Edward Balcerzan

Edward Balcerzan

Państwo działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	13 października 1937 Wołczańsk
Profesor doktor habilitowany nauk humanistycznych
Specjalność: filologia polska, literatura polska XX wieku, teoria literatury, teoria przekładu
Alma Mater	Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Doktorat	1968
Habilitacja	1972
Profesura	15 czerwca 1990
Polska Akademia Nauk / Umiejętności
Status PAN	członek Komitetu Nauk o Literaturze
Status PAU	członek krajowy korespondent
Doktor honoris causa Uniwersytet Szczeciński – 2007
Profesor zwyczajny UAM
jednostka	Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej; Instytut Filologii Polskiej
Odznaczenia

Edward Balcerzan (ur. 13 października 1937 w Wołczańsku koło Charkowa) – teoretyk literatury, krytyk literacki, tłumacz, poeta, prozaik.

Życiorys

Od 1946 mieszkał w Szczecinie, gdzie uczęszczał do szkoły podstawowej i liceum ogólnokształcącego (Liceum Ogólnokształcące nr V im. Adama Asnyka). W 1961 ukończył filologię polską na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza (UAM), broniąc pracę magisterską Powieści Stanisława Ignacego Witkiewicza „Pożegnanie jesieni” i „Nienasycenie”. Od 1962 na stałe związany z Poznaniem. W 1968 uzyskał stopień doktora nauk humanistycznych za rozprawę dotyczącą problematyki dwujęzyczności w twórczości Brunona Jasieńskiego, napisaną pod kierunkiem Jerzego Ziomka. W 1972 habilitował się, w 1985 został mianowany profesorem nadzwyczajnym, w 1990 zdobył tytuł profesora zwyczajnego.

Od 1961 był członkiem Związku Literatów Polskich (do jego rozwiązania w 1983), od 1989 Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, a od 1988 polskiego PEN Clubu. Od 1963 należał do PZPR, z której wystąpił w 1981. Od 1980 związany z NSZZ „Solidarność”. Od 1972 członek Polskiej Akademii Nauk, a następnie Polskiej Akademii Umiejętności. W 1990 został kierownikiem Zakładu Teorii Literatury UAM i wszedł w skład Rady Naukowej IBL. Wykładał na wielu uniwersytetach europejskich, autor i redaktor licznych prac i książek literaturoznawczych – dotyczących problematyki teorii literatury, teorii przekładu, zagadnień twórczości awangardowej (szczególnie Władimira Majakowskiego, Brunona Jasieńskiego, Juliana Przybosia, Mirona Białoszewskiego, Tymoteusza Karpowicza). Był promotorem na UAM jedynego doktoratu honoris causa Wisławy Szymborskiej.

Debiutował jako poeta w 1955 na łamach „Życia i Kultury” – dodatku literackiego „Głosu Szczecińskiego”. Publikował wiersze w tygodniku „Ziemia i Morze” w latach 1956–1957. Autor kilku zbiorów wierszy i książek prozatorskich. Reprezentant nurtu lingwistycznego w poezji polskiej, a także uznany twórca moskalików. Tłumacz poezji – m.in. Borisa Pasternaka i Giennadija Ajgiego. W 1964 został redaktorem czytanego dwutygodnika „Struktury”, w latach 1968–1972 był redaktorem miesięcznika „Nurt”, publikował m.in. w „Twórczości” i w „Odrze”, w latach osiemdziesiątych współpracował z czasopismami ukazującymi się poza cenzurą – m.in. z „Kulturą Niezależną”. W latach 1972–1981 pełnił funkcję redaktora czasopisma literaturoznawczego „Teksty”, w latach 1990–1992 wchodził w skład redakcji „Tekstów Drugich”. Był stałym współpracownikiem ukazującego się w Poznaniu na początku lat dwutysięcznych miesięcznika kulturalnego „Arkusz”. Edytor i redaktor pism Brunona Jasieńskiego i Juliana Przybosia, autor antologii Pisarze polscy o sztuce przekładu. 1440–1974, 1977 (wydanie poszerzone, wraz z E. Rajewską: Pisarze polscy o sztuce przekładu 1440–2005, 2007).

Jego żoną była Bogusława Latawiec.

W piśmie „Teksty Drugie” w 2006 ukazały się Listy do Bogusławy Latawiec i Edwarda Balcerzana (1971–1973) Tymoteusza Karpowicza.

Został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi, Odznaką Honorową m. Poznania i Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (w styczniu 2007). W październiku 2012 otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Szczecińskiego.

Nagrody

• 1971 – nagroda czasopisma „Odra” za książkę Oprócz głosu. Szkice krytycznoliterackie. PIW, Warszawa 1971
• 1989 – nagroda Fundacji Literatury za książkę Poezja polska w latach 1939-1965, cz. II: Ideologie artystyczne. WSiP, Warszawa 1988
• 1992 – nagroda Fundacji A. Jurzykowskiego w Nowym Jorku w dziedzinie teorii literatury za Przygody człowieka książkowego. (Ogólne i szczególne). PEN, Warszawa 1990
• 1998 – nagroda Polskiego PEN Clubu za Śmiech pokoleń – płacz pokoleń. Universitas, Kraków 1997
• 1998 – nagroda „Literatury na Świecie” za książkę Literatura z literatury (strategie tłumaczy). Studia o przekładzie pod red. Piotra Fasta, Nr 6. „Śląsk”, Katowice 1998
• 2016 – Nagroda im. Kazimierza Wyki.

Twórczość

Poezja

• 1960 Morze, pergamin i ty
• 1964 Podwójne interlinie
• 1969 Granica na moment. Wiersze, przekłady, pastisze
• 1972 Późny wiek. Poezje
• 2007 Wiersze niewszystkie

Proza

• 1964 Pobyt
• 1972 Któż by nas takich pięknych. Tryptyk
• 2003 Perehenia i słoneczniki (opisuje ukraińsko-polskie dzieciństwo autora)

Książki naukowe i krytycznoliterackie

• 1968 Styl i poetyka twórczości dwujęzycznej Brunona Jasieńskiego. Z zagadnień teorii przekładu
• 1971 Oprócz głosu. Szkice krytycznoliterackie
• 1972 Przez znaki. Granice autonomii sztuki poetyckiej. Na materiale polskiej poezji współczesnej
• 1982 Kręgi wtajemniczenia. Czytelnik, badacz, tłumacz, pisarz
• 1982 Poezja polska w latach 1939-1965. Część 1. Strategie liryczne
• 1988 Poezja polska w latach 1939-1965. Część 2. Ideologie artystyczne
• 1984 Włodzimierz Majakowski (monografia)
• 1989 Liryka Juliana Przybosia
• 1990 Przygody człowieka książkowego. (Ogólne i szczególne)
• 1990 Poezja polska w latach 1918-1939
• 1997 Śmiech pokoleń – płacz pokoleń
• 1998 Poezja polska w latach 1939-1968
• 1998 Literatura z literatury (strategie tłumaczy) („Studia o przekładzie”, t. 6)
• 2004 O nowatorstwie („Wykłady Schopenhauerowskie”, wykład I)
• 2005 Zuchwalstwa samoświadomości
• 2009 Tłumaczenie jako „wojna światów”. W kręgu translatoryki i komparatystyki

Linki zewnętrzne

• Dzieła Edwarda Balcerzana w bibliotece Polona