]υ̣ Ιη(σου), κ̣ε- υυυυ | [wiedliwy], był uczniem Jezusa, lecz | Jn 19,38 |
| [κρυμ]μενος δε δια τ̣ο̣ν̣ φ̣ο̣βον των | uk[ryt]ym, ze względu na lęk przed | |
| [Ιουδαιω]ν, και αυτος προσεδεχτο | [Żydam]i. On też oczekiwał | Mt 27,57; Łk 23,51b |
| [την] υ β̣[ασιλειαν] του Θ(εο)υ ο̣υτος ουκ | k[rólestwa] Bożego. Ten człowiek nie | Łk 23,51a |
| [ην συνκατατ] ιθεμ̣εν̣[ο]ς τη β̣[ουλη] | [zga]dzał się z decy[zją] r[ady]... | |
Historia rękopisu i jego znaczenie
[edytuj | edytuj kod]
Zachowana karta zwoju (lub kodeksu) Dura Parchment 24 została znaleziona w 1933 roku podczas wykopalisk przeprowadzanych w ruinach rzymskiego miasta Dura Europos w dolnym Eufracie, które zostało zniszczone w 256 roku przez Szapura I, króla perskiego. Oznacza to, że rękopis musiał być sporządzony przed 256 (terminus ad quem)[4]. Fragment znaleziono obok ruin domu chrześcijańskiego[12].
Susan Hopkins jako pierwsza rozpoznała, że zawiera tekst ewangeliczny[13]. Carl H. Kraeling, który opublikował tekst rękopisu w 1935 roku, wraz z obszerną nad nim dyskusją, doszedł do wniosku, że jest to kopia Diatessaronu Tacjana[14]. Tekst kodeksu został ponownie wydany w 1959 roku przez C. Bradforda Wellesa, który dokonał pewnych korekt (rodzajnik αι wstawił przed γυναικες, w rekonstrukcji Kraelinga było odwrotnie)[15].
Przed odkryciem Dura Parchment 24 Diatessaron dostępny był tylko w kopiach przekładów z greckiego na łaciński, arabski i ormiański. Odkrycie tego fragmentu zrewidowało poglądy na Diatessaron: Tacjan skomponował swój Diatessaron z większą starannością i sumiennością, niż sądzono do tej pory. Przypuszczalnie sporządził go z czterech oddzielnych rękopisów, każdy z tekstem innej Ewangelii[16].
Odstęp czasu pomiędzy stworzeniem Diatessaronu przez Tacjana a powstaniem jego kopii nie mógłby być dłuższy niż 80 lat (jakkolwiek może być krótszy)[16]. Pogląd, iż Dura Parchment 24 jest greckim wariantem Diatessaronu, dominował do roku 1999, kiedy to Parker, Taylor i Goodacre przedstawili teorię, że rękopis jest inną wersją harmonii czterech Ewangelii, niezależna od Diatessaronu i bardziej wierna tekstowi ewangelicznemu[17]. W 2003 roku Jan Joosten krytycznie ocenił metodę zastosowaną przez badaczy Taylora, Goodacre oraz Parkera, dowodząc, że zastosowana przez nich metoda wyeliminuje wiele innych świadków Diatessaronu Tacjana z powodu licznych różnic, jakie między nimi zachodzą. Dura Parchment nie dostarcza żadnych dowodów na istnienie innej kompozycji Diatessaronu[18].
Fragment nie pomaga w rozwiązaniu dyskusji, w jakim języku sporządzony został Diatessaron – greckim czy syryjskim. Francis Burkitt (1864 – 1935) wskazał na różnicę, jaka zachodzi w tekście Łk 23,51 ze starosyryjskimi rękopisami czterech Ewangelii (królestwo niebios i królestwo Boga), w czym jest zgodny z grecką tradycją tekstualną (królestwo Boga)[19]. Baumstark, z drugiej strony, zauważył kilka syriacyzmów, jednym z nich jest niezwykła transkrypcja miasta Arimatea (Ερινμαθαια), która wskazuje na syryjskie pochodzenie[6].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d K. Aland, B. Aland: The Text of the New Testament: An Introduction to the Critical Editions and to the Theory and Practice of Modern Textual Criticism. przeł. Erroll F. Rhodes. Michigan: William B. Eerdmans Publishing Company, 1995, s. 104, 125. ISBN 978-0-8028-4098-1.
- ↑ D.C. Parker, D.G.K. Taylor, M.S. Goodacre, „The Dura-Europos Gospel Harmony,” in Studies in the Early Text of the Gospels and Acts, ed. D.G.K. Taylor, Birmingham: University of Birmingham Press, 1999, s. 192 nn.
- ↑ Patrz: Bruce M. Metzger: Manuscripts of the Greek Bible: An Introduction to Palaeography. Oxford: Oxford University Press, 1981, s. Plate 8, s. 67.
- ↑ a b c d Bruce M. Metzger: Manuscripts of the Greek Bible: An Introduction to Palaeography. Oxford: Oxford University Press, 1981, s. 66. ISBN 978-0-19-502924-6.
- ↑ R. Waltz, Kodeks 0212 w Encyclopedia of Textual Criticism (ang.)
- ↑ a b Bruce M. Metzger, The Early Versions of the New Testament: Their Origin, Transmission and Limitations, Oxford: Clarendon Press, 1977, s. 32.
- ↑ a b Kraeling, Carl H. A Greek Fragment of Tatians’s Diatessaron from Dura. S & D 3 (London, 1935), s. 36.
- ↑ Kraeling, Carl H. A Greek Fragment of Tatians’s Diatessaron from Dura. S & D 3 (London, 1935), s. 36 i 37.
- ↑ William Lawrence Petersen, Tatian’s Diatessaron: its creation, dissemination, significance, and history in scholarship, Brill: Leiden 1994, s. 201.
- ↑ Kraeling, Carl H. A Greek Fragment of Tatians’s Diatessaron from Dura. S & D 3 (London, 1935), s. 37.
- ↑ Za: C. Badford Welles, The Parchments and Papyri, tom 5 (New Haven, 1959), s. 23-24.
- ↑ Philip W. Comfort: Encountering the Manuscripts: An Introduction to New Testament Paleography & Textual Criticism. Neshville, Tennessee: Broadman & Holman Publishers, 2005, s. 105. ISBN 978-0-8054-3145-2.
- ↑ D. Plooij, A Fragment of Tatian’s Diatessaron in Greek, The Expository Times, Vol. 46, No. 10, p. 471 (1935).
- ↑ Kraeling, Carl H. A Greek Fragment of Tatians’s Diatessaron from Dura. S & D 3 (London, 1935).
- ↑ C. Badford Welles, and others, The Parchments and Papyri, volume 5 (New Haven, 1959), s. 23-24.
- ↑ a b Bruce M. Metzger, The Early Versions of the New Testament: Their Origin, Transmission and Limitations, Oxford: Clarendon Press, 1977, s. 11-12.
- ↑ D.C. Parker, D.G.K. Taylor i M.S. Goodacre, The Dura-Europos Gospel Harmony, in D.G.K. Taylor, Studies in the Early Text of the Gospels and Acts, SBL Text-Critical Studies 1 (Atlanta, GA 1999), s. 192-228.
- ↑ Tatian’s Diatessaron.
- ↑ F.C. Burkitt, The Dura Fragment of Tatian, JTS 1935 XXXVI, s. 255-259.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Baumstark, A., „Das Griechische Diatessaron-Fragment von Dura Europos”. Oriens Christianus 10 (Rome, 1978): s. 244–252.
- Burkitt, F.C., „The Dura Fragment of Tatian”. JTS 36 (Oxford, 1935): s. 192–293.
- Joosten Jan, The Dura Parchment and the Diatessaron, Vigiliae Christiane, V 57 N 2 May 2003, s. 159-175.
- Kraeling, Carl H. „A Greek Fragment of Tatians’s Diatessaron from Dura”. S & D 3 (London, 1935). – facsimile, transcription, and introduction.
- Lagrange, M.-J., „Deux nouveaux textes relatifs à l'évangile”. Revue Biblique 46 (Paris, 1935): 321–327. – transkrypcja i facsimile.
- Leslie McFall, Tatian’s Diatessaron: Mischievous or Misleading?, JTL, vol. 56 (1994), s. 87-114.
- Lietzmann, Hans. „Neue Evangelienpapyri”. ZNW 34 (Berlin, 1935): s. 291–293.
- D.C. Parker, D.G.K. Taylor i M.S. Goodacre, The Dura-Europos Gospel Harmony, in D.G.K. Taylor, Studies in the Early Text of the Gospels and Acts, SBL Text-Critical Studies 1 (Atlanta, GA 1999), s. 192-228.
- Plooij, D., A Fragment of Tatian’s Diatessaron in Greek, The Expository Times, Vol. 46, No. 10, s. 471-476 (1935).
- Welles, C. Badford, R.O. Fink, and J.F. Gilliam, „The Parchments and Papyri”, Excavation Report 5 (New Haven, 1959): s. 23–24. – re-edition of Kraeling’s work with a few minor corrections.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- R. Waltz, Kodeks 0212 w Encyclopedia of Textual Criticism (ang.)